^{८.४९.१}संजय उवाच

^{८.४९.२}युधिष्ठिरेणैवमुक्तः कौन्तेयः श्वेतवाहनः
असिं जग्राह संक्रुद्धो जिघांसुर्भरतर्षभम्

^{८.४९.३}तस्य कोपं समुद्वीक्ष्य चित्तज्ञः केशवस्तदा
उवाच किमिदं पार्थ गृहीतः खड्ग इत्युत

^{८.४९.४}नेह पश्यामि योद्धव्यं तव किंचिद्धनंजय
ते ध्वस्ता धार्तराष्ट्रा हि सर्वे भीमेन धीमता

^{८.४९.५}अपयातोऽसि कौन्तेय राजा द्रष्टव्य इत्यपि
स राजा भवता दृष्टः कुशली च युधिष्ठिरः

^{८.४९.६}तं दृष्ट्वा नृपशार्दूलं शार्दूलसमविक्रमम्
हर्षकाले तु संप्राप्ते कस्मात्त्वा मन्युराविशत्

^{८.४९.७}न तं पश्यामि कौन्तेय यस्ते वध्यो भवेदिह
कस्माद्भवान्महाखड्गं परिगृह्णाति सत्वरम्

^{८.४९.८}तत्त्वा पृच्छामि कौन्तेय किमिदं ते चिकीर्षितम्
परामृशसि यत्क्रुद्धः खड्गमद्भुतविक्रम

^{८.४९.९}एवमुक्तस्तु कृष्णेन प्रेक्षमाणो युधिष्ठिरम्
अर्जुनः प्राह गोविन्दं क्रुद्धः सर्प इव श्वसन्

^{८.४९.१०}दद गाण्डीवमन्यस्मा इति मां योऽभिचोदयेत्
छिन्द्यामहं शिरस्तस्य इत्युपांशुव्रतं मम

^{८.४९.११}तदुक्तोऽहमदीनात्मन्राज्ञामितपराक्रम
समक्षं तव गोविन्द न तत्क्षन्तुमिहोत्सहे

^{८.४९.१२}तस्मादेनं वधिष्यामि राजानं धर्मभीरुकम्
प्रतिज्ञां पालयिष्यामि हत्वेमं नरसत्तमम्
एतदर्थं मया खड्गो गृहीतो यदुनन्दन

^{८.४९.१३}सोऽहं युधिष्ठिरं हत्वा सत्येऽप्यानृण्यतां गतः
विशोको विज्वरश्चापि भविष्यामि जनार्दन

^{८.४९.१४}किं वा त्वं मन्यसे प्राप्तमस्मिन्काले समुत्थिते
त्वमस्य जगतस्तात वेत्थ सर्वं गतागतम्
तत्तथा प्रकरिष्यामि यथा मां वक्ष्यते भवान्

^{८.४९.१५}कृष्ण उवाच

^{८.४९.१६}इदानीं पार्थ जानामि न वृद्धाः सेवितास्त्वया
अकाले पुरुषव्याघ्र संरम्भक्रिययानया
न हि धर्मविभागज्ञः कुर्यादेवं धनंजय

^{८.४९.१७}अकार्याणां च कार्याणां संयोगं यः करोति वै
कार्याणामक्रियाणां च स पार्थ पुरुषाधमः

^{८.४९.१८}अनुसृत्य तु ये धर्मं कवयः समुपस्थिताः
समासविस्तरविदां न तेषां वेत्थ निश्चयम्

^{८.४९.१९}अनिश्चयज्ञो हि नरः कार्याकार्यविनिश्चये
अवशो मुह्यते पार्थ यथा त्वं मूढ एव तु

^{८.४९.२०}न हि कार्यमकार्यं वा सुखं ज्ञातुं कथंचन
श्रुतेन ज्ञायते सर्वं तच्च त्वं नावबुध्यसे

^{८.४९.२१}अविज्ञानाद्भवान्यच्च धर्मं रक्षति धर्मवित्
प्राणिनां हि वधं पार्थ धार्मिको नावबुध्यते

