^{९.४५.१}वैशंपायन उवाच

^{९.४५.२}शृणु मातृगणान्राजन्कुमारानुचरानिमान्
कीर्त्यमानान्मया वीर सपत्नगणसूदनान्

^{९.४५.३}यशस्विनीनां मातॄणां शृणु नामानि भारत
याभिर्व्याप्तास्त्रयो लोकाः कल्याणीभिश्चराचराः

^{९.४५.४}प्रभावती विशालाक्षी पलिता गोनसी तथा
श्रीमती बहुला चैव तथैव बहुपुत्रिका

^{९.४५.५}अप्सुजाता च गोपाली बृहदम्बालिका तथा
जयावती मालतिका ध्रुवरत्ना भयंकरी

^{९.४५.६}वसुदामा सुदामा च विशोका नन्दिनी तथा
एकचूडा महाचूडा चक्रनेमिश्च भारत

^{९.४५.७}उत्तेजनी जयत्सेना कमलाक्ष्यथ शोभना
शत्रुंजया तथा चैव क्रोधना शलभी खरी

^{९.४५.८}माधवी शुभवक्त्रा च तीर्थनेमिश्च भारत
गीतप्रिया च कल्याणी कद्रुला चामिताशना

^{९.४५.९}मेघस्वना भोगवती सुभ्रूश्च कनकावती
अलाताक्षी वीर्यवती विद्युज्जिह्वा च भारत

^{९.४५.१०}पद्मावती सुनक्षत्रा कन्दरा बहुयोजना
संतानिका च कौरव्य कमला च महाबला

^{९.४५.११}सुदामा बहुदामा च सुप्रभा च यशस्विनी
नृत्यप्रिया च राजेन्द्र शतोलूखलमेखला

^{९.४५.१२}शतघण्टा शतानन्दा भगनन्दा च भामिनी
वपुष्मती चन्द्रशीता भद्रकाली च भारत

^{९.४५.१३}संकारिका निष्कुटिका भ्रमा चत्वरवासिनी
सुमङ्गला स्वस्तिमती वृद्धिकामा जयप्रिया

^{९.४५.१४}धनदा सुप्रसादा च भवदा च जलेश्वरी
एडी भेडी समेडी च वेतालजननी तथा
कण्डूतिः कालिका चैव देवमित्रा च भारत

^{९.४५.१५}लम्बसी केतकी चैव चित्रसेना तथा बला
कुक्कुटिका शङ्खनिका तथा जर्जरिका नृप

^{९.४५.१६}कुण्डारिका कोकलिका कण्डरा च शतोदरी
उत्क्राथिनी जरेणा च महावेगा च कङ्कणा

^{९.४५.१७}मनोजवा कण्टकिनी प्रघसा पूतना तथा
खशया चुर्व्युटिर्वामा क्रोशनाथ तडित्प्रभा

^{९.४५.१८}मण्डोदरी च तुण्डा च कोटरा मेघवासिनी
सुभगा लम्बिनी लम्बा वसुचूडा विकत्थनी

^{९.४५.१९}ऊर्ध्ववेणीधरा चैव पिङ्गाक्षी लोहमेखला
पृथुवक्त्रा मधुरिका मधुकुम्भा तथैव च

^{९.४५.२०}पक्षालिका मन्थनिका जरायुर्जर्जरानना
ख्याता दहदहा चैव तथा धमधमा नृप

^{९.४५.२१}खण्डखण्डा च राजेन्द्र पूषणा मणिकुण्डला
अमोचा चैव कौरव्य तथा लम्बपयोधरा

^{९.४५.२२}वेणुवीणाधरा चैव पिङ्गाक्षी लोहमेखला
शशोलूकमुखी कृष्णा खरजङ्घा महाजवा

^{९.४५.२३}शिशुमारमुखी श्वेता लोहिताक्षी विभीषणा
जटालिका कामचरी दीर्घजिह्वा बलोत्कटा

^{९.४५.२४}कालेडिका वामनिका मुकुटा चैव भारत
लोहिताक्षी महाकाया हरिपिण्डी च भूमिप

^{९.४५.२५}एकाक्षरा सुकुसुमा कृष्णकर्णी च भारत
क्षुरकर्णी चतुष्कर्णी कर्णप्रावरणा तथा

^{९.४५.२६}चतुष्पथनिकेता च गोकर्णी महिषानना
खरकर्णी महाकर्णी भेरीस्वनमहास्वना

^{९.४५.२७}शङ्खकुम्भस्वना चैव भङ्गदा च महाबला
गणा च सुगणा चैव तथाभीत्यथ कामदा

^{९.४५.२८}चतुष्पथरता चैव भूतितीर्थान्यगोचरा
पशुदा वित्तदा चैव सुखदा च महायशाः
पयोदा गोमहिषदा सुविषाणा च भारत

