^{१३.२३.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.२}किमाहुर्भरतश्रेष्ठ पात्रं विप्राः सनातनम्
ब्राह्मणं लिङ्गिनं चैव ब्राह्मणं वाप्यलिङ्गिनम्

^{१३.२३.३}भीष्म उवाच

^{१३.२३.४}स्ववृत्तिमभिपन्नाय लिङ्गिने वेतराय वा
देयमाहुर्महाराज उभावेतौ तपस्विनौ

^{१३.२३.५}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.६}श्रद्धया परया पूतो यः प्रयच्छेद्द्विजातये
हव्यं कव्यं तथा दानं को दोषः स्यात्पितामह

^{१३.२३.७}भीष्म उवाच

^{१३.२३.८}श्रद्धापूतो नरस्तात दुर्दान्तोऽपि न संशयः
पूतो भवति सर्वत्र किं पुनस्त्वं महीपते

^{१३.२३.९}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.१०}न ब्राह्मणं परीक्षेत दैवेषु सततं नरः
कव्यप्रदाने तु बुधाः परीक्ष्यं ब्राह्मणं विदुः

^{१३.२३.११}भीष्म उवाच

^{१३.२३.१२}न ब्राह्मणः साधयते हव्यं दैवात्प्रसिध्यति
देवप्रसादादिज्यन्ते यजमाना न संशयः

^{१३.२३.१३}ब्राह्मणा भरतश्रेष्ठ सततं ब्रह्मवादिनः
मार्कण्डेयः पुरा प्राह इह लोकेषु बुद्धिमान्

^{१३.२३.१४}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.१५}अपूर्वोऽप्यथ वा विद्वान्संबन्धी वाथ यो भवेत्
तपस्वी यज्ञशीलो वा कथं पात्रं भवेत्तु सः

^{१३.२३.१६}भीष्म उवाच

^{१३.२३.१७}कुलीनः कर्मकृद्वैद्यस्तथा चाप्यानृशंस्यवान्
ह्रीमानृजुः सत्यवादी पात्रं पूर्वे च ते त्रयः

^{१३.२३.१८}तत्रेदं शृणु मे पार्थ चतुर्णां तेजसां मतम्
पृथिव्याः काश्यपस्याग्नेर्मार्कण्डेयस्य चैव हि

^{१३.२३.१९}पृथिव्युवाच

^{१३.२३.२०}यथा महार्णवे क्षिप्तः क्षिप्रं लोष्टो विनश्यति
तथा दुश्चरितं सर्वं त्रय्यावृत्त्या विनश्यति

^{१३.२३.२१}काश्यप उवाच

^{१३.२३.२२}सर्वे च वेदाः सह षड्भिरङ्गैः; सांख्यं पुराणं च कुले च जन्म
नैतानि सर्वाणि गतिर्भवन्ति; शीलव्यपेतस्य नरस्य राजन्

^{१३.२३.२३}अग्निरुवाच

^{१३.२३.२४}अधीयानः पण्डितं मन्यमानो; यो विद्यया हन्ति यशः परेषाम्
ब्रह्मन्स तेनाचरते ब्रह्महत्यां; लोकास्तस्य ह्यन्तवन्तो भवन्ति

^{१३.२३.२५}मार्कण्डेय उवाच

^{१३.२३.२६}अश्वमेधसहस्रं च सत्यं च तुलया धृतम्
नाभिजानामि यद्यस्य सत्यस्यार्धमवाप्नुयात्

^{१३.२३.२७}भीष्म उवाच

^{१३.२३.२८}इत्युक्त्वा ते जग्मुराशु चत्वारोऽमिततेजसः
पृथिवी काश्यपोऽग्निश्च प्रकृष्टायुश्च भार्गवः

^{१३.२३.२९}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.३०}यदिदं ब्राह्मणा लोके व्रतिनो भुञ्जते हविः
भुक्तं ब्राह्मणकामाय कथं तत्सुकृतं भवेत्

^{१३.२३.३१}भीष्म उवाच

^{१३.२३.३२}आदिष्टिनो ये राजेन्द्र ब्राह्मणा वेदपारगाः
भुञ्जते ब्रह्मकामाय व्रतलुप्ता भवन्ति ते

^{१३.२३.३३}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.३४}अनेकान्तं बहुद्वारं धर्ममाहुर्मनीषिणः
किं निश्चितं भवेत्तत्र तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.२३.३५}भीष्म उवाच

^{१३.२३.३६}अहिंसा सत्यमक्रोध आनृशंस्यं दमस्तथा
आर्जवं चैव राजेन्द्र निश्चितं धर्मलक्षणम्

