^{१३.२८.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.२८.२}प्रज्ञाश्रुताभ्यां वृत्तेन शीलेन च यथा भवान्
गुणैः समुदितः सर्वैर्वयसा च समन्वितः
तस्माद्भवन्तं पृच्छामि धर्मं धर्मभृतां वर

^{१३.२८.३}क्षत्रियो यदि वा वैश्यः शूद्रो वा राजसत्तम
ब्राह्मण्यं प्राप्नुयात्केन तन्मे व्याख्यातुमर्हसि

^{१३.२८.४}तपसा वा सुमहता कर्मणा वा श्रुतेन वा
ब्राह्मण्यमथ चेदिच्छेत्तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.२८.५}भीष्म उवाच

^{१३.२८.६}ब्राह्मण्यं तात दुष्प्रापं वर्णैः क्षत्रादिभिस्त्रिभिः
परं हि सर्वभूतानां स्थानमेतद्युधिष्ठिर

^{१३.२८.७}बह्वीस्तु संसरन्योनीर्जायमानः पुनः पुनः
पर्याये तात कस्मिंश्चिद्ब्राह्मणो नाम जायते

^{१३.२८.८}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
मतङ्गस्य च संवादं गर्दभ्याश्च युधिष्ठिर

^{१३.२८.९}द्विजातेः कस्यचित्तात तुल्यवर्णः सुतः प्रभुः
मतङ्गो नाम नाम्नाभूत्सर्वैः समुदितो गुणैः

^{१३.२८.१०}स यज्ञकारः कौन्तेय पित्रा सृष्टः परंतप
प्रायाद्गर्दभयुक्तेन रथेनेहाशुगामिना

^{१३.२८.११}स बालं गर्दभं राजन्वहन्तं मातुरन्तिके
निरविध्यत्प्रतोदेन नासिकायां पुनः पुनः

^{१३.२८.१२}तं तु तीव्रव्रणं दृष्ट्वा गर्दभी पुत्रगृद्धिनी
उवाच मा शुचः पुत्र चण्डालस्त्वाधितिष्ठति

^{१३.२८.१३}ब्राह्मणे दारुणं नास्ति मैत्रो ब्राह्मण उच्यते
आचार्यः सर्वभूतानां शास्ता किं प्रहरिष्यति

^{१३.२८.१४}अयं तु पापप्रकृतिर्बाले न कुरुते दयाम्
स्वयोनिं मानयत्येष भावो भावं निगच्छति

^{१३.२८.१५}एतच्छ्रुत्वा मतङ्गस्तु दारुणं रासभीवचः
अवतीर्य रथात्तूर्णं रासभीं प्रत्यभाषत

^{१३.२८.१६}ब्रूहि रासभि कल्याणि माता मे येन दूषिता
कथं मां वेत्सि चण्डालं क्षिप्रं रासभि शंस मे

^{१३.२८.१७}केन जातोऽस्मि चण्डालो ब्राह्मण्यं येन मेऽनशत्
तत्त्वेनैतन्महाप्राज्ञे ब्रूहि सर्वमशेषतः

^{१३.२८.१८}गर्दभ्युवाच

^{१३.२८.१९}ब्राह्मण्यां वृषलेन त्वं मत्तायां नापितेन ह
जातस्त्वमसि चण्डालो ब्राह्मण्यं तेन तेऽनशत्

^{१३.२८.२०}एवमुक्तो मतङ्गस्तु प्रत्युपायाद्गृहं प्रति
तमागतमभिप्रेक्ष्य पिता वाक्यमथाब्रवीत्

^{१३.२८.२१}मया त्वं यज्ञसंसिद्धौ नियुक्तो गुरुकर्मणि
कस्मात्प्रतिनिवृत्तोऽसि कच्चिन्न कुशलं तव

^{१३.२८.२२}मतङ्ग उवाच

^{१३.२८.२३}अयोनिरग्र्ययोनिर्वा यः स्यात्स कुशली भवेत्
कुशलं तु कुतस्तस्य यस्येयं जननी पितः

^{१३.२८.२४}ब्राह्मण्यां वृषलाज्जातं पितर्वेदयतीह माम्
अमानुषी गर्दभीयं तस्मात्तप्स्ये तपो महत्

^{१३.२८.२५}एवमुक्त्वा स पितरं प्रतस्थे कृतनिश्चयः
ततो गत्वा महारण्यमतप्यत महत्तपः

^{१३.२८.२६}ततः संतापयामास विबुधांस्तपसान्वितः
मतङ्गः सुसुखं प्रेप्सुः स्थानं सुचरितादपि

^{१३.२८.२७}तं तथा तपसा युक्तमुवाच हरिवाहनः
मतङ्ग तप्यसे किं त्वं भोगानुत्सृज्य मानुषान्

^{१३.२८.२८}वरं ददानि ते हन्त वृणीष्व त्वं यदिच्छसि
यच्चाप्यवाप्यमन्यत्ते सर्वं प्रब्रूहि माचिरम्

^{१३.२८.२९}मतङ्ग उवाच

^{१३.२८.३०}ब्राह्मण्यं कामयानोऽहमिदमारब्धवांस्तपः
गच्छेयं तदवाप्येह वर एष वृतो मया

^{१३.२८.३१}एतच्छ्रुत्वा तु वचनं तमुवाच पुरंदरः
ब्राह्मण्यं प्रार्थयानस्त्वमप्राप्यमकृतात्मभिः

^{१३.२८.३२}श्रेष्ठं यत्सर्वभूतेषु तपो यन्नातिवर्तते
तदग्र्यं प्रार्थयानस्त्वमचिराद्विनशिष्यसि

^{१३.२८.३३}देवतासुरमर्त्येषु यत्पवित्रं परं स्मृतम्
चण्डालयोनौ जातेन न तत्प्राप्यं कथंचन