^{१३.१४.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.१४.२}पितामहेशाय विभो नामान्याचक्ष्व शंभवे
बभ्रवे विश्वमायाय महाभाग्यं च तत्त्वतः

^{१३.१४.३}भीष्म उवाच

^{१३.१४.४}सुरासुरगुरो देव विष्णो त्वं वक्तुमर्हसि
शिवाय विश्वरूपाय यन्मां पृच्छद्युधिष्ठिरः

^{१३.१४.५}नाम्नां सहस्रं देवस्य तण्डिना ब्रह्मयोनिना
निवेदितं ब्रह्मलोके ब्रह्मणो यत्पुराभवत्

^{१३.१४.६}द्वैपायनप्रभृतयस्तथैवेमे तपोधनाः
ऋषयः सुव्रता दान्ताः शृण्वन्तु गदतस्तव

^{१३.१४.७}ध्रुवाय नन्दिने होत्रे गोप्त्रे विश्वसृजेऽग्नये
महाभाग्यं विभो ब्रूहि मुण्डिनेऽथ कपर्दिने

^{१३.१४.८}वासुदेव उवाच

^{१३.१४.९}न गतिः कर्मणां शक्या वेत्तुमीशस्य तत्त्वतः

^{१३.१४.१०}हिरण्यगर्भप्रमुखा देवाः सेन्द्रा महर्षयः
न विदुर्यस्य निधनमादिं वा सूक्ष्मदर्शिनः
स कथं नरमात्रेण शक्यो ज्ञातुं सतां गतिः

^{१३.१४.११}तस्याहमसुरघ्नस्य कांश्चिद्भगवतो गुणान्
भवतां कीर्तयिष्यामि व्रतेशाय यथातथम्

^{१३.१४.१२}वैशंपायन उवाच

^{१३.१४.१३}एवमुक्त्वा तु भगवान्गुणांस्तस्य महात्मनः
उपस्पृश्य शुचिर्भूत्वा कथयामास धीमतः

^{१३.१४.१४}वासुदेव उवाच

^{१३.१४.१५}शुश्रूषध्वं ब्राह्मणेन्द्रास्त्वं च तात युधिष्ठिर
त्वं चापगेय नामानि निशामय जगत्पतेः

^{१३.१४.१६}यदवाप्तं च मे पूर्वं साम्बहेतोः सुदुष्करम्
यथा च भगवान्दृष्टो मया पूर्वं समाधिना

^{१३.१४.१७}शम्बरे निहते पूर्वं रौक्मिणेयेन धीमता
अतीते द्वादशे वर्षे जाम्बवत्यब्रवीद्धि माम्

^{१३.१४.१८}प्रद्युम्नचारुदेष्णादीन्रुक्मिण्या वीक्ष्य पुत्रकान्
पुत्रार्थिनी मामुपेत्य वाक्यमाह युधिष्ठिर

^{१३.१४.१९}शूरं बलवतां श्रेष्ठं कान्तरूपमकल्मषम्
आत्मतुल्यं मम सुतं प्रयच्छाच्युत माचिरम्

^{१३.१४.२०}न हि तेऽप्राप्यमस्तीह त्रिषु लोकेषु किंचन
लोकान्सृजेस्त्वमपरानिच्छन्यदुकुलोद्वह

^{१३.१४.२१}त्वया द्वादश वर्षाणि वायुभूतेन शुष्यता
आराध्य पशुभर्तारं रुक्मिण्या जनिताः सुताः

^{१३.१४.२२}चारुदेष्णः सुचारुश्च चारुवेषो यशोधरः
चारुश्रवाश्चारुयशाः प्रद्युम्नः शंभुरेव च

^{१३.१४.२३}यथा ते जनिताः पुत्रा रुक्मिण्याश्चारुविक्रमाः
तथा ममापि तनयं प्रयच्छ बलशालिनम्

^{१३.१४.२४}इत्येवं चोदितो देव्या तामवोचं सुमध्यमाम्
अनुजानीहि मां राज्ञि करिष्ये वचनं तव
सा च मामब्रवीद्गच्छ विजयाय शिवाय च

^{१३.१४.२५}ब्रह्मा शिवः काश्यपश्च नद्यो देवा मनोनुगाः
क्षेत्रौषध्यो यज्ञवाहाच्छन्दांस्यृषिगणा धरा

^{१३.१४.२६}समुद्रा दक्षिणा स्तोभा ऋक्षाणि पितरो ग्रहाः
देवपत्न्यो देवकन्या देवमातर एव च

^{१३.१४.२७}मन्वन्तराणि गावश्च चन्द्रमाः सविता हरिः
सावित्री ब्रह्मविद्या च ऋतवो वत्सराः क्षपाः

^{१३.१४.२८}क्षणा लवा मुहूर्ताश्च निमेषा युगपर्ययाः
रक्षन्तु सर्वत्र गतं त्वां यादव सुखावहम्
अरिष्टं गच्छ पन्थानमप्रमत्तो भवानघ

^{१३.१४.२९}एवं कृतस्वस्त्ययनस्तयाहं; तामभ्यनुज्ञाय कपीन्द्रपुत्रीम्
पितुः समीपे नरसत्तमस्य; मातुश्च राज्ञश्च तथाहुकस्य

