^{४.३८.१}वैशंपायन उवाच

^{४.३८.२}तां शमीमुपसंगम्य पार्थो वैराटिमब्रवीत्
सुकुमारं समाज्ञातं संग्रामे नातिकोविदम्

^{४.३८.३}समादिष्टो मया क्षिप्रं धनूंष्यवहरोत्तर
नेमानि हि त्वदीयानि सोढुं शक्ष्यन्ति मे बलम्

^{४.३८.४}भारं वापि गुरुं हर्तुं कुञ्जरं वा प्रमर्दितुम्
मम वा बाहुविक्षेपं शत्रूनिह विजेष्यतः

^{४.३८.५}तस्माद्भूमिंजयारोह शमीमेतां पलाशिनीम्
अस्यां हि पाण्डुपुत्राणां धनूंषि निहितान्युत

^{४.३८.६}युधिष्ठिरस्य भीमस्य बीभत्सोर्यमयोस्तथा
ध्वजाः शराश्च शूराणां दिव्यानि कवचानि च

^{४.३८.७}अत्र चैतन्महावीर्यं धनुः पार्थस्य गाण्डिवम्
एकं शतसहस्रेण संमितं राष्ट्रवर्धनम्

^{४.३८.८}व्यायामसहमत्यर्थं तृणराजसमं महत्
सर्वायुधमहामात्रं शत्रुसंबाधकारकम्

^{४.३८.९}सुवर्णविकृतं दिव्यं श्लक्ष्णमायतमव्रणम्
अलं भारं गुरुं वोढुं दारुणं चारुदर्शनम्
तादृशान्येव सर्वाणि बलवन्ति दृढानि च

^{४.३८.१०}उत्तर उवाच

^{४.३८.११}अस्मिन्वृक्षे किलोद्बद्धं शरीरमिति नः श्रुतम्
तदहं राजपुत्रः सन्स्पृशेयं पाणिना कथम्

^{४.३८.१२}नैवंविधं मया युक्तमालब्धुं क्षत्रयोनिना
महता राजपुत्रेण मन्त्रयज्ञविदा सता

^{४.३८.१३}स्पृष्टवन्तं शरीरं मां शववाहमिवाशुचिम्
कथं वा व्यवहार्यं वै कुर्वीथास्त्वं बृहन्नडे

^{४.३८.१४}बृहन्नडोवाच

^{४.३८.१५}व्यवहार्यश्च राजेन्द्र शुचिश्चैव भविष्यसि
धनूंष्येतानि मा भैस्त्वं शरीरं नात्र विद्यते

^{४.३८.१६}दायादं मत्स्यराजस्य कुले जातं मनस्विनम्
कथं त्वा निन्दितं कर्म कारयेयं नृपात्मज

^{४.३८.१७}वैशंपायन उवाच

^{४.३८.१८}एवमुक्तः स पार्थेन रथात्प्रस्कन्द्य कुण्डली
आरुरोह शमीवृक्षं वैराटिरवशस्तदा

^{४.३८.१९}तमन्वशासच्छत्रुघ्नो रथे तिष्ठन्धनंजयः
परिवेष्टनमेतेषां क्षिप्रं चैव व्यपानुद

^{४.३८.२०}तथा संनहनान्येषां परिमुच्य समन्ततः
अपश्यद्गाण्डिवं तत्र चतुर्भिरपरैः सह

^{४.३८.२१}तेषां विमुच्यमानानां धनुषामर्कवर्चसाम्
विनिश्चेरुः प्रभा दिव्या ग्रहाणामुदयेष्विव

^{४.३८.२२}स तेषां रूपमालोक्य भोगिनामिव जृम्भताम्
हृष्टरोमा भयोद्विग्नः क्षणेन समपद्यत

^{४.३८.२३}संस्पृश्य तानि चापानि भानुमन्ति बृहन्ति च
वैराटिरर्जुनं राजन्निदं वचनमब्रवीत्