^{८.४९.२२}प्राणिनामवधस्तात सर्वज्यायान्मतो मम
अनृतं तु भवेद्वाच्यं न च हिंस्यात्कथंचन

^{८.४९.२३}स कथं भ्रातरं ज्येष्ठं राजानं धर्मकोविदम्
हन्याद्भवान्नरश्रेष्ठ प्राकृतोऽन्यः पुमानिव

^{८.४९.२४}अयुध्यमानस्य वधस्तथाशस्त्रस्य भारत
पराङ्मुखस्य द्रवतः शरणं वाभिगच्छतः
कृताञ्जलेः प्रपन्नस्य न वधः पूज्यते बुधैः

^{८.४९.२५}त्वया चैव व्रतं पार्थ बालेनैव कृतं पुरा
तस्मादधर्मसंयुक्तं मौढ्यात्कर्म व्यवस्यसि

^{८.४९.२६}स गुरुं पार्थ कस्मात्त्वं हन्या धर्ममनुस्मरन्
असंप्रधार्य धर्माणां गतिं सूक्ष्मां दुरन्वयाम्

^{८.४९.२७}इदं धर्मरहस्यं च वक्ष्यामि भरतर्षभ
यद्ब्रूयात्तव भीष्मो वा धर्मज्ञो वा युधिष्ठिरः

^{८.४९.२८}विदुरो वा तथा क्षत्ता कुन्ती वापि यशस्विनी
तत्ते वक्ष्यामि तत्त्वेन तन्निबोध धनंजय

^{८.४९.२९}सत्यस्य वचनं साधु न सत्याद्विद्यते परम्
तत्त्वेनैतत्सुदुर्ज्ञेयं यस्य सत्यमनुष्ठितम्

^{८.४९.३०}भवेत्सत्यमवक्तव्यं वक्तव्यमनृतं भवेत्
सर्वस्वस्यापहारे तु वक्तव्यमनृतं भवेत्

^{८.४९.३१}प्राणात्यये विवाहे च वक्तव्यमनृतं भवेत्
यत्रानृतं भवेत्सत्यं सत्यं चाप्यनृतं भवेत्

^{८.४९.३२}तादृशं पश्यते बालो यस्य सत्यमनुष्ठितम्
सत्यानृते विनिश्चित्य ततो भवति धर्मवित्

^{८.४९.३३}किमाश्चर्यं कृतप्रज्ञः पुरुषोऽपि सुदारुणः
सुमहत्प्राप्नुयात्पुण्यं बलाकोऽन्धवधादिव

^{८.४९.३४}किमाश्चर्यं पुनर्मूढो धर्मकामोऽप्यपण्डितः
सुमहत्प्राप्नुयात्पापमापगामिव कौशिकः

^{८.४९.३५}अर्जुन उवाच

^{८.४९.३६}आचक्ष्व भगवन्नेतद्यथा विद्यामहं तथा
बलाकान्धाभिसंबद्धं नदीनां कौशिकस्य च

^{८.४९.३७}कृष्ण उवाच

^{८.४९.३८}मृगव्याधोऽभवत्कश्चिद्बलाको नाम भारत
यात्रार्थं पुत्रदारस्य मृगान्हन्ति न कामतः

^{८.४९.३९}सोऽन्धौ च मातापितरौ बिभर्त्यन्यांश्च संश्रितान्
स्वधर्मनिरतो नित्यं सत्यवागनसूयकः

^{८.४९.४०}स कदाचिन्मृगाँल्लिप्सुर्नान्वविन्दत्प्रयत्नवान्
अथापश्यत्स पीतोदं श्वापदं घ्राणचक्षुषम्

^{८.४९.४१}अदृष्टपूर्वमपि तत्सत्त्वं तेन हतं तदा
अन्वेव च ततो व्योम्नः पुष्पवर्षमवापतत्