^{९.४५.२९}प्रतिष्ठा सुप्रतिष्ठा च रोचमाना सुरोचना
गोकर्णी च सुकर्णी च ससिरा स्थेरिका तथा
एकचक्रा मेघरवा मेघमाला विरोचना

^{९.४५.३०}एताश्चान्याश्च बहवो मातरो भरतर्षभ
कार्त्तिकेयानुयायिन्यो नानारूपाः सहस्रशः

^{९.४५.३१}दीर्घनख्यो दीर्घदन्त्यो दीर्घतुण्ड्यश्च भारत
सरला मधुराश्चैव यौवनस्थाः स्वलंकृताः

^{९.४५.३२}माहात्म्येन च संयुक्ताः कामरूपधरास्तथा
निर्मांसगात्र्यः श्वेताश्च तथा काञ्चनसंनिभाः

^{९.४५.३३}कृष्णमेघनिभाश्चान्या धूम्राश्च भरतर्षभ
अरुणाभा महाभागा दीर्घकेश्यः सिताम्बराः

^{९.४५.३४}ऊर्ध्ववेणीधराश्चैव पिङ्गाक्ष्यो लम्बमेखलाः
लम्बोदर्यो लम्बकर्णास्तथा लम्बपयोधराः

^{९.४५.३५}ताम्राक्ष्यस्ताम्रवर्णाश्च हर्यक्ष्यश्च तथापराः
वरदाः कामचारिण्यो नित्यप्रमुदितास्तथा

^{९.४५.३६}याम्यो रौद्र्यस्तथा सौम्याः कौबेर्योऽथ महाबलाः
वारुण्योऽथ च माहेन्द्र्यस्तथाग्नेय्यः परंतप

^{९.४५.३७}वायव्यश्चाथ कौमार्यो ब्राह्म्यश्च भरतर्षभ
रूपेणाप्सरसां तुल्या जवे वायुसमास्तथा

^{९.४५.३८}परपुष्टोपमा वाक्ये तथर्द्ध्या धनदोपमाः
शक्रवीर्योपमाश्चैव दीप्त्या वह्निसमास्तथा

^{९.४५.३९}वृक्षचत्वरवासिन्यश्चतुष्पथनिकेतनाः
गुहाश्मशानवासिन्यः शैलप्रस्रवणालयाः

^{९.४५.४०}नानाभरणधारिण्यो नानामाल्याम्बरास्तथा
नानाविचित्रवेषाश्च नानाभाषास्तथैव च

^{९.४५.४१}एते चान्ये च बहवो गणाः शत्रुभयंकराः
अनुजग्मुर्महात्मानं त्रिदशेन्द्रस्य संमते

^{९.४५.४२}ततः शक्त्यस्त्रमददद्भगवान्पाकशासनः
गुहाय राजशार्दूल विनाशाय सुरद्विषाम्

^{९.४५.४३}महास्वनां महाघण्टां द्योतमानां सितप्रभाम्
तरुणादित्यवर्णां च पताकां भरतर्षभ

^{९.४५.४४}ददौ पशुपतिस्तस्मै सर्वभूतमहाचमूम्
उग्रां नानाप्रहरणां तपोवीर्यबलान्विताम्

^{९.४५.४५}विष्णुर्ददौ वैजयन्तीं मालां बलविवर्धिनीम्
उमा ददौ चारजसी वाससी सूर्यसप्रभे

^{९.४५.४६}गङ्गा कमण्डलुं दिव्यममृतोद्भवमुत्तमम्
ददौ प्रीत्या कुमाराय दण्डं चैव बृहस्पतिः

^{९.४५.४७}गरुडो दयितं पुत्रं मयूरं चित्रबर्हिणम्
अरुणस्ताम्रचूडं च प्रददौ चरणायुधम्

^{९.४५.४८}पाशं तु वरुणो राजा बलवीर्यसमन्वितम्
कृष्णाजिनं तथा ब्रह्मा ब्रह्मण्याय ददौ प्रभुः
समरेषु जयं चैव प्रददौ लोकभावनः

^{९.४५.४९}सेनापत्यमनुप्राप्य स्कन्दो देवगणस्य ह
शुशुभे ज्वलितोऽर्चिष्मान्द्वितीय इव पावकः
ततः पारिषदैश्चैव मातृभिश्च समन्वितः

^{९.४५.५०}सा सेना नैरृती भीमा सघण्टोच्छ्रितकेतना
सभेरीशङ्खमुरजा सायुधा सपताकिनी
शारदी द्यौरिवाभाति ज्योतिर्भिरुपशोभिता