^{४.३८.२४}उत्तर उवाच

^{४.३८.२५}बिन्दवो जातरूपस्य शतं यस्मिन्निपातिताः
सहस्रकोटि सौवर्णाः कस्यैतद्धनुरुत्तमम्

^{४.३८.२६}वारणा यस्य सौवर्णाः पृष्ठे भासन्ति दंशिताः
सुपार्श्वं सुग्रहं चैव कस्यैतद्धनुरुत्तमम्

^{४.३८.२७}तपनीयस्य शुद्धस्य षष्टिर्यस्येन्द्रगोपकाः
पृष्ठे विभक्ताः शोभन्ते कस्यैतद्धनुरुत्तमम्

^{४.३८.२८}सूर्या यत्र च सौवर्णास्त्रयो भासन्ति दंशिताः
तेजसा प्रज्वलन्तो हि कस्यैतद्धनुरुत्तमम्

^{४.३८.२९}शालभा यत्र सौवर्णास्तपनीयविचित्रिताः
सुवर्णमणिचित्रं च कस्यैतद्धनुरुत्तमम्

^{४.३८.३०}इमे च कस्य नाराचाः सहस्रा लोमवाहिनः
समन्तात्कलधौताग्रा उपासङ्गे हिरण्मये

^{४.३८.३१}विपाठाः पृथवः कस्य गार्ध्रपत्राः शिलाशिताः
हारिद्रवर्णाः सुनसाः पीताः सर्वायसाः शराः

^{४.३८.३२}कस्यायमसितावापः पञ्चशार्दूललक्षणः
वराहकर्णव्यामिश्रः शरान्धारयते दश

^{४.३८.३३}कस्येमे पृथवो दीर्घाः सर्वपारशवाः शराः
शतानि सप्त तिष्ठन्ति नाराचा रुधिराशनाः

^{४.३८.३४}कस्येमे शुकपत्राभैः पूर्वैरर्धैः सुवाससः
उत्तरैरायसैः पीतैर्हेमपुङ्खैः शिलाशितैः

^{४.३८.३५}कस्यायं सायको दीर्घः शिलीपृष्ठः शिलीमुखः
वैयाघ्रकोशे निहितो हेमचित्रत्सरुर्महान्

^{४.३८.३६}सुफलश्चित्रकोशश्च किङ्किणीसायको महान्
कस्य हेमत्सरुर्दिव्यः खड्गः परमनिर्व्रणः

^{४.३८.३७}कस्यायं विमलः खड्गो गव्ये कोशे समर्पितः
हेमत्सरुरनाधृष्यो नैषध्यो भारसाधनः

^{४.३८.३८}कस्य पाञ्चनखे कोशे सायको हेमविग्रहः
प्रमाणरूपसंपन्नः पीत आकाशसंनिभः

^{४.३८.३९}कस्य हेममये कोशे सुतप्ते पावकप्रभे
निस्त्रिंशोऽयं गुरुः पीतः सैक्यः परमनिर्व्रणः

^{४.३८.४०}निर्दिशस्व यथातत्त्वं मया पृष्टा बृहन्नडे
विस्मयो मे परो जातो दृष्ट्वा सर्वमिदं महत्

^{४.३८.४१}बृहन्नडोवाच

^{४.३८.४२}यन्मां पूर्वमिहापृच्छः शत्रुसेनानिबर्हणम्
गाण्डीवमेतत्पार्थस्य लोकेषु विदितं धनुः

^{४.३८.४३}सर्वायुधमहामात्रं शातकुम्भपरिष्कृतम्
एतत्तदर्जुनस्यासीद्गाण्डीवं परमायुधम्

^{४.३८.४४}यत्तच्छतसहस्रेण संमितं राष्ट्रवर्धनम्
येन देवान्मनुष्यांश्च पार्थो विषहते मृधे

