^{१३.१४३.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.१४३.२}ब्राह्मणानर्चसे राजन्सततं संशितव्रतान्
कं तु कर्मोदयं दृष्ट्वा तानर्चसि नराधिप

^{१३.१४३.३}कां वा ब्राह्मणपूजायां व्युष्टिं दृष्ट्वा महाव्रत
तानर्चसि महाबाहो सर्वमेतद्वदस्व मे

^{१३.१४३.४}भीष्म उवाच

^{१३.१४३.५}एष ते केशवः सर्वमाख्यास्यति महामतिः
व्युष्टिं ब्राह्मणपूजायां दृष्टव्युष्टिर्महाव्रतः

^{१३.१४३.६}बलं श्रोत्रे वाङ्मनश्चक्षुषी च; ज्ञानं तथा न विशुद्धं ममाद्य
देहन्यासो नातिचिरान्मतो मे; न चातितूर्णं सविताद्य याति

^{१३.१४३.७}उक्ता धर्मा ये पुराणे महान्तो; ब्राह्मणानां क्षत्रियाणां विशां च
पौराणं ये दण्डमुपासते च; शेषं कृष्णादुपशिक्षस्व पार्थ

^{१३.१४३.८}अहं ह्येनं वेद्मि तत्त्वेन कृष्णं; योऽयं हि यच्चास्य बलं पुराणम्
अमेयात्मा केशवः कौरवेन्द्र; सोऽयं धर्मं वक्ष्यति संशयेषु

^{१३.१४३.९}कृष्णः पृथ्वीमसृजत्खं दिवं च; वराहोऽयं भीमबलः पुराणः
अस्य चाधोऽथान्तरिक्षं दिवं च; दिशश्चतस्रः प्रदिशश्चतस्रः
सृष्टिस्तथैवेयमनुप्रसूता; स निर्ममे विश्वमिदं पुराणम्

^{१३.१४३.१०}अस्य नाभ्यां पुष्करं संप्रसूतं; यत्रोत्पन्नः स्वयमेवामितौजाः
येनाच्छिन्नं तत्तमः पार्थ घोरं; यत्तत्तिष्ठत्यर्णवं तर्जयानम्

^{१३.१४३.११}कृते युगे धर्म आसीत्समग्र;स्त्रेताकाले ज्ञानमनुप्रपन्नः
बलं त्वासीद्द्वापरे पार्थ कृष्णः; कलावधर्मः क्षितिमाजगाम

^{१३.१४३.१२}स पूर्वदेवो निजघान दैत्या;न्स पूर्वदेवश्च बभूव सम्राट्
स भूतानां भावनो भूतभव्यः; स विश्वस्यास्य जगतश्चापि गोप्ता

^{१३.१४३.१३}यदा धर्मो ग्लायति वै सुराणां; तदा कृष्णो जायते मानुषेषु
धर्मे स्थित्वा स तु वै भावितात्मा; परांश्च लोकानपरांश्च याति

^{१३.१४३.१४}त्याज्यांस्त्यक्त्वाथासुराणां वधाय; कार्याकार्ये कारणं चैव पार्थ
कृतं करिष्यत्क्रियते च देवो; मुहुः सोमं विद्धि च शक्रमेतम्

^{१३.१४३.१५}स विश्वकर्मा स च विश्वरूपः; स विश्वभृद्विश्वसृग्विश्वजिच्च
स शूलभृच्छोणितभृत्कराल;स्तं कर्मभिर्विदितं वै स्तुवन्ति

^{१३.१४३.१६}तं गन्धर्वा अप्सरसश्च नित्य;मुपतिष्ठन्ते विबुधानां शतानि
तं राक्षसाश्च परिसंवहन्ते; रायस्पोषः स विजिगीषुरेकः

^{१३.१४३.१७}तमध्वरे शंसितारः स्तुवन्ति; रथंतरे सामगाश्च स्तुवन्ति
तं ब्राह्मणा ब्रह्ममन्त्रैः स्तुवन्ति; तस्मै हविरध्वर्यवः कल्पयन्ति

