१३. अनुशासनपर्व
१३.१९.१युधिष्ठिर उवाच

१३.१९.२यदिदं सहधर्मेति प्रोच्यते भरतर्षभ
पाणिग्रहणकाले तु स्त्रीणामेतत्कथं स्मृतम्

१३.१९.३आर्ष एष भवेद्धर्मः प्राजापत्योऽथ वासुरः
यदेतत्सहधर्मेति पूर्वमुक्तं महर्षिभिः

१३.१९.४संदेहः सुमहानेष विरुद्ध इति मे मतिः
इह यः सहधर्मो वै प्रेत्यायं विहितः क्व नु

१३.१९.५स्वर्गे मृतानां भवति सहधर्मः पितामह
पूर्वमेकस्तु म्रियते क्व चैकस्तिष्ठते वद

१३.१९.६नानाकर्मफलोपेता नानाकर्मनिवासिनः
नानानिरयनिष्ठान्ता मानुषा बहवो यदा

१३.१९.७अनृताः स्त्रिय इत्येवं सूत्रकारो व्यवस्यति
यदानृताः स्त्रियस्तात सहधर्मः कुतः स्मृतः

१३.१९.८अनृताः स्त्रिय इत्येवं वेदेष्वपि हि पठ्यते
धर्मोऽयं पौर्विकी संज्ञा उपचारः क्रियाविधिः

१३.१९.९गह्वरं प्रतिभात्येतन्मम चिन्तयतोऽनिशम्
निःसंदेहमिदं सर्वं पितामह यथा श्रुतिः

१३.१९.१०यदेतद्यादृशं चैतद्यथा चैतत्प्रवर्तितम्
निखिलेन महाप्राज्ञ भवानेतद्ब्रवीतु मे

१३.१९.११भीष्म उवाच

१३.१९.१२अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
अष्टावक्रस्य संवादं दिशया सह भारत

१३.१९.१३निवेष्टुकामस्तु पुरा अष्टावक्रो महातपाः
ऋषेरथ वदान्यस्य कन्यां वव्रे महात्मनः

१३.१९.१४सुप्रभां नाम वै नाम्ना रूपेणाप्रतिमां भुवि
गुणप्रबर्हां शीलेन साध्वीं चारित्रशोभनाम्

१३.१९.१५सा तस्य दृष्ट्वैव मनो जहार शुभलोचना
वनराजी यथा चित्रा वसन्ते कुसुमाचिता

१३.१९.१६ऋषिस्तमाह देया मे सुता तुभ्यं शृणुष्व मे
गच्छ तावद्दिशं पुण्यामुत्तरां द्रक्ष्यसे ततः

१३.१९.१७अष्टावक्र उवाच

१३.१९.१८किं द्रष्टव्यं मया तत्र वक्तुमर्हति मे भवान्
तथेदानीं मया कार्यं यथा वक्ष्यति मां भवान्

१३.१९.१९वदान्य उवाच

१३.१९.२०धनदं समतिक्रम्य हिमवन्तं तथैव च
रुद्रस्यायतनं दृष्ट्वा सिद्धचारणसेवितम्

१३.१९.२१प्रहृष्टैः पार्षदैर्जुष्टं नृत्यद्भिर्विविधाननैः
दिव्याङ्गरागैः पैशाचैर्वन्यैर्नानाविधैस्तथा

१३.१९.२२पाणितालसतालैश्च शम्यातालैः समैस्तथा
संप्रहृष्टैः प्रनृत्यद्भिः शर्वस्तत्र निषेव्यते

१३.१९.२३इष्टं किल गिरौ स्थानं तद्दिव्यमनुशुश्रुम
नित्यं संनिहितो देवस्तथा पारिषदाः शुभाः

१३.१९.२४तत्र देव्या तपस्तप्तं शंकरार्थं सुदुश्चरम्
अतस्तदिष्टं देवस्य तथोमाया इति श्रुतिः

१३.१९.२५तत्र कूपो महान्पार्श्वे देवस्योत्तरतस्तथा
ऋतवः कालरात्रिश्च ये दिव्या ये च मानुषाः

१३.१९.२६सर्वे देवमुपासन्ते रूपिणः किल तत्र ह
तदतिक्रम्य भवनं त्वया यातव्यमेव हि

१३.१९.२७ततो नीलं वनोद्देशं द्रक्ष्यसे मेघसंनिभम्
रमणीयं मनोग्राहि तत्र द्रक्ष्यसि वै स्त्रियम्

१३.१९.२८तपस्विनीं महाभागां वृद्धां दीक्षामनुष्ठिताम्
द्रष्टव्या सा त्वया तत्र संपूज्या चैव यत्नतः

१३.१९.२९तां दृष्ट्वा विनिवृत्तस्त्वं ततः पाणिं ग्रहीष्यसि
यद्येष समयः सत्यः साध्यतां तत्र गम्यताम्