^{१३.१४.३०}तमर्थमावेद्य यदब्रवीन्मां; विद्याधरेन्द्रस्य सुता भृशार्ता
तानभ्यनुज्ञाय तदातिदुःखा;द्गदं तथैवातिबलं च रामम्

^{१३.१४.३१}प्राप्यानुज्ञां गुरुजनादहं तार्क्ष्यमचिन्तयम्
सोऽवहद्धिमवन्तं मां प्राप्य चैनं व्यसर्जयम्

^{१३.१४.३२}तत्राहमद्भुतान्भावानपश्यं गिरिसत्तमे
क्षेत्रं च तपसां श्रेष्ठं पश्याम्याश्रममुत्तमम्

^{१३.१४.३३}दिव्यं वैयाघ्रपद्यस्य उपमन्योर्महात्मनः
पूजितं देवगन्धर्वैर्ब्राह्म्या लक्ष्म्या समन्वितम्

^{१३.१४.३४}धवककुभकदम्बनारिकेलैः; कुरबककेतकजम्बुपाटलाभिः
वटवरुणकवत्सनाभबिल्वैः; सरलकपित्थप्रियालसालतालैः

^{१३.१४.३५}बदरीकुन्दपुन्नागैरशोकाम्रातिमुक्तकैः
भल्लातकैर्मधूकैश्च चम्पकैः पनसैस्तथा

^{१३.१४.३६}वन्यैर्बहुविधैर्वृक्षैः फलपुष्पप्रदैर्युतम्
पुष्पगुल्मलताकीर्णं कदलीषण्डशोभितम्

^{१३.१४.३७}नानाशकुनिसंभोज्यैः फलैर्वृक्षैरलंकृतम्
यथास्थानविनिक्षिप्तैर्भूषितं वनराजिभिः

^{१३.१४.३८}रुरुवारणशार्दूलसिंहद्वीपिसमाकुलम्
कुरङ्गबर्हिणाकीर्णं मार्जारभुजगावृतम्
पूगैश्च मृगजातीनां महिषर्क्षनिषेवितम्

^{१३.१४.३९}नानापुष्परजोमिश्रो गजदानाधिवासितः
दिव्यस्त्रीगीतबहुलो मारुतोऽत्र सुखो ववौ

^{१३.१४.४०}धारानिनादैर्विहगप्रणादैः; शुभैस्तथा बृंहितैः कुञ्जराणाम्
गीतैस्तथा किंनराणामुदारैः; शुभैः स्वनैः सामगानां च वीर

^{१३.१४.४१}अचिन्त्यं मनसाप्यन्यैः सरोभिः समलंकृतम्
विशालैश्चाग्निशरणैर्भूषितं कुशसंवृतम्

^{१३.१४.४२}विभूषितं पुण्यपवित्रतोयया; सदा च जुष्टं नृप जह्नुकन्यया
महात्मभिर्धर्मभृतां वरिष्ठै;र्महर्षिभिर्भूषितमग्निकल्पैः

^{१३.१४.४३}वाय्वाहारैरम्बुपैर्जप्यनित्यैः; संप्रक्षालैर्यतिभिर्ध्याननित्यैः
धूमाशनैरूष्मपैः क्षीरपैश्च; विभूषितं ब्राह्मणेन्द्रैः समन्तात्

^{१३.१४.४४}गोचारिणोऽथाश्मकुट्टा दन्तोलूखलिनस्तथा
मरीचिपाः फेनपाश्च तथैव मृगचारिणः

^{१३.१४.४५}सुदुःखान्नियमांस्तांस्तान्वहतः सुतपोन्वितान्
पश्यन्नुत्फुल्लनयनः प्रवेष्टुमुपचक्रमे

^{१३.१४.४६}सुपूजितं देवगणैर्महात्मभिः; शिवादिभिर्भारत पुण्यकर्मभिः
रराज तच्चाश्रममण्डलं सदा; दिवीव राजन्रविमण्डलं यथा

^{१३.१४.४७}क्रीडन्ति सर्पैर्नकुला मृगैर्व्याघ्राश्च मित्रवत्
प्रभावाद्दीप्ततपसः संनिकर्षगुणान्विताः

^{१३.१४.४८}तत्राश्रमपदे श्रेष्ठे सर्वभूतमनोरमे
सेविते द्विजशार्दूलैर्वेदवेदाङ्गपारगैः

^{१३.१४.४९}नानानियमविख्यातैरृषिभिश्च महात्मभिः
प्रविशन्नेव चापश्यं जटाचीरधरं प्रभुम्

^{१३.१४.५०}तेजसा तपसा चैव दीप्यमानं यथानलम्
शिष्यमध्यगतं शान्तं युवानं ब्राह्मणर्षभम्
शिरसा वन्दमानं मामुपमन्युरभाषत

^{१३.१४.५१}स्वागतं पुण्डरीकाक्ष सफलानि तपांसि नः
यत्पूज्यः पूजयसि नो द्रष्टव्यो द्रष्टुमिच्छसि

^{१३.१४.५२}तमहं प्राञ्जलिर्भूत्वा मृगपक्षिष्वथाग्निषु
धर्मे च शिष्यवर्गे च समपृच्छमनामयम्

^{१३.१४.५३}ततो मां भगवानाह साम्ना परमवल्गुना
लप्स्यसे तनयं कृष्ण आत्मतुल्यमसंशयम्