^{८.४९.४२}अप्सरोगीतवादित्रैर्नादितं च मनोरमम्
विमानमागमत्स्वर्गान्मृगव्याधनिनीषया

^{८.४९.४३}तद्भूतं सर्वभूतानामभावाय किलार्जुन
तपस्तप्त्वा वरं प्राप्तं कृतमन्धं स्वयंभुवा

^{८.४९.४४}तद्धत्वा सर्वभूतानामभावकृतनिश्चयम्
ततो बलाकः स्वरगादेवं धर्मः सुदुर्विदः

^{८.४९.४५}कौशिकोऽप्यभवद्विप्रस्तपस्वी न बहुश्रुतः
नदीनां संगमे ग्रामाददूरे स किलावसत्

^{८.४९.४६}सत्यं मया सदा वाच्यमिति तस्याभवद्व्रतम्
सत्यवादीति विख्यातः स तदासीद्धनंजय

^{८.४९.४७}अथ दस्युभयात्केचित्तदा तद्वनमाविशन्
दस्यवोऽपि गताः क्रूरा व्यमार्गन्त प्रयत्नतः

^{८.४९.४८}अथ कौशिकमभ्येत्य प्राहुस्तं सत्यवादिनम्
कतमेन पथा याता भगवन्बहवो जनाः
सत्येन पृष्टः प्रब्रूहि यदि तान्वेत्थ शंस नः

^{८.४९.४९}स पृष्टः कौशिकः सत्यं वचनं तानुवाच ह
बहुवृक्षलतागुल्ममेतद्वनमुपाश्रिताः
ततस्ते तान्समासाद्य क्रूरा जघ्नुरिति श्रुतिः

^{८.४९.५०}तेनाधर्मेण महता वाग्दुरुक्तेन कौशिकः
गतः सुकष्टं नरकं सूक्ष्मधर्मेष्वकोविदः
अप्रभूतश्रुतो मूढो धर्माणामविभागवित्

^{८.४९.५१}वृद्धानपृष्ट्वा संदेहं महच्छ्वभ्रमितोऽर्हति
तत्र ते लक्षणोद्देशः कश्चिदेव भविष्यति

^{८.४९.५२}दुष्करं परमज्ञानं तर्केणात्र व्यवस्यति
श्रुतिर्धर्म इति ह्येके वदन्ति बहवो जनाः

^{८.४९.५३}न त्वेतत्प्रतिसूयामि न हि सर्वं विधीयते
प्रभवार्थाय भूतानां धर्मप्रवचनं कृतम्

^{८.४९.५४}धारणाद्धर्ममित्याहुर्धर्मो धारयति प्रजाः
यः स्याद्धारणसंयुक्तः स धर्म इति निश्चयः

^{८.४९.५५}येऽन्यायेन जिहीर्षन्तो जना इच्छन्ति कर्हिचित्
अकूजनेन चेन्मोक्षो नात्र कूजेत्कथंचन

^{८.४९.५६}अवश्यं कूजितव्यं वा शङ्केरन्वाप्यकूजतः
श्रेयस्तत्रानृतं वक्तुं सत्यादिति विचारितम्

^{८.४९.५७}प्राणात्यये विवाहे वा सर्वज्ञातिधनक्षये
नर्मण्यभिप्रवृत्ते वा प्रवक्तव्यं मृषा भवेत्
अधर्मं नात्र पश्यन्ति धर्मतत्त्वार्थदर्शिनः

^{८.४९.५८}यः स्तेनैः सह संबन्धान्मुच्यते शपथैरपि
श्रेयस्तत्रानृतं वक्तुं तत्सत्यमविचारितम्

^{८.४९.५९}न च तेभ्यो धनं देयं शक्ये सति कथंचन
पापेभ्यो हि धनं दत्तं दातारमपि पीडयेत्
तस्माद्धर्मार्थमनृतमुक्त्वा नानृतवाग्भवेत्

^{८.४९.६०}एष ते लक्षणोद्देशः समुद्दिष्टो यथाविधि
एतच्छ्रुत्वा ब्रूहि पार्थ यदि वध्यो युधिष्ठिरः

