^{१३.९५.१}भीष्म उवाच

^{१३.९५.२}अथात्रिप्रमुखा राजन्वने तस्मिन्महर्षयः
व्यचरन्भक्षयन्तो वै मूलानि च फलानि च

^{१३.९५.३}अथापश्यन्सुपीनांसपाणिपादमुखोदरम्
परिव्रजन्तं स्थूलाङ्गं परिव्राजं शुनःसखम्

^{१३.९५.४}अरुन्धती तु तं दृष्ट्वा सर्वाङ्गोपचितं शुभा
भवितारो भवन्तो वै नैवमित्यब्रवीदृषीन्

^{१३.९५.५}वसिष्ठ उवाच

^{१३.९५.६}नैतस्येह यथास्माकमग्निहोत्रमनिर्हुतम्
सायं प्रातश्च होतव्यं तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.७}अत्रिरुवाच

^{१३.९५.८}नैतस्येह यथास्माकं क्षुधा वीर्यं समाहतम्
कृच्छ्राधीतं प्रनष्टं च तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.९}विश्वामित्र उवाच

^{१३.९५.१०}नैतस्येह यथास्माकं शश्वच्छास्त्रं जरद्गवः
अलसः क्षुत्परो मूर्खस्तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.११}जमदग्निरुवाच

^{१३.९५.१२}नैतस्येह यथास्माकं भक्तमिन्धनमेव च
संचिन्त्य वार्षिकं किंचित्तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.१३}कश्यप उवाच

^{१३.९५.१४}नैतस्येह यथास्माकं चत्वारश्च सहोदराः
देहि देहीति भिक्षन्ति तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.१५}भरद्वाज उवाच

^{१३.९५.१६}नैतस्येह यथास्माकं ब्रह्मबन्धोरचेतसः
शोको भार्यापवादेन तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.१७}गौतम उवाच

^{१३.९५.१८}नैतस्येह यथास्माकं त्रिकौशेयं हि राङ्कवम्
एकैकं वै त्रिवार्षीयं तेन पीवाञ्शुनःसखः

^{१३.९५.१९}भीष्म उवाच

^{१३.९५.२०}अथ दृष्ट्वा परिव्राट्स तान्महर्षीञ्शुनःसखः
अभिगम्य यथान्यायं पाणिस्पर्शमथाचरत्

^{१३.९५.२१}परिचर्यां वने तां तु क्षुत्प्रतीघातकारिकाम्
अन्योन्येन निवेद्याथ प्रातिष्ठन्त सहैव ते

^{१३.९५.२२}एकनिश्चयकार्याश्च व्यचरन्त वनानि ते
आददानाः समुद्धृत्य मूलानि च फलानि च

^{१३.९५.२३}कदाचिद्विचरन्तस्ते वृक्षैरविरलैर्वृताम्
शुचिवारिप्रसन्नोदां ददृशुः पद्मिनीं शुभाम्

^{१३.९५.२४}बालादित्यवपुःप्रख्यैः पुष्करैरुपशोभिताम्
वैदूर्यवर्णसदृशैः पद्मपत्रैरथावृताम्

^{१३.९५.२५}नानाविधैश्च विहगैर्जलप्रकरसेविभिः
एकद्वारामनादेयां सूपतीर्थामकर्दमाम्

^{१३.९५.२६}वृषादर्भिप्रयुक्ता तु कृत्या विकृतदर्शना
यातुधानीति विख्याता पद्मिनीं तामरक्षत

^{१३.९५.२७}शुनःसखसहायास्तु बिसार्थं ते महर्षयः
पद्मिनीमभिजग्मुस्ते सर्वे कृत्याभिरक्षिताम्

^{१३.९५.२८}ततस्ते यातुधानीं तां दृष्ट्वा विकृतदर्शनाम्
स्थितां कमलिनीतीरे कृत्यामूचुर्महर्षयः

^{१३.९५.२९}एका तिष्ठसि का नु त्वं कस्यार्थे किं प्रयोजनम्
पद्मिनीतीरमाश्रित्य ब्रूहि त्वं किं चिकीर्षसि

^{१३.९५.३०}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.३१}यास्मि सास्म्यनुयोगो मे न कर्तव्यः कथंचन
आरक्षिणीं मां पद्मिन्या वित्त सर्वे तपोधनाः