^{१३.१४.५४}तपः सुमहदास्थाय तोषयेशानमीश्वरम्
इह देवः सपत्नीकः समाक्रीडत्यधोक्षज

^{१३.१४.५५}इहैव देवताश्रेष्ठं देवाः सर्षिगणाः पुरा
तपसा ब्रह्मचर्येण सत्येन च दमेन च
तोषयित्वा शुभान्कामान्प्राप्नुवंस्ते जनार्दन

^{१३.१४.५६}तेजसां तपसां चैव निधिः स भगवानिह
शुभाशुभान्वितान्भावान्विसृजन्संक्षिपन्नपि
आस्ते देव्या सहाचिन्त्यो यं प्रार्थयसि शत्रुहन्

^{१३.१४.५७}हिरण्यकशिपुर्योऽभूद्दानवो मेरुकम्पनः
तेन सर्वामरैश्वर्यं शर्वात्प्राप्तं समार्बुदम्

^{१३.१४.५८}तस्यैव पुत्रप्रवरो मन्दरो नाम विश्रुतः
महादेववराच्छक्रं वर्षार्बुदमयोधयत्

^{१३.१४.५९}विष्णोश्चक्रं च तद्घोरं वज्रमाखण्डलस्य च
शीर्णं पुराभवत्तात ग्रहस्याङ्गेषु केशव

^{१३.१४.६०}अर्द्यमानाश्च विबुधा ग्रहेण सुबलीयसा
शिवदत्तवराञ्जघ्नुरसुरेन्द्रान्सुरा भृशम्

^{१३.१४.६१}तुष्टो विद्युत्प्रभस्यापि त्रिलोकेश्वरतामदात्
शतं वर्षसहस्राणां सर्वलोकेश्वरोऽभवत्
ममैवानुचरो नित्यं भवितासीति चाब्रवीत्

^{१३.१४.६२}तथा पुत्रसहस्राणामयुतं च ददौ प्रभुः
कुशद्वीपं च स ददौ राज्येन भगवानजः

^{१३.१४.६३}तथा शतमुखो नाम धात्रा सृष्टो महासुरः
येन वर्षशतं साग्रमात्ममांसैर्हुतोऽनलः
तं प्राह भगवांस्तुष्टः किं करोमीति शंकरः

^{१३.१४.६४}तं वै शतमुखः प्राह योगो भवतु मेऽद्भुतः
बलं च दैवतश्रेष्ठ शाश्वतं संप्रयच्छ मे

^{१३.१४.६५}स्वायंभुवः क्रतुश्चापि पुत्रार्थमभवत्पुरा
आविश्य योगेनात्मानं त्रीणि वर्षशतान्यपि

^{१३.१४.६६}तस्य देवोऽददत्पुत्रान्सहस्रं क्रतुसंमितान्
योगेश्वरं देवगीतं वेत्थ कृष्ण न संशयः

^{१३.१४.६७}वालखिल्या मघवता अवज्ञाताः पुरा किल
तैः क्रुद्धैर्भगवान्रुद्रस्तपसा तोषितो ह्यभूत्

^{१३.१४.६८}तांश्चापि दैवतश्रेष्ठः प्राह प्रीतो जगत्पतिः
सुपर्णं सोमहर्तारं तपसोत्पादयिष्यथ

^{१३.१४.६९}महादेवस्य रोषाच्च आपो नष्टाः पुराभवन्
ताश्च सप्तकपालेन देवैरन्याः प्रवर्तिताः

^{१३.१४.७०}अत्रेर्भार्यापि भर्तारं संत्यज्य ब्रह्मवादिनी
नाहं तस्य मुनेर्भूयो वशगा स्यां कथंचन
इत्युक्त्वा सा महादेवमगच्छच्छरणं किल

^{१३.१४.७१}निराहारा भयादत्रेस्त्रीणि वर्षशतान्यपि
अशेत मुसलेष्वेव प्रसादार्थं भवस्य सा

^{१३.१४.७२}तामब्रवीद्धसन्देवो भविता वै सुतस्तव
वंशे तवैव नाम्ना तु ख्यातिं यास्यति चेप्सिताम्

^{१३.१४.७३}शाकल्यः संशितात्मा वै नव वर्षशतान्यपि
आराधयामास भवं मनोयज्ञेन केशव

^{१३.१४.७४}तं चाह भगवांस्तुष्टो ग्रन्थकारो भविष्यसि
वत्साक्षया च ते कीर्तिस्त्रैलोक्ये वै भविष्यति
अक्षयं च कुलं तेऽस्तु महर्षिभिरलंकृतम्

^{१३.१४.७५}सावर्णिश्चापि विख्यात ऋषिरासीत्कृते युगे
इह तेन तपस्तप्तं षष्टिं वर्षशतान्यथ

^{१३.१४.७६}तमाह भगवान्रुद्रः साक्षात्तुष्टोऽस्मि तेऽनघ
ग्रन्थकृल्लोकविख्यातो भवितास्यजरामरः

^{१३.१४.७७}मयापि च यथा दृष्टो देवदेवः पुरा विभुः
साक्षात्पशुपतिस्तात तच्चापि शृणु माधव

^{१३.१४.७८}यदर्थं च महादेवः प्रयतेन मया पुरा
आराधितो महातेजास्तच्चापि शृणु विस्तरम्