^{८.४९.६१}अर्जुन उवाच

^{८.४९.६२}यथा ब्रूयान्महाप्राज्ञो यथा ब्रूयान्महामतिः
हितं चैव यथास्माकं तथैतद्वचनं तव

^{८.४९.६३}भवान्मातृसमोऽस्माकं तथा पितृसमोऽपि च
गतिश्च परमा कृष्ण तेन ते वाक्यमद्भुतम्

^{८.४९.६४}न हि ते त्रिषु लोकेषु विद्यतेऽविदितं क्वचित्
तस्माद्भवान्परं धर्मं वेद सर्वं यथातथम्

^{८.४९.६५}अवध्यं पाण्डवं मन्ये धर्मराजं युधिष्ठिरम्
तस्मिन्समयसंयोगे ब्रूहि किंचिदनुग्रहम्
इदं चापरमत्रैव शृणु हृत्स्थं विवक्षितम्

^{८.४९.६६}जानासि दाशार्ह मम व्रतं त्वं; यो मां ब्रूयात्कश्चन मानुषेषु
अन्यस्मै त्वं गाण्डिवं देहि पार्थ; यस्त्वत्तोऽस्त्रैर्भविता वा विशिष्टः

^{८.४९.६७}हन्यामहं केशव तं प्रसह्य; भीमो हन्यात्तूबरकेति चोक्तः
तन्मे राजा प्रोक्तवांस्ते समक्षं; धनुर्देहीत्यसकृद्वृष्णिसिंह

^{८.४९.६८}तं हत्वा चेत्केशव जीवलोके; स्थाता कालं नाहमप्यल्पमात्रम्
सा च प्रतिज्ञा मम लोकप्रबुद्धा; भवेत्सत्या धर्मभृतां वरिष्ठ
यथा जीवेत्पाण्डवोऽहं च कृष्ण; तथा बुद्धिं दातुमद्यार्हसि त्वम्

^{८.४९.६९}वासुदेव उवाच

^{८.४९.७०}राजा श्रान्तो जगतो विक्षतश्च; कर्णेन संख्ये निशितैर्बाणसंघैः
तस्मात्पार्थ त्वां परुषाण्यवोच;त्कर्णे द्यूतं ह्यद्य रणे निबद्धम्

^{८.४९.७१}तस्मिन्हते कुरवो निर्जिताः स्यु;रेवंबुद्धिः पार्थिवो धर्मपुत्रः
यदावमानं लभते महान्तं; तदा जीवन्मृत इत्युच्यते सः

^{८.४९.७२}तन्मानितः पार्थिवोऽयं सदैव; त्वया सभीमेन तथा यमाभ्याम्
वृद्धैश्च लोके पुरुषप्रवीरै;स्तस्यावमानं कलया त्वं प्रयुङ्क्ष्व

^{८.४९.७३}त्वमित्यत्रभवन्तं त्वं ब्रूहि पार्थ युधिष्ठिरम्
त्वमित्युक्तो हि निहतो गुरुर्भवति भारत

^{८.४९.७४}एवमाचर कौन्तेय धर्मराजे युधिष्ठिरे
अधर्मयुक्तं संयोगं कुरुष्वैवं कुरूद्वह

^{८.४९.७५}अथर्वाङ्गिरसी ह्येषा श्रुतीनामुत्तमा श्रुतिः
अविचार्यैव कार्यैषा श्रेयःकामैर्नरैः सदा

^{८.४९.७६}वधो ह्ययं पाण्डव धर्मराज्ञ;स्त्वत्तो युक्तो वेत्स्यते चैवमेषः
ततोऽस्य पादावभिवाद्य पश्चा;च्छमं ब्रूयाः सान्त्वपूर्वं च पार्थम्

^{८.४९.७७}भ्राता प्राज्ञस्तव कोपं न जातु; कुर्याद्राजा कंचन पाण्डवेयः
मुक्तोऽनृताद्भ्रातृवधाच्च पार्थ; हृष्टः कर्णं त्वं जहि सूतपुत्रम्