^{१३.१४३.१८}स पौराणीं ब्रह्मगुहां प्रविष्टो; महीसत्रं भारताग्रे ददर्श
स चैव गामुद्दधाराग्र्यकर्मा; विक्षोभ्य दैत्यानुरगान्दानवांश्च

^{१३.१४३.१९}तस्य भक्षान्विविधान्वेदयन्ति; तमेवाजौ वाहनं वेदयन्ति
तस्यान्तरिक्षं पृथिवी दिवं च; सर्वं वशे तिष्ठति शाश्वतस्य

^{१३.१४३.२०}स कुम्भरेताः ससृजे पुराणं; यत्रोत्पन्नमृषिमाहुर्वसिष्ठम्
स मातरिश्वा विभुरश्ववाजी; स रश्मिमान्सविता चादिदेवः

^{१३.१४३.२१}तेनासुरा विजिताः सर्व एव; तस्य विक्रान्तैर्विजितानीह त्रीणि
स देवानां मानुषाणां पितॄणां; तमेवाहुर्यज्ञविदां वितानम्

^{१३.१४३.२२}स एव कालं विभजन्नुदेति; तस्योत्तरं दक्षिणं चायने द्वे
तस्यैवोर्ध्वं तिर्यगधश्चरन्ति; गभस्तयो मेदिनीं तापयन्तः

^{१३.१४३.२३}तं ब्राह्मणा वेदविदो जुषन्ति; तस्यादित्यो भामुपयुज्य भाति
स मासि मास्यध्वरकृद्विधत्ते; तमध्वरे वेदविदः पठन्ति

^{१३.१४३.२४}स एकयुक्चक्रमिदं त्रिनाभि; सप्ताश्वयुक्तं वहते वै त्रिधामा
महातेजाः सर्वगः सर्वसिंहः; कृष्णो लोकान्धारयते तथैकः
अश्नन्ननश्नंश्च तथैव धीरः; कृष्णं सदा पार्थ कर्तारमेहि

^{१३.१४३.२५}स एकदा कक्षगतो महात्मा; तृप्तो विभुः खाण्डवे धूमकेतुः
स राक्षसानुरगांश्चावजित्य; सर्वत्रगः सर्वमग्नौ जुहोति

^{१३.१४३.२६}स एवाश्वः श्वेतमश्वं प्रयच्छ;त्स एवाश्वानथ सर्वांश्चकार
त्रिवन्धुरस्तस्य रथस्त्रिचक्र;स्त्रिवृच्छिराश्चतुरस्रश्च तस्य

^{१३.१४३.२७}स विहायो व्यदधात्पञ्चनाभिः; स निर्ममे गां दिवमन्तरिक्षम्
एवं रम्यानसृजत्पर्वतांश्च; हृषीकेशोऽमितदीप्ताग्नितेजाः

^{१३.१४३.२८}स लङ्घयन्वै सरितो जिघांस;न्स तं वज्रं प्रहरन्तं निरास
स महेन्द्रः स्तूयते वै महाध्वरे; विप्रैरेको ऋक्सहस्रैः पुराणैः

^{१३.१४३.२९}दुर्वासा वै तेन नान्येन शक्यो; गृहे राजन्वासयितुं महौजाः
तमेवाहुरृषिमेकं पुराणं; स विश्वकृद्विदधात्यात्मभावान्

^{१३.१४३.३०}वेदांश्च यो वेदयतेऽधिदेवो; विधींश्च यश्चाश्रयते पुराणान्
कामे वेदे लौकिके यत्फलं च; विष्वक्सेने सर्वमेतत्प्रतीहि

^{१३.१४३.३१}ज्योतींषि शुक्लानि च सर्वलोके; त्रयो लोका लोकपालास्त्रयश्च
त्रयोऽग्नयो व्याहृतयश्च तिस्रः; सर्वे देवा देवकीपुत्र एव

^{१३.१४३.३२}संवत्सरः स ऋतुः सोऽर्धमासः; सोऽहोरात्रः स कला वै स काष्ठाः
मात्रा मुहूर्ताश्च लवाः क्षणाश्च; विष्वक्सेने सर्वमेतत्प्रतीहि