^{१३.१४.७९}यदवाप्तं च मे पूर्वं देवदेवान्महेश्वरात्
तत्सर्वमखिलेनाद्य कथयिष्यामि तेऽनघ

^{१३.१४.८०}पुरा कृतयुगे तात ऋषिरासीन्महायशाः
व्याघ्रपाद इति ख्यातो वेदवेदाङ्गपारगः
तस्याहमभवं पुत्रो धौम्यश्चापि ममानुजः

^{१३.१४.८१}कस्यचित्त्वथ कालस्य धौम्येन सह माधव
आगच्छमाश्रमं क्रीडन्मुनीनां भावितात्मनाम्

^{१३.१४.८२}तत्रापि च मया दृष्टा दुह्यमाना पयस्विनी
लक्षितं च मया क्षीरं स्वादुतो ह्यमृतोपमम्

^{१३.१४.८३}ततः पिष्टं समालोड्य तोयेन सह माधव
आवयोः क्षीरमित्येव पानार्थमुपनीयते

^{१३.१४.८४}अथ गव्यं पयस्तात कदाचित्प्राशितं मया
ततः पिष्टरसं तात न मे प्रीतिमुदावहत्

^{१३.१४.८५}ततोऽहमब्रुवं बाल्याज्जननीमात्मनस्तदा
क्षीरोदनसमायुक्तं भोजनं च प्रयच्छ मे

^{१३.१४.८६}ततो मामब्रवीन्माता दुःखशोकसमन्विता
पुत्रस्नेहात्परिष्वज्य मूर्ध्नि चाघ्राय माधव

^{१३.१४.८७}कुतः क्षीरोदनं वत्स मुनीनां भावितात्मनाम्
वने निवसतां नित्यं कन्दमूलफलाशिनाम्

^{१३.१४.८८}अप्रसाद्य विरूपाक्षं वरदं स्थाणुमव्ययम्
कुतः क्षीरोदनं वत्स सुखानि वसनानि च

^{१३.१४.८९}तं प्रपद्य सदा वत्स सर्वभावेन शंकरम्
तत्प्रसादाच्च कामेभ्यः फलं प्राप्स्यसि पुत्रक

^{१३.१४.९०}जनन्यास्तद्वचः श्रुत्वा तदाप्रभृति शत्रुहन्
मम भक्तिर्महादेवे नैष्ठिकी समपद्यत

^{१३.१४.९१}ततोऽहं तप आस्थाय तोषयामास शंकरम्
दिव्यं वर्षसहस्रं तु पादाङ्गुष्ठाग्रविष्ठितः

^{१३.१४.९२}एकं वर्षशतं चैव फलाहारस्तदाभवम्
द्वितीयं शीर्णपर्णाशी तृतीयं चाम्बुभोजनः
शतानि सप्त चैवाहं वायुभक्षस्तदाभवम्

^{१३.१४.९३}ततः प्रीतो महादेवः सर्वलोकेश्वरः प्रभुः
शक्ररूपं स कृत्वा तु सर्वैर्देवगणैर्वृतः
सहस्राक्षस्तदा भूत्वा वज्रपाणिर्महायशाः

^{१३.१४.९४}सुधावदातं रक्ताक्षं स्तब्धकर्णं मदोत्कटम्
आवेष्टितकरं रौद्रं चतुर्दंष्ट्रं महागजम्

^{१३.१४.९५}समास्थितश्च भगवान्दीप्यमानः स्वतेजसा
आजगाम किरीटी तु हारकेयूरभूषितः

^{१३.१४.९६}पाण्डुरेणातपत्रेण ध्रियमाणेन मूर्धनि
सेव्यमानोऽप्सरोभिश्च दिव्यगन्धर्वनादितः

^{१३.१४.९७}ततो मामाह देवेन्द्रः प्रीतस्तेऽहं द्विजोत्तम
वरं वृणीष्व मत्तस्त्वं यत्ते मनसि वर्तते

^{१३.१४.९८}शक्रस्य तु वचः श्रुत्वा नाहं प्रीतमनाभवम्
अब्रुवं च तदा कृष्ण देवराजमिदं वचः

^{१३.१४.९९}नाहं त्वत्तो वरं काङ्क्षे नान्यस्मादपि दैवतात्
महादेवादृते सौम्य सत्यमेतद्ब्रवीमि ते

^{१३.१४.१००}पशुपतिवचनाद्भवामि सद्यः; कृमिरथ वा तरुरप्यनेकशाखः
अपशुपतिवरप्रसादजा मे; त्रिभुवनराज्यविभूतिरप्यनिष्टा

^{१३.१४.१०१}अपि कीटः पतंगो वा भवेयं शंकराज्ञया
न तु शक्र त्वया दत्तं त्रैलोक्यमपि कामये

^{१३.१४.१०२}यावच्छशाङ्कशकलामलबद्धमौलि;र्न प्रीयते पशुपतिर्भगवान्ममेशः
तावज्जरामरणजन्मशताभिघातै;र्दुःखानि देहविहितानि समुद्वहामि

^{१३.१४.१०३}दिवसकरशशाङ्कवह्निदीप्तं; त्रिभुवनसारमपारमाद्यमेकम्
अजरममरमप्रसाद्य रुद्रं; जगति पुमानिह को लभेत शान्तिम्

