^{२.४१.१}भीष्म उवाच

^{२.४१.२}नैषा चेदिपतेर्बुद्धिर्यया त्वाह्वयतेऽच्युतम्
नूनमेष जगद्भर्तुः कृष्णस्यैव विनिश्चयः

^{२.४१.३}को हि मां भीमसेनाद्य क्षितावर्हति पार्थिवः
क्षेप्तुं दैवपरीतात्मा यथैष कुलपांसनः

^{२.४१.४}एष ह्यस्य महाबाहो तेजोंशश्च हरेर्ध्रुवम्
तमेव पुनरादातुमिच्छत्पृथुयशा हरिः

^{२.४१.५}येनैष कुरुशार्दूल शार्दूल इव चेदिराट्
गर्जत्यतीव दुर्बुद्धिः सर्वानस्मानचिन्तयन्

^{२.४१.६}वैशंपायन उवाच

^{२.४१.७}ततो न ममृषे चैद्यस्तद्भीष्मवचनं तदा
उवाच चैनं संक्रुद्धः पुनर्भीष्ममथोत्तरम्

^{२.४१.८}शिशुपाल उवाच

^{२.४१.९}द्विषतां नोऽस्तु भीष्मैष प्रभावः केशवस्य यः
यस्य संस्तववक्ता त्वं बन्दिवत्सततोत्थितः

^{२.४१.१०}संस्तवाय मनो भीष्म परेषां रमते सदा
यदि संस्तौषि राज्ञस्त्वमिमं हित्वा जनार्दनम्

^{२.४१.११}दरदं स्तुहि बाह्लीकमिमं पार्थिवसत्तमम्
जायमानेन येनेयमभवद्दारिता मही

^{२.४१.१२}वङ्गाङ्गविषयाध्यक्षं सहस्राक्षसमं बले
स्तुहि कर्णमिमं भीष्म महाचापविकर्षणम्

^{२.४१.१३}द्रोणं द्रौणिं च साधु त्वं पितापुत्रौ महारथौ
स्तुहि स्तुत्याविमौ भीष्म सततं द्विजसत्तमौ

^{२.४१.१४}ययोरन्यतरो भीष्म संक्रुद्धः सचराचराम्
इमां वसुमतीं कुर्यादशेषामिति मे मतिः

^{२.४१.१५}द्रोणस्य हि समं युद्धे न पश्यामि नराधिपम्
अश्वत्थाम्नस्तथा भीष्म न चैतौ स्तोतुमिच्छसि

^{२.४१.१६}शल्यादीनपि कस्मात्त्वं न स्तौषि वसुधाधिपान्
स्तवाय यदि ते बुद्धिर्वर्तते भीष्म सर्वदा

^{२.४१.१७}किं हि शक्यं मया कर्तुं यद्वृद्धानां त्वया नृप
पुरा कथयतां नूनं न श्रुतं धर्मवादिनाम्

^{२.४१.१८}आत्मनिन्दात्मपूजा च परनिन्दा परस्तवः
अनाचरितमार्याणां वृत्तमेतच्चतुर्विधम्

^{२.४१.१९}यदस्तव्यमिमं शश्वन्मोहात्संस्तौषि भक्तितः
केशवं तच्च ते भीष्म न कश्चिदनुमन्यते

^{२.४१.२०}कथं भोजस्य पुरुषे वर्गपाले दुरात्मनि
समावेशयसे सर्वं जगत्केवलकाम्यया

^{२.४१.२१}अथ वैषा न ते भक्तिः प्रकृतिं याति भारत
मयैव कथितं पूर्वं भूलिङ्गशकुनिर्यथा

^{२.४१.२२}भूलिङ्गशकुनिर्नाम पार्श्वे हिमवतः परे
भीष्म तस्याः सदा वाचः श्रूयन्तेऽर्थविगर्हिताः

^{२.४१.२३}मा साहसमितीदं सा सततं वाशते किल
साहसं चात्मनातीव चरन्ती नावबुध्यते

^{२.४१.२४}सा हि मांसार्गलं भीष्म मुखात्सिंहस्य खादतः
दन्तान्तरविलग्नं यत्तदादत्तेऽल्पचेतना

^{२.४१.२५}इच्छतः सा हि सिंहस्य भीष्म जीवत्यसंशयम्
तद्वत्त्वमप्यधर्मज्ञ सदा वाचः प्रभाषसे

^{२.४१.२६}इच्छतां पार्थिवेन्द्राणां भीष्म जीवस्यसंशयम्
लोकविद्विष्टकर्मा हि नान्योऽस्ति भवता समः

^{२.४१.२७}वैशंपायन उवाच

^{२.४१.२८}ततश्चेदिपतेः श्रुत्वा भीष्मः स कटुकं वचः
उवाचेदं वचो राजंश्चेदिराजस्य शृण्वतः

^{२.४१.२९}इच्छतां किल नामाहं जीवाम्येषां महीक्षिताम्
योऽहं न गणयाम्येतांस्तृणानीव नराधिपान्

^{२.४१.३०}एवमुक्ते तु भीष्मेण ततः संचुक्रुधुर्नृपाः
केचिज्जहृषिरे तत्र केचिद्भीष्मं जगर्हिरे

^{२.४१.३१}केचिदूचुर्महेष्वासाः श्रुत्वा भीष्मस्य तद्वचः
पापोऽवलिप्तो वृद्धश्च नायं भीष्मोऽर्हति क्षमाम्

^{२.४१.३२}हन्यतां दुर्मतिर्भीष्मः पशुवत्साध्वयं नृपैः
सर्वैः समेत्य संरब्धैर्दह्यतां वा कटाग्निना

^{२.४१.३३}इति तेषां वचः श्रुत्वा ततः कुरुपितामहः
उवाच मतिमान्भीष्मस्तानेव वसुधाधिपान्

^{२.४१.३४}उक्तस्योक्तस्य नेहान्तमहं समुपलक्षये
यत्तु वक्ष्यामि तत्सर्वं शृणुध्वं वसुधाधिपाः

^{२.४१.३५}पशुवद्घातनं वा मे दहनं वा कटाग्निना
क्रियतां मूर्ध्नि वो न्यस्तं मयेदं सकलं पदम्

^{२.४१.३६}एष तिष्ठति गोविन्दः पूजितोऽस्माभिरच्युतः
यस्य वस्त्वरते बुद्धिर्मरणाय स माधवम्

^{२.४१.३७}कृष्णमाह्वयतामद्य युद्धे शार्ङ्गगदाधरम्
यावदस्यैव देवस्य देहं विशतु पातितः