^{१३.१४३.३३}चन्द्रादित्यौ ग्रहनक्षत्रताराः; सर्वाणि दर्शान्यथ पौर्णमास्यः
नक्षत्रयोगा ऋतवश्च पार्थ; विष्वक्सेनात्सर्वमेतत्प्रसूतम्

^{१३.१४३.३४}रुद्रादित्या वसवोऽथाश्विनौ च; साध्या विश्वे मरुतां षड्गणाश्च
प्रजापतिर्देवमातादितिश्च; सर्वे कृष्णादृषयश्चैव सप्त

^{१३.१४३.३५}वायुर्भूत्वा विक्षिपते च विश्व;मग्निर्भूत्वा दहते विश्वरूपः
आपो भूत्वा मज्जयते च सर्वं; ब्रह्मा भूत्वा सृजते विश्वसंघान्

^{१३.१४३.३६}वेद्यं च यद्वेदयते च वेदा;न्विधिश्च यश्चाश्रयते विधेयान्
धर्मे च वेदे च बले च सर्वं; चराचरं केशवं त्वं प्रतीहि

^{१३.१४३.३७}ज्योतिर्भूतः परमोऽसौ पुरस्ता;त्प्रकाशयन्प्रभया विश्वरूपः
अपः सृष्ट्वा ह्यात्मभूरात्मयोनिः; पुराकरोत्सर्वमेवाथ विश्वम्

^{१३.१४३.३८}ऋतूनुत्पातान्विविधान्यद्भुतानि; मेघान्विद्युत्सर्वमैरावतं च
सर्वं कृष्णात्स्थावरं जङ्गमं च; विश्वाख्याताद्विष्णुमेनं प्रतीहि

^{१३.१४३.३९}विश्वावासं निर्गुणं वासुदेवं; संकर्षणं जीवभूतं वदन्ति
ततः प्रद्युम्नमनिरुद्धं चतुर्थ;माज्ञापयत्यात्मयोनिर्महात्मा

^{१३.१४३.४०}स पञ्चधा पञ्चजनोपपन्नं; संचोदयन्विश्वमिदं सिसृक्षुः
ततश्चकारावनिमारुतौ च; खं ज्योतिरापश्च तथैव पार्थ

^{१३.१४३.४१}स स्थावरं जङ्गमं चैवमेत;च्चतुर्विधं लोकमिमं च कृत्वा
ततो भूमिं व्यदधात्पञ्चबीजां; द्यौः पृथिव्यां धास्यति भूरि वारि
तेन विश्वं कृतमेतद्धि राज;न्स जीवयत्यात्मनैवात्मयोनिः

^{१३.१४३.४२}ततो देवानसुरान्मानुषांश्च; लोकानृषींश्चाथ पितॄन्प्रजाश्च
समासेन विविधान्प्राणिलोका;न्सर्वान्सदा भूतपतिः सिसृक्षुः

^{१३.१४३.४३}शुभाशुभं स्थावरं जङ्गमं च; विष्वक्सेनात्सर्वमेतत्प्रतीहि
यद्वर्तते यच्च भविष्यतीह; सर्वमेतत्केशवं त्वं प्रतीहि

^{१३.१४३.४४}मृत्युश्चैव प्राणिनामन्तकाले; साक्षात्कृष्णः शाश्वतो धर्मवाहः
भूतं च यच्चेह न विद्म किंचि;द्विष्वक्सेनात्सर्वमेतत्प्रतीहि

^{१३.१४३.४५}यत्प्रशस्तं च लोकेषु पुण्यं यच्च शुभाशुभम्
तत्सर्वं केशवोऽचिन्त्यो विपरीतमतो भवेत्

^{१३.१४३.४६}एतादृशः केशवोऽयं स्वयंभू;र्नारायणः परमश्चाव्ययश्च
मध्यं चास्य जगतस्तस्थुषश्च; सर्वेषां भूतानां प्रभवश्चाप्ययश्च