^{१३.१४.१०४}शक्र उवाच

^{१३.१४.१०५}कः पुनस्तव हेतुर्वै ईशे कारणकारणे
येन देवादृतेऽन्यस्मात्प्रसादं नाभिकाङ्क्षसि

^{१३.१४.१०६}उपमन्युरुवाच

^{१३.१४.१०७}हेतुभिर्वा किमन्यैस्ते ईशः कारणकारणम्
न शुश्रुम यदन्यस्य लिङ्गमभ्यर्च्यते सुरैः

^{१३.१४.१०८}कस्यान्यस्य सुरैः सर्वैर्लिङ्गं मुक्त्वा महेश्वरम्
अर्च्यतेऽर्चितपूर्वं वा ब्रूहि यद्यस्ति ते श्रुतिः

^{१३.१४.१०९}यस्य ब्रह्मा च विष्णुश्च त्वं चापि सह दैवतैः
अर्चयध्वं सदा लिङ्गं तस्माच्छ्रेष्ठतमो हि सः

^{१३.१४.११०}तस्माद्वरमहं काङ्क्षे निधनं वापि कौशिक
गच्छ वा तिष्ठ वा शक्र यथेष्टं बलसूदन

^{१३.१४.१११}काममेष वरो मेऽस्तु शापो वापि महेश्वरात्
न चान्यां देवतां काङ्क्षे सर्वकामफलान्यपि

^{१३.१४.११२}एवमुक्त्वा तु देवेन्द्रं दुःखादाकुलितेन्द्रियः
न प्रसीदति मे रुद्रः किमेतदिति चिन्तयन्
अथापश्यं क्षणेनैव तमेवैरावतं पुनः

^{१३.१४.११३}हंसकुन्देन्दुसदृशं मृणालकुमुदप्रभम्
वृषरूपधरं साक्षात्क्षीरोदमिव सागरम्

^{१३.१४.११४}कृष्णपुच्छं महाकायं मधुपिङ्गललोचनम्
जाम्बूनदेन दाम्ना च सर्वतः समलंकृतम्

^{१३.१४.११५}रक्ताक्षं सुमहानासं सुकर्णं सुकटीतटम्
सुपार्श्वं विपुलस्कन्धं सुरूपं चारुदर्शनम्

^{१३.१४.११६}ककुदं तस्य चाभाति स्कन्धमापूर्य विष्ठितम्
तुषारगिरिकूटाभं सिताभ्रशिखरोपमम्

^{१३.१४.११७}तमास्थितश्च भगवान्देवदेवः सहोमया
अशोभत महादेवः पौर्णमास्यामिवोडुराट्

^{१३.१४.११८}तस्य तेजोभवो वह्निः समेघः स्तनयित्नुमान्
सहस्रमिव सूर्याणां सर्वमावृत्य तिष्ठति

^{१३.१४.११९}ईश्वरः सुमहातेजाः संवर्तक इवानलः
युगान्ते सर्वभूतानि दिधक्षुरिव चोद्यतः

^{१३.१४.१२०}तेजसा तु तदा व्याप्ते दुर्निरीक्ष्ये समन्ततः
पुनरुद्विग्नहृदयः किमेतदिति चिन्तयम्

^{१३.१४.१२१}मुहूर्तमिव तत्तेजो व्याप्य सर्वा दिशो दश
प्रशान्तं च क्षणेनैव देवदेवस्य मायया

^{१३.१४.१२२}अथापश्यं स्थितं स्थाणुं भगवन्तं महेश्वरम्
सौरभेयगतं सौम्यं विधूममिव पावकम्
सहितं चारुसर्वाङ्ग्या पार्वत्या परमेश्वरम्

^{१३.१४.१२३}नीलकण्ठं महात्मानमसक्तं तेजसां निधिम्
अष्टादशभुजं स्थाणुं सर्वाभरणभूषितम्

^{१३.१४.१२४}शुक्लाम्बरधरं देवं शुक्लमाल्यानुलेपनम्
शुक्लध्वजमनाधृष्यं शुक्लयज्ञोपवीतिनम्

^{१३.१४.१२५}गायद्भिर्नृत्यमानैश्च उत्पतद्भिरितस्ततः
वृतं पारिषदैर्दिव्यैरात्मतुल्यपराक्रमैः

^{१३.१४.१२६}बालेन्दुमुकुटं पाण्डुं शरच्चन्द्रमिवोदितम्
त्रिभिर्नेत्रैः कृतोद्द्योतं त्रिभिः सूर्यैरिवोदितैः

^{१३.१४.१२७}अशोभत च देवस्य माला गात्रे सितप्रभे
जातरूपमयैः पद्मैर्ग्रथिता रत्नभूषिता

^{१३.१४.१२८}मूर्तिमन्ति तथास्त्राणि सर्वतेजोमयानि च
मया दृष्टानि गोविन्द भवस्यामिततेजसः

^{१३.१४.१२९}इन्द्रायुधसहस्राभं धनुस्तस्य महात्मनः
पिनाकमिति विख्यातं स च वै पन्नगो महान्

^{१३.१४.१३०}सप्तशीर्षो महाकायस्तीक्ष्णदंष्ट्रो विषोल्बणः
ज्यावेष्टितमहाग्रीवः स्थितः पुरुषविग्रहः