^{१३.९५.३२}ऋषय ऊचुः

^{१३.९५.३३}सर्व एव क्षुधार्ताः स्म न चान्यत्किंचिदस्ति नः
भवत्याः संमते सर्वे गृह्णीमहि बिसान्युत

^{१३.९५.३४}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.३५}समयेन बिसानीतो गृह्णीध्वं कामकारतः
एकैको नाम मे प्रोक्त्वा ततो गृह्णीत माचिरम्

^{१३.९५.३६}भीष्म उवाच

^{१३.९५.३७}विज्ञाय यातुधानीं तां कृत्यामृषिवधैषिणीम्
अत्रिः क्षुधापरीतात्मा ततो वचनमब्रवीत्

^{१३.९५.३८}अरात्रिरत्रेः सा रात्रिर्यां नाधीते त्रिरद्य वै
अरात्रिरत्रिरित्येव नाम मे विद्धि शोभने

^{१३.९५.३९}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.४०}यथोदाहृतमेतत्ते मयि नाम महामुने
दुर्धार्यमेतन्मनसा गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.४१}वसिष्ठ उवाच

^{१३.९५.४२}वसिष्ठोऽस्मि वरिष्ठोऽस्मि वसे वासं गृहेष्वपि
वरिष्ठत्वाच्च वासाच्च वसिष्ठ इति विद्धि माम्

^{१३.९५.४३}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.४४}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.४५}कश्यप उवाच

^{१३.९५.४६}कुलं कुलं च कुपपः कुपयः कश्यपो द्विजः
काश्यः काशनिकाशत्वादेतन्मे नाम धारय

^{१३.९५.४७}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.४८}यथोदाहृतमेतत्ते मयि नाम महामुने
दुर्धार्यमेतन्मनसा गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.४९}भरद्वाज उवाच

^{१३.९५.५०}भरे सुतान्भरे शिष्यान्भरे देवान्भरे द्विजान्
भरे भार्यामनव्याजो भरद्वाजोऽस्मि शोभने

^{१३.९५.५१}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.५२}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.५३}गौतम उवाच

^{१३.९५.५४}गोदमो दमगोऽधूमो दमो दुर्दर्शनश्च ते
विद्धि मां गौतमं कृत्ये यातुधानि निबोध मे

^{१३.९५.५५}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.५६}यथोदाहृतमेतत्ते मयि नाम महामुने
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.५७}विश्वामित्र उवाच

^{१३.९५.५८}विश्वेदेवाश्च मे मित्रं मित्रमस्मि गवां तथा
विश्वामित्रमिति ख्यातं यातुधानि निबोध मे

^{१३.९५.५९}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.६०}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.६१}जमदग्निरुवाच

^{१३.९५.६२}जाजमद्यजजा नाम मृजा माह जिजायिषे
जमदग्निरिति ख्यातमतो मां विद्धि शोभने

^{१३.९५.६३}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.६४}यथोदाहृतमेतत्ते मयि नाम महामुने
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.६५}अरुन्धत्युवाच

^{१३.९५.६६}धरां धरित्रीं वसुधां भर्तुस्तिष्ठाम्यनन्तरम्
मनोऽनुरुन्धती भर्तुरिति मां विद्ध्यरुन्धतीम्

^{१३.९५.६७}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.६८}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.६९}गण्डोवाच

^{१३.९५.७०}गण्डं गण्डं गतवती गण्डगण्डेति संज्ञिता
गण्डगण्डेव गण्डेति विद्धि मानलसंभवे

^{१३.९५.७१}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.७२}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.७३}पशुसख उवाच

^{१३.९५.७४}सखा सखे यः सख्येयः पशूनां च सखा सदा
गौणं पशुसखेत्येवं विद्धि मामग्निसंभवे

^{१३.९५.७५}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.७६}नामनैरुक्तमेतत्ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्
नैतद्धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्

^{१३.९५.७७}शुनःसख उवाच

^{१३.९५.७८}एभिरुक्तं यथा नाम नाहं वक्तुमिहोत्सहे
शुनःसखसखायं मां यातुधान्युपधारय

^{१३.९५.७९}यातुधान्युवाच

^{१३.९५.८०}नाम तेऽव्यक्तमुक्तं वै वाक्यं संदिग्धया गिरा
तस्मात्सकृदिदानीं त्वं ब्रूहि यन्नाम ते द्विज

^{१३.९५.८१}शुनःसख उवाच

^{१३.९५.८२}सकृदुक्तं मया नाम न गृहीतं