^{८.४९.७८}संजय उवाच

^{८.४९.७९}इत्येवमुक्तस्तु जनार्दनेन; पार्थः प्रशस्याथ सुहृद्वधं तम्
ततोऽब्रवीदर्जुनो धर्मराज;मनुक्तपूर्वं परुषं प्रसह्य

^{८.४९.८०}मा त्वं राजन्व्याहर व्याहरत्सु; न तिष्ठसे क्रोशमात्रे रणार्धे
भीमस्तु मामर्हति गर्हणाय; यो युध्यते सर्वयोधप्रवीरः

^{८.४९.८१}काले हि शत्रून्प्रतिपीड्य संख्ये; हत्वा च शूरान्पृथिवीपतींस्तान्
यः कुञ्जराणामधिकं सहस्रं; हत्वानदत्तुमुलं सिंहनादम्

^{८.४९.८२}सुदुष्करं कर्म करोति वीरः; कर्तुं यथा नार्हसि त्वं कदाचित्
रथादवप्लुत्य गदां परामृशं;स्तया निहन्त्यश्वनरद्विपान्रणे

^{८.४९.८३}वरासिना वाजिरथाश्वकुञ्जरां;स्तथा रथाङ्गैर्धनुषा च हन्त्यरीन्
प्रमृद्य पद्भ्यामहितान्निहन्ति यः; पुनश्च दोर्भ्यां शतमन्युविक्रमः

^{८.४९.८४}महाबलो वैश्रवणान्तकोपमः; प्रसह्य हन्ता द्विषतां यथार्हम्
स भीमसेनोऽर्हति गर्हणां मे; न त्वं नित्यं रक्ष्यसे यः सुहृद्भिः

^{८.४९.८५}महारथान्नागवरान्हयांश्च; पदातिमुख्यानपि च प्रमथ्य
एको भीमो धार्तराष्ट्रेषु मग्नः; स मामुपालब्धुमरिंदमोऽर्हति

^{८.४९.८६}कलिङ्गवङ्गाङ्गनिषादमागधा;न्सदामदान्नीलबलाहकोपमान्
निहन्ति यः शत्रुगणाननेकशः; स माभिवक्तुं प्रभवत्यनागसम्

^{८.४९.८७}सुयुक्तमास्थाय रथं हि काले; धनुर्विकर्षञ्शरपूर्णमुष्टिः
सृजत्यसौ शरवर्षाणि वीरो; महाहवे मेघ इवाम्बुधाराः

^{८.४९.८८}बलं तु वाचि द्विजसत्तमानां; क्षात्रं बुधा बाहुबलं वदन्ति
त्वं वाग्बलो भारत निष्ठुरश्च; त्वमेव मां वेत्सि यथाविधोऽहम्

^{८.४९.८९}यतामि नित्यं तव कर्तुमिष्टं; दारैः सुतैर्जीवितेनात्मना च
एवं च मां वाग्विशिखैर्निहंसि; त्वत्तः सुखं न वयं विद्म किंचित्

^{८.४९.९०}अवामंस्था मां द्रौपदीतल्पसंस्थो; महारथान्प्रतिहन्मि त्वदर्थे
तेनातिशङ्की भारत निष्ठुरोऽसि; त्वत्तः सुखं नाभिजानामि किंचित्

^{८.४९.९१}प्रोक्तः स्वयं सत्यसंधेन मृत्यु;स्तव प्रियार्थं नरदेव युद्धे
वीरः शिखण्डी द्रौपदोऽसौ महात्मा; मयाभिगुप्तेन हतश्च तेन

^{८.४९.९२}न चाभिनन्दामि तवाधिराज्यं; यतस्त्वमक्षेष्वहिताय सक्तः
स्वयं कृत्वा पापमनार्यजुष्ट;मेभिर्युद्धे तर्तुमिच्छस्यरींस्तु