^{१३.१४.१३१}शरश्च सूर्यसंकाशः कालानलसमद्युतिः
यत्तदस्त्रं महाघोरं दिव्यं पाशुपतं महत्

^{१३.१४.१३२}अद्वितीयमनिर्देश्यं सर्वभूतभयावहम्
सस्फुलिङ्गं महाकायं विसृजन्तमिवानलम्

^{१३.१४.१३३}एकपादं महादंष्ट्रं सहस्रशिरसोदरम्
सहस्रभुजजिह्वाक्षमुद्गिरन्तमिवानलम्

^{१३.१४.१३४}ब्राह्मान्नारायणादैन्द्रादाग्नेयादपि वारुणात्
यद्विशिष्टं महाबाहो सर्वशस्त्रविघातनम्

^{१३.१४.१३५}येन तत्त्रिपुरं दग्ध्वा क्षणाद्भस्मीकृतं पुरा
शरेणैकेन गोविन्द महादेवेन लीलया

^{१३.१४.१३६}निर्ददाह जगत्कृत्स्नं त्रैलोक्यं सचराचरम्
महेश्वरभुजोत्सृष्टं निमेषार्धान्न संशयः

^{१३.१४.१३७}नावध्यो यस्य लोकेऽस्मिन्ब्रह्मविष्णुसुरेष्वपि
तदहं दृष्टवांस्तात आश्चर्याद्भुतमुत्तमम्

^{१३.१४.१३८}गुह्यमस्त्रं परं चापि तत्तुल्याधिकमेव वा
यत्तच्छूलमिति ख्यातं सर्वलोकेषु शूलिनः

^{१३.१४.१३९}दारयेद्यन्महीं कृत्स्नां शोषयेद्वा महोदधिम्
संहरेद्वा जगत्कृत्स्नं विसृष्टं शूलपाणिना

^{१३.१४.१४०}यौवनाश्वो हतो येन मांधाता सबलः पुरा
चक्रवर्ती महातेजास्त्रिलोकविजयी नृपः

^{१३.१४.१४१}महाबलो महावीर्यः शक्रतुल्यपराक्रमः
करस्थेनैव गोविन्द लवणस्येह रक्षसः

^{१३.१४.१४२}तच्छूलमतितीक्ष्णाग्रं सुभीमं लोमहर्षणम्
त्रिशिखां भ्रुकुटीं कृत्वा तर्जमानमिव स्थितम्

^{१३.१४.१४३}विधूमं सार्चिषं कृष्णं कालसूर्यमिवोदितम्
सर्पहस्तमनिर्देश्यं पाशहस्तमिवान्तकम्
दृष्टवानस्मि गोविन्द तदस्त्रं रुद्रसंनिधौ

^{१३.१४.१४४}परशुस्तीक्ष्णधारश्च दत्तो रामस्य यः पुरा
महादेवेन तुष्टेन क्षत्रियाणां क्षयंकरः
कार्तवीर्यो हतो येन चक्रवर्ती महामृधे

^{१३.१४.१४५}त्रिःसप्तकृत्वः पृथिवी येन निःक्षत्रिया कृता
जामदग्न्येन गोविन्द रामेणाक्लिष्टकर्मणा

^{१३.१४.१४६}दीप्तधारः सुरौद्रास्यः सर्पकण्ठाग्रवेष्टितः
अभवच्छूलिनोऽभ्याशे दीप्तवह्निशिखोपमः

^{१३.१४.१४७}असंख्येयानि चास्त्राणि तस्य दिव्यानि धीमतः
प्राधान्यतो मयैतानि कीर्तितानि तवानघ

^{१३.१४.१४८}सव्यदेशे तु देवस्य ब्रह्मा लोकपितामहः
दिव्यं विमानमास्थाय हंसयुक्तं मनोजवम्

^{१३.१४.१४९}वामपार्श्वगतश्चैव तथा नारायणः स्थितः
वैनतेयं समास्थाय शङ्खचक्रगदाधरः

^{१३.१४.१५०}स्कन्दो मयूरमास्थाय स्थितो देव्याः समीपतः
शक्तिं कण्ठे समादाय द्वितीय इव पावकः

^{१३.१४.१५१}पुरस्ताच्चैव देवस्य नन्दिं पश्याम्यवस्थितम्
शूलं विष्टभ्य तिष्ठन्तं द्वितीयमिव शंकरम्

^{१३.१४.१५२}स्वायंभुवाद्या मनवो भृग्वाद्या ऋषयस्तथा
शक्राद्या देवताश्चैव सर्व एव समभ्ययुः

^{१३.१४.१५३}तेऽभिवाद्य महात्मानं परिवार्य समन्ततः
अस्तुवन्विविधैः स्तोत्रैर्महादेवं सुरास्तदा

^{१३.१४.१५४}ब्रह्मा भवं तदा स्तुन्वन्रथन्तरमुदीरयन्
ज्येष्ठसाम्ना च देवेशं जगौ नारायणस्तदा
गृणञ्शक्रः परं ब्रह्म शतरुद्रीयमुत्तमम्

^{१३.१४.१५५}ब्रह्मा नारायणश्चैव देवराजश्च कौशिकः
अशोभन्त महात्मानस्त्रयस्त्रय इवाग्नयः