^{९.४५.५१}ततो देवनिकायास्ते भूतसेनागणास्तथा
वादयामासुरव्यग्रा भेरीशङ्खांश्च पुष्कलान्

^{९.४५.५२}पटहाञ्झर्झरांश्चैव कृकचान्गोविषाणिकान्
आडम्बरान्गोमुखांश्च डिण्डिमांश्च महास्वनान्

^{९.४५.५३}तुष्टुवुस्ते कुमारं च सर्वे देवाः सवासवाः
जगुश्च देवगन्धर्वा ननृतुश्चाप्सरोगणाः

^{९.४५.५४}ततः प्रीतो महासेनस्त्रिदशेभ्यो वरं ददौ
रिपून्हन्तास्मि समरे ये वो वधचिकीर्षवः

^{९.४५.५५}प्रतिगृह्य वरं देवास्तस्माद्विबुधसत्तमात्
प्रीतात्मानो महात्मानो मेनिरे निहतान्रिपून्

^{९.४५.५६}सर्वेषां भूतसंघानां हर्षान्नादः समुत्थितः
अपूरयत लोकांस्त्रीन्वरे दत्ते महात्मना

^{९.४५.५७}स निर्ययौ महासेनो महत्या सेनया वृतः
वधाय युधि दैत्यानां रक्षार्थं च दिवौकसाम्

^{९.४५.५८}व्यवसायो जयो धर्मः सिद्धिर्लक्ष्मीर्धृतिः स्मृतिः
महासेनस्य सैन्यानामग्रे जग्मुर्नराधिप

^{९.४५.५९}स तया भीमया देवः शूलमुद्गरहस्तया
गदामुसलनाराचशक्तितोमरहस्तया
दृप्तसिंहनिनादिन्या विनद्य प्रययौ गुहः

^{९.४५.६०}तं दृष्ट्वा सर्वदैतेया राक्षसा दानवास्तथा
व्यद्रवन्त दिशः सर्वा भयोद्विग्नाः समन्ततः
अभ्यद्रवन्त देवास्तान्विविधायुधपाणयः

^{९.४५.६१}दृष्ट्वा च स ततः क्रुद्धः स्कन्दस्तेजोबलान्वितः
शक्त्यस्त्रं भगवान्भीमं पुनः पुनरवासृजत्
आदधच्चात्मनस्तेजो हविषेद्ध इवानलः

^{९.४५.६२}अभ्यस्यमाने शक्त्यस्त्रे स्कन्देनामिततेजसा
उल्काज्वाला महाराज पपात वसुधातले

^{९.४५.६३}संह्रादयन्तश्च तथा निर्घाताश्चापतन्क्षितौ
यथान्तकालसमये सुघोराः स्युस्तथा नृप

^{९.४५.६४}क्षिप्ता ह्येका तथा शक्तिः सुघोरानलसूनुना
ततः कोट्यो विनिष्पेतुः शक्तीनां भरतर्षभ

^{९.४५.६५}स शक्त्यस्त्रेण संग्रामे जघान भगवान्प्रभुः
दैत्येन्द्रं तारकं नाम महाबलपराक्रमम्
वृतं दैत्यायुतैर्वीरैर्बलिभिर्दशभिर्नृप

^{९.४५.६६}महिषं चाष्टभिः पद्मैर्वृतं संख्ये निजघ्निवान्
त्रिपादं चायुतशतैर्जघान दशभिर्वृतम्

^{९.४५.६७}ह्रदोदरं निखर्वैश्च वृतं दशभिरीश्वरः
जघानानुचरैः सार्धं विविधायुधपाणिभिः

^{९.४५.६८}तत्राकुर्वन्त विपुलं नादं वध्यत्सु शत्रुषु
कुमारानुचरा राजन्पूरयन्तो दिशो दश

^{९.४५.६९}शक्त्यस्त्रस्य तु राजेन्द्र ततोऽर्चिर्भिः समन्ततः
दग्धाः सहस्रशो दैत्या नादैः स्कन्दस्य चापरे

^{९.४५.७०}पताकयावधूताश्च हताः केचित्सुरद्विषः
केचिद्घण्टारवत्रस्ता निपेतुर्वसुधातले
केचित्प्रहरणैश्छिन्ना विनिपेतुर्गतासवः

^{९.४५.७१}एवं सुरद्विषोऽनेकान्बलवानाततायिनः
जघान समरे वीरः कार्त्तिकेयो महाबलः

^{९.४५.७२}बाणो नामाथ दैतेयो बलेः पुत्रो महाबलः
क्रौञ्चं पर्वतमासाद्य देवसंघानबाधत