^{१३.२३.३७}ये तु धर्मं प्रशंसन्तश्चरन्ति पृथिवीमिमाम्
अनाचरन्तस्तद्धर्मं संकरे निरताः प्रभो

^{१३.२३.३८}तेभ्यो रत्नं हिरण्यं वा गामश्वान्वा ददाति यः
दश वर्षाणि विष्ठां स भुङ्क्ते निरयमाश्रितः

^{१३.२३.३९}मेदानां पुल्कसानां च तथैवान्तावसायिनाम्
कृतं कर्माकृतं चापि रागमोहेन जल्पताम्

^{१३.२३.४०}वैश्वदेवं च ये मूढा विप्राय ब्रह्मचारिणे
ददतीह न राजेन्द्र ते लोकान्भुञ्जतेऽशुभान्

^{१३.२३.४१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.४२}किं परं ब्रह्मचर्यस्य किं परं धर्मलक्षणम्
किं च श्रेष्ठतमं शौचं तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.२३.४३}भीष्म उवाच

^{१३.२३.४४}ब्रह्मचर्यं परं तात मधुमांसस्य वर्जनम्
मर्यादायां स्थितो धर्मः शमः शौचस्य लक्षणम्

^{१३.२३.४५}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.४६}कस्मिन्काले चरेद्धर्मं कस्मिन्कालेऽर्थमाचरेत्
कस्मिन्काले सुखी च स्यात्तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.२३.४७}भीष्म उवाच

^{१३.२३.४८}काल्यमर्थं निषेवेत ततो धर्ममनन्तरम्
पश्चात्कामं निषेवेत न च गच्छेत्प्रसङ्गिताम्

^{१३.२३.४९}ब्राह्मणांश्चाभिमन्येत गुरूंश्चाप्यभिपूजयेत्
सर्वभूतानुलोमश्च मृदुशीलः प्रियंवदः

^{१३.२३.५०}अधिकारे यदनृतं राजगामि च पैशुनम्
गुरोश्चालीककरणं समं तद्ब्रह्महत्यया

^{१३.२३.५१}प्रहरेन्न नरेन्द्रेषु न गां हन्यात्तथैव च
भ्रूणहत्यासमं चैतदुभयं यो निषेवते

^{१३.२३.५२}नाग्निं परित्यजेज्जातु न च वेदान्परित्यजेत्
न च ब्राह्मणमाक्रोशेत्समं तद्ब्रह्महत्यया

^{१३.२३.५३}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२३.५४}कीदृशाः साधवो विप्राः केभ्यो दत्तं महाफलम्
कीदृशानां च भोक्तव्यं तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.२३.५५}भीष्म उवाच

^{१३.२३.५६}अक्रोधना धर्मपराः सत्यनित्या दमे रताः
तादृशाः साधवो विप्रास्तेभ्यो दत्तं महाफलम्

^{१३.२३.५७}अमानिनः सर्वसहा दृष्टार्था विजितेन्द्रियाः
सर्वभूतहिता मैत्रास्तेभ्यो दत्तं महाफलम्

^{१३.२३.५८}अलुब्धाः शुचयो वैद्या ह्रीमन्तः सत्यवादिनः
स्वकर्मनिरता ये च तेभ्यो दत्तं महाफलम्

^{१३.२३.५९}साङ्गांश्च चतुरो वेदान्योऽधीयीत द्विजर्षभः
षड्भ्यो निवृत्तः कर्मभ्यस्तं पात्रमृषयो विदुः

^{१३.२३.६०}ये त्वेवंगुणजातीयास्तेभ्यो दत्तं महाफलम्
सहस्रगुणमाप्नोति गुणार्हाय प्रदायकः

^{१३.२३.६१}प्रज्ञाश्रुताभ्यां वृत्तेन शीलेन च समन्वितः
तारयेत कुलं कृत्स्नमेकोऽपीह द्विजर्षभः

^{१३.२३.६२}गामश्वं वित्तमन्नं वा तद्विधे प्रतिपादयेत्
द्रव्याणि चान्यानि तथा प्रेत्यभावे न शोचति

^{१३.२३.६३}तारयेत कुलं कृत्स्नमेकोऽपीह द्विजोत्तमः
किमङ्ग पुनरेकं वै तस्मात्पात्रं समाचरेत्

^{१३.२३.६४}निशम्य च गुणोपेतं ब्राह्मणं साधुसंमतम्
दूरादानाययेत्कृत्ये सर्वतश्चाभिपूजयेत्