^{१३.१४.१५६}तेषां मध्यगतो देवो रराज भगवाञ्शिवः
शरद्घनविनिर्मुक्तः परिविष्ट इवांशुमान्
ततोऽहमस्तुवं देवं स्तवेनानेन सुव्रतम्

^{१३.१४.१५७}नमो देवाधिदेवाय महादेवाय वै नमः
शक्राय शक्ररूपाय शक्रवेषधराय च

^{१३.१४.१५८}नमस्ते वज्रहस्ताय पिङ्गलायारुणाय च
पिनाकपाणये नित्यं खड्गशूलधराय च

^{१३.१४.१५९}नमस्ते कृष्णवासाय कृष्णकुञ्चितमूर्धजे
कृष्णाजिनोत्तरीयाय कृष्णाष्टमिरताय च

^{१३.१४.१६०}शुक्लवर्णाय शुक्लाय शुक्लाम्बरधराय च
शुक्लभस्मावलिप्ताय शुक्लकर्मरताय च

^{१३.१४.१६१}त्वं ब्रह्मा सर्वदेवानां रुद्राणां नीललोहितः
आत्मा च सर्वभूतानां सांख्ये पुरुष उच्यसे

^{१३.१४.१६२}ऋषभस्त्वं पवित्राणां योगिनां निष्कलः शिवः
आश्रमाणां गृहस्थस्त्वमीश्वराणां महेश्वरः
कुबेरः सर्वयक्षाणां क्रतूनां विष्णुरुच्यसे

^{१३.१४.१६३}पर्वतानां महामेरुर्नक्षत्राणां च चन्द्रमाः
वसिष्ठस्त्वमृषीणां च ग्रहाणां सूर्य उच्यसे

^{१३.१४.१६४}आरण्यानां पशूनां च सिंहस्त्वं परमेश्वरः
ग्राम्याणां गोवृषश्चासि भगवाँल्लोकपूजितः

^{१३.१४.१६५}आदित्यानां भवान्विष्णुर्वसूनां चैव पावकः
पक्षिणां वैनतेयश्च अनन्तो भुजगेषु च

^{१३.१४.१६६}सामवेदश्च वेदानां यजुषां शतरुद्रियम्
सनत्कुमारो योगीनां सांख्यानां कपिलो ह्यसि

^{१३.१४.१६७}शक्रोऽसि मरुतां देव पितॄणां धर्मराडसि
ब्रह्मलोकश्च लोकानां गतीनां मोक्ष उच्यसे

^{१३.१४.१६८}क्षीरोदः सागराणां च शैलानां हिमवान्गिरिः
वर्णानां ब्राह्मणश्चासि विप्राणां दीक्षितो द्विजः
आदिस्त्वमसि लोकानां संहर्ता काल एव च

^{१३.१४.१६९}यच्चान्यदपि लोकेषु सत्त्वं तेजोधिकं स्मृतम्
तत्सर्वं भगवानेव इति मे निश्चिता मतिः

^{१३.१४.१७०}नमस्ते भगवन्देव नमस्ते भक्तवत्सल
योगेश्वर नमस्तेऽस्तु नमस्ते विश्वसंभव

^{१३.१४.१७१}प्रसीद मम भक्तस्य दीनस्य कृपणस्य च
अनैश्वर्येण युक्तस्य गतिर्भव सनातन

^{१३.१४.१७२}यं चापराधं कृतवानज्ञानात्परमेश्वर
मद्भक्त इति देवेश तत्सर्वं क्षन्तुमर्हसि

^{१३.१४.१७३}मोहितश्चास्मि देवेश तुभ्यं रूपविपर्ययात्
तेन नार्घ्यं मया दत्तं पाद्यं चापि सुरेश्वर

^{१३.१४.१७४}एवं स्तुत्वाहमीशानं पाद्यमर्घ्यं च भक्तितः
कृताञ्जलिपुटो भूत्वा सर्वं तस्मै न्यवेदयम्

^{१३.१४.१७५}ततः शीताम्बुसंयुक्ता दिव्यगन्धसमन्विता
पुष्पवृष्टिः शुभा तात पपात मम मूर्धनि

^{१३.१४.१७६}दुन्दुभिश्च ततो दिव्यस्ताडितो देवकिंकरैः
ववौ च मारुतः पुण्यः शुचिगन्धः सुखावहः

^{१३.१४.१७७}ततः प्रीतो महादेवः सपत्नीको वृषध्वजः
अब्रवीत्त्रिदशांस्तत्र हर्षयन्निव मां तदा

^{१३.१४.१७८}पश्यध्वं त्रिदशाः सर्वे उपमन्योर्महात्मनः
मयि भक्तिं परां दिव्यामेकभावादवस्थिताम्

^{१३.१४.१७९}एवमुक्तास्ततः कृष्ण सुरास्ते शूलपाणिना
ऊचुः प्राञ्जलयः सर्वे नमस्कृत्वा वृषध्वजम्

^{१३.१४.१८०}भगवन्देवदेवेश लोकनाथ जगत्पते
लभतां सर्वकामेभ्यः फलं त्वत्तो द्विजोत्तमः

^{१३.१४.१८१}एवमुक्तस्ततः शर्वः सुरैर्ब्रह्मादिभिस्तथा
आह मां भगवानीशः प्रहसन्निव शंकरः