^{४.३८.४५}देवदानवगन्धर्वैः पूजितं शाश्वतीः समाः
एतद्वर्षसहस्रं तु ब्रह्मा पूर्वमधारयत्

^{४.३८.४६}ततोऽनन्तरमेवाथ प्रजापतिरधारयत्
त्रीणि पञ्चशतं चैव शक्रोऽशीति च पञ्च च

^{४.३८.४७}सोमः पञ्चशतं राजा तथैव वरुणः शतम्
पार्थः पञ्च च षष्टिं च वर्षाणि श्वेतवाहनः

^{४.३८.४८}महावीर्यं महद्दिव्यमेतत्तद्धनुरुत्तमम्
पूजितं सुरमर्त्येषु बिभर्ति परमं वपुः

^{४.३८.४९}सुपार्श्वं भीमसेनस्य जातरूपग्रहं धनुः
येन पार्थोऽजयत्कृत्स्नां दिशं प्राचीं परंतपः

^{४.३८.५०}इन्द्रगोपकचित्रं च यदेतच्चारुविग्रहम्
राज्ञो युधिष्ठिरस्यैतद्वैराटे धनुरुत्तमम्

^{४.३८.५१}सूर्या यस्मिंस्तु सौवर्णाः प्रभासन्ते प्रभासिनः
तेजसा प्रज्वलन्तो वै नकुलस्यैतदायुधम्

^{४.३८.५२}शलभा यत्र सौवर्णास्तपनीयविचित्रिताः
एतन्माद्रीसुतस्यापि सहदेवस्य कार्मुकम्

^{४.३८.५३}ये त्विमे क्षुरसंकाशाः सहस्रा लोमवाहिनः
एतेऽर्जुनस्य वैराटे शराः सर्पविषोपमाः

^{४.३८.५४}एते ज्वलन्तः संग्रामे तेजसा शीघ्रगामिनः
भवन्ति वीरस्याक्षय्या व्यूहतः समरे रिपून्

^{४.३८.५५}ये चेमे पृथवो दीर्घाश्चन्द्रबिम्बार्धदर्शनाः
एते भीमस्य निशिता रिपुक्षयकराः शराः

^{४.३८.५६}हारिद्रवर्णा ये त्वेते हेमपुङ्खाः शिलाशिताः
नकुलस्य कलापोऽयं पञ्चशार्दूललक्षणः

^{४.३८.५७}येनासौ व्यजयत्कृत्स्नां प्रतीचीं दिशमाहवे
कलापो ह्येष तस्यासीन्माद्रीपुत्रस्य धीमतः

^{४.३८.५८}ये त्विमे भास्कराकाराः सर्वपारशवाः शराः
एते चित्राः क्रियोपेताः सहदेवस्य धीमतः

^{४.३८.५९}ये त्विमे निशिताः पीताः पृथवो दीर्घवाससः
हेमपुङ्खास्त्रिपर्वाणो राज्ञ एते महाशराः

^{४.३८.६०}यस्त्वयं सायको दीर्घः शिलीपृष्ठः शिलीमुखः
अर्जुनस्यैष संग्रामे गुरुभारसहो दृढः

^{४.३८.६१}वैयाघ्रकोशस्तु महान्भीमसेनस्य सायकः
गुरुभारसहो दिव्यः शात्रवाणां भयंकरः

^{४.३८.६२}सुफलश्चित्रकोशश्च हेमत्सरुरनुत्तमः
निस्त्रिंशः कौरवस्यैष धर्मराजस्य धीमतः

^{४.३८.६३}यस्तु पाञ्चनखे कोशे निहितश्चित्रसेवने
नकुलस्यैष निस्त्रिंशो गुरुभारसहो दृढः

^{४.३८.६४}यस्त्वयं विमलः खड्गो गव्ये कोशे समर्पितः
सहदेवस्य विद्ध्येनं सर्वभारसहं दृढम्