^{९.४५.७३}तमभ्ययान्महासेनः सुरशत्रुमुदारधीः
स कार्त्तिकेयस्य भयात्क्रौञ्चं शरणमेयिवान्

^{९.४५.७४}ततः क्रौञ्चं महामन्युः क्रौञ्चनादनिनादितम्
शक्त्या बिभेद भगवान्कार्त्तिकेयोऽग्निदत्तया

^{९.४५.७५}सशालस्कन्धसरलं त्रस्तवानरवारणम्
पुलिनत्रस्तविहगं विनिष्पतितपन्नगम्

^{९.४५.७६}गोलाङ्गूलर्क्षसंघैश्च द्रवद्भिरनुनादितम्
कुरङ्गगतिनिर्घोषमुद्भ्रान्तसृमराचितम्

^{९.४५.७७}विनिष्पतद्भिः शरभैः सिंहैश्च सहसा द्रुतैः
शोच्यामपि दशां प्राप्तो रराजैव स पर्वतः

^{९.४५.७८}विद्याधराः समुत्पेतुस्तस्य शृङ्गनिवासिनः
किंनराश्च समुद्विग्नाः शक्तिपातरवोद्धताः

^{९.४५.७९}ततो दैत्या विनिष्पेतुः शतशोऽथ सहस्रशः
प्रदीप्तात्पर्वतश्रेष्ठाद्विचित्राभरणस्रजः

^{९.४५.८०}तान्निजघ्नुरतिक्रम्य कुमारानुचरा मृधे
बिभेद शक्त्या क्रौञ्चं च पावकिः परवीरहा

^{९.४५.८१}बहुधा चैकधा चैव कृत्वात्मानं महात्मना
शक्तिः क्षिप्ता रणे तस्य पाणिमेति पुनः पुनः

^{९.४५.८२}एवंप्रभावो भगवानतो भूयश्च पावकिः
क्रौञ्चस्तेन विनिर्भिन्नो दैत्याश्च शतशो हताः

^{९.४५.८३}ततः स भगवान्देवो निहत्य विबुधद्विषः
सभाज्यमानो विबुधैः परं हर्षमवाप ह

^{९.४५.८४}ततो दुन्दुभयो राजन्नेदुः शङ्खाश्च भारत
मुमुचुर्देवयोषाश्च पुष्पवर्षमनुत्तमम्

^{९.४५.८५}दिव्यगन्धमुपादाय ववौ पुण्यश्च मारुतः
गन्धर्वास्तुष्टुवुश्चैनं यज्वानश्च महर्षयः

^{९.४५.८६}केचिदेनं व्यवस्यन्ति पितामहसुतं प्रभुम्
सनत्कुमारं सर्वेषां ब्रह्मयोनिं तमग्रजम्

^{९.४५.८७}केचिन्महेश्वरसुतं केचित्पुत्रं विभावसोः
उमायाः कृत्तिकानां च गङ्गायाश्च वदन्त्युत

^{९.४५.८८}एकधा च द्विधा चैव चतुर्धा च महाबलम्
योगिनामीश्वरं देवं शतशोऽथ सहस्रशः

^{९.४५.८९}एतत्ते कथितं राजन्कार्त्तिकेयाभिषेचनम्
शृणु चैव सरस्वत्यास्तीर्थवंशस्य पुण्यताम्

^{९.४५.९०}बभूव तीर्थप्रवरं हतेषु सुरशत्रुषु
कुमारेण महाराज त्रिविष्टपमिवापरम्

^{९.४५.९१}ऐश्वर्याणि च तत्रस्थो ददावीशः पृथक्पृथक्
तदा नैरृतमुख्येभ्यस्त्रैलोक्ये पावकात्मजः

^{९.४५.९२}एवं स भगवांस्तस्मिंस्तीर्थे दैत्यकुलान्तकः
अभिषिक्तो महाराज देवसेनापतिः सुरैः

^{९.४५.९३}औजसं नाम तत्तीर्थं यत्र पूर्वमपां पतिः
अभिषिक्तः सुरगणैर्वरुणो भरतर्षभ

^{९.४५.९४}तस्मिंस्तीर्थवरे स्नात्वा स्कन्दं चाभ्यर्च्य लाङ्गली
ब्राह्मणेभ्यो ददौ रुक्मं वासांस्याभरणानि च

^{९.४५.९५}उषित्वा रजनीं तत्र माधवः परवीरहा
पूज्य तीर्थवरं तच्च स्पृष्ट्वा तोयं च लाङ्गली
हृष्टः प्रीतमनाश्चैव ह्यभवन्माधवोत्तमः

^{९.४५.९६}एतत्ते सर्वमाख्यातं यन्मां त्वं परिपृच्छसि
यथाभिषिक्तो भगवान्स्कन्दो देवैः समागतैः