^{१३.१४.१८२}वत्सोपमन्यो प्रीतोऽस्मि पश्य मां मुनिपुंगव
दृढभक्तोऽसि विप्रर्षे मया जिज्ञासितो ह्यसि

^{१३.१४.१८३}अनया चैव भक्त्या ते अत्यर्थं प्रीतिमानहम्
तस्मात्सर्वान्ददाम्यद्य कामांस्तव यथेप्शितान्

^{१३.१४.१८४}एवमुक्तस्य चैवाथ महादेवेन मे विभो
हर्षादश्रूण्यवर्तन्त लोमहर्षश्च जायते

^{१३.१४.१८५}अब्रुवं च तदा देवं हर्षगद्गदया गिरा
जानुभ्यामवनिं गत्वा प्रणम्य च पुनः पुनः

^{१३.१४.१८६}अद्य जातो ह्यहं देव अद्य मे सफलं तपः
यन्मे साक्षान्महादेवः प्रसन्नस्तिष्ठतेऽग्रतः

^{१३.१४.१८७}यं न पश्यन्ति चाराध्य देवा ह्यमितविक्रमम्
तमहं दृष्टवान्देवं कोऽन्यो धन्यतरो मया

^{१३.१४.१८८}एवं ध्यायन्ति विद्वांसः परं तत्त्वं सनातनम्
षड्विंशकमिति ख्यातं यत्परात्परमक्षरम्

^{१३.१४.१८९}स एष भगवान्देवः सर्वतत्त्वादिरव्ययः
सर्वतत्त्वविधानज्ञः प्रधानपुरुषेश्वरः

^{१३.१४.१९०}योऽसृजद्दक्षिणादङ्गाद्ब्रह्माणं लोकसंभवम्
वामपार्श्वात्तथा विष्णुं लोकरक्षार्थमीश्वरः
युगान्ते चैव संप्राप्ते रुद्रमङ्गात्सृजत्प्रभुः

^{१३.१४.१९१}स रुद्रः संहरन्कृत्स्नं जगत्स्थावरजङ्गमम्
कालो भूत्वा महातेजाः संवर्तक इवानलः

^{१३.१४.१९२}एष देवो महादेवो जगत्सृष्ट्वा चराचरम्
कल्पान्ते चैव सर्वेषां स्मृतिमाक्षिप्य तिष्ठति

^{१३.१४.१९३}सर्वगः सर्वभूतात्मा सर्वभूतभवोद्भवः
आस्ते सर्वगतो नित्यमदृश्यः सर्वदैवतैः

^{१३.१४.१९४}यदि देयो वरो मह्यं यदि तुष्टश्च मे प्रभुः
भक्तिर्भवतु मे नित्यं शाश्वती त्वयि शंकर

^{१३.१४.१९५}अतीतानागतं चैव वर्तमानं च यद्विभो
जानीयामिति मे बुद्धिस्त्वत्प्रसादात्सुरोत्तम

^{१३.१४.१९६}क्षीरोदनं च भुञ्जीयामक्षयं सह बान्धवैः
आश्रमे च सदा मह्यं सांनिध्यं परमस्तु ते

^{१३.१४.१९७}एवमुक्तः स मां प्राह भगवाँल्लोकपूजितः
महेश्वरो महातेजाश्चराचरगुरुः प्रभुः

^{१३.१४.१९८}अजरश्चामरश्चैव भव दुःखविवर्जितः
शीलवान्गुणसंपन्नः सर्वज्ञः प्रियदर्शनः

^{१३.१४.१९९}अक्षयं यौवनं तेऽस्तु तेजश्चैवानलोपमम्
क्षीरोदः सागरश्चैव यत्र यत्रेच्छसे मुने

^{१३.१४.२००}तत्र ते भविता कामं सांनिध्यं पयसो निधेः
क्षीरोदनं च भुङ्क्ष्व त्वममृतेन समन्वितम्

^{१३.१४.२०१}बन्धुभिः सहितः कल्पं ततो मामुपयास्यसि
सांनिध्यमाश्रमे नित्यं करिष्यामि द्विजोत्तम

^{१३.१४.२०२}तिष्ठ वत्स यथाकामं नोत्कण्ठां कर्तुमर्हसि
स्मृतः स्मृतश्च ते विप्र सदा दास्यामि दर्शनम्

^{१३.१४.२०३}एवमुक्त्वा स भगवान्सूर्यकोटिसमप्रभः
ममेशानो वरं दत्त्वा तत्रैवान्तरधीयत

^{१३.१४.२०४}एवं दृष्टो मया कृष्ण देवदेवः समाधिना
तदवाप्तं च मे सर्वं यदुक्तं तेन धीमता

^{१३.१४.२०५}प्रत्यक्षं चैव ते कृष्ण पश्य सिद्धान्व्यवस्थितान्
ऋषीन्विद्याधरान्यक्षान्गन्धर्वाप्सरसस्तथा

^{१३.१४.२०६}पश्य वृक्षान्मनोरम्यान्सदा पुष्पफलान्वितान्
सर्वर्तुकुसुमैर्युक्तान्स्निग्धपत्रान्सुशाखिनः
सर्वमेतन्महाबाहो दिव्यभावसमन्वितम्