^{८.४९.९३}अक्षेषु दोषा बहवो विधर्माः; श्रुतास्त्वया सहदेवोऽब्रवीद्यान्
तान्नैषि संतर्तुमसाधुजुष्टा;न्येन स्म सर्वे निरयं प्रपन्नाः

^{८.४९.९४}त्वं देविता त्वत्कृते राज्यनाश;स्त्वत्संभवं व्यसनं नो नरेन्द्र
मास्मान्क्रूरैर्वाक्प्रतोदैस्तुद त्वं; भूयो राजन्कोपयन्नल्पभाग्यान्

^{८.४९.९५}एता वाचः परुषाः सव्यसाची; स्थिरप्रज्ञं श्रावयित्वा ततक्ष
तदानुतेपे सुरराजपुत्रो; विनिःश्वसंश्चाप्यसिमुद्बबर्ह

^{८.४९.९६}तमाह कृष्णः किमिदं पुनर्भवा;न्विकोशमाकाशनिभं करोत्यसिम्
प्रब्रूहि सत्यं पुनरुत्तरं विधे;र्वचः प्रवक्ष्याम्यहमर्थसिद्धये

^{८.४९.९७}इत्येव पृष्टः पुरुषोत्तमेन; सुदुःखितः केशवमाह वाक्यम्
अहं हनिष्ये स्वशरीरमेव; प्रसह्य येनाहितमाचरं वै

^{८.४९.९८}निशम्य तत्पार्थवचोऽब्रवीदिदं; धनंजयं धर्मभृतां वरिष्ठः
प्रब्रूहि पार्थ स्वगुणानिहात्मन;स्तथा स्वहार्दं भवतीह सद्यः

^{८.४९.९९}तथास्तु कृष्णेत्यभिनन्द्य वाक्यं; धनंजयः प्राह धनुर्विनाम्य
युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठं; शृणुष्व राजन्निति शक्रसूनुः

^{८.४९.१००}न मादृशोऽन्यो नरदेव विद्यते; धनुर्धरो देवमृते पिनाकिनम्
अहं हि तेनानुमतो महात्मना; क्षणेन हन्यां सचराचरं जगत्

^{८.४९.१०१}मया हि राजन्सदिगीश्वरा दिशो; विजित्य सर्वा भवतः कृता वशे
स राजसूयश्च समाप्तदक्षिणः; सभा च दिव्या भवतो ममौजसा

^{८.४९.१०२}पाणौ पृषत्का लिखिता ममेमे; धनुश्च संख्ये विततं सबाणम्
पादौ च मे सशरौ सहध्वजौ; न मादृशं युद्धगतं जयन्ति

^{८.४९.१०३}हता उदीच्या निहताः प्रतीच्याः; प्राच्या निरस्ता दाक्षिणात्या विशस्ताः
संशप्तकानां किंचिदेवावशिष्टं; सर्वस्य सैन्यस्य हतं मयार्धम्

^{८.४९.१०४}शेते मया निहता भारती च; चमू राजन्देवचमूप्रकाशा
ये नास्त्रज्ञास्तानहं हन्मि शस्त्रै;स्तस्माल्लोकं नेह करोमि भस्मसात्

^{८.४९.१०५}इत्येवमुक्त्वा पुनराह पार्थो; युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठम्
अप्यपुत्रा तेन राधा भवित्री; कुन्ती मया वा तदृतं विद्धि राजन्
प्रसीद राजन्क्षम यन्मयोक्तं; काले भवान्वेत्स्यति तन्नमस्ते

^{८.४९.१०६}प्रसाद्य राजानममित्रसाहं; स्थितोऽब्रवीच्चैनमभिप्रपन्नः
याम्येष भीमं समरात्प्रमोक्तुं; सर्वात्मना सूतपुत्रं च हन्तुम्

^{८.४९.१०७}तव प्रियार्थं मम जीवितं हि; ब्रवीमि सत्यं तदवेहि राजन्
इति प्रायादुपसंगृह्य पादौ; समुत्थितो दीप्ततेजाः किरीटी
नेदं चिरात्क्षिप्रमिदं भविष्य;त्यावर्ततेऽसावभियामि चैनम्

^{८.४९.१०८}एतच्छ्रुत्वा पाण्डवो धर्मराजो; भ्रातुर्वाक्यं परुषं फल्गुनस्य
उत्थाय तस्माच्छयनादुवाच; पार्थं ततो दुःखपरीतचेताः

^{८.४९.१०९}कृतं मया पार्थ यथा न साधु; येन प्राप्तं व्यसनं वः सुघोरम्
तस्माच्छिरश्छिन्द्धि ममेदमद्य; कुलान्तकस्याधमपूरुषस्य

^{८.४९.११०}पापस्य पापव्यसनान्वितस्य; विमूढबुद्धेरलसस्य भीरोः
वृद्धावमन्तुः परुषस्य चैव; किं ते चिरं मामनुवृत्य रूक्षम्

^{८.४९.१११}गच्छाम्यहं वनमेवाद्य पापः; सुखं भवान्वर्ततां मद्विहीनः
योग्यो राजा भीमसेनो महात्मा; क्लीबस्य वा मम किं राज्यकृत्यम्

^{८.४९.११२}न चास्मि शक्तः परुषाणि सोढुं; पुनस्तवेमानि रुषान्वितस्य
भीमोऽस्तु राजा मम जीवितेन; किं कार्यमद्यावमतस्य वीर

^{८.४९.११३}इत्येवमुक्त्वा सहसोत्पपात; राजा ततस्तच्छयनं विहाय
इयेष निर्गन्तुमथो वनाय; तं वासुदेवः प्रणतोऽभ्युवाच

^{८.४९.११४}राजन्विदितमेतत्ते यथा गाण्डीवधन्वनः
प्रतिज्ञा सत्यसंधस्य गाण्डीवं प्रति विश्रुता

^{८.४९.११५}ब्रूयाद्य एवं गाण्डीवं देह्यन्यस्मै त्वमित्युत
स वध्योऽस्य पुमाँल्लोके त्वया चोक्तोऽयमीदृशम्

^{८.४९.११६}अतः सत्यां प्रतिज्ञां तां पार्थेन परिरक्षता
मच्छन्दादवमानोऽयं कृतस्तव महीपते
गुरूणामवमानो हि वध इत्यभिधीयते

^{८.४९.११७}तस्मात्त्वं वै महाबाहो मम पार्थस्य चोभयोः
व्यतिक्रममिमं राजन्संक्षमस्वार्जुनं प्रति

^{८.४९.११८}शरणं त्वां महाराज प्रपन्नौ स्व उभावपि
क्षन्तुमर्हसि मे राजन्प्रणतस्याभियाचतः

^{८.४९.११९}राधेयस्याद्य पापस्य भूमिः पास्यति शोणितम्
सत्यं ते प्रतिजानामि हतं विद्ध्यद्य सूतजम्
यस्येच्छसि वधं तस्य गतमेवाद्य जीवितम्

^{८.४९.१२०}इति कृष्णवचः श्रुत्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः
ससंभ्रमं हृषीकेशमुत्थाप्य प्रणतं तदा
कृताञ्जलिमिदं वाक्यमुवाचानन्तरं वचः

^{८.४९.१२१}एवमेतद्यथात्थ त्वमस्त्येषोऽतिक्रमो मम
अनुनीतोऽस्मि गोविन्द तारितश्चाद्य माधव
मोक्षिता व्यसनाद्घोराद्वयमद्य त्वयाच्युत

^{८.४९.१२२}भवन्तं नाथमासाद्य आवां व्यसनसागरात्
घोरादद्य समुत्तीर्णावुभावज्ञानमोहितौ

^{८.४९.१२३}त्वद्बुद्धिप्लवमासाद्य दुःखशोकार्णवाद्वयम्
समुत्तीर्णाः सहामात्याः सनाथाः स्म त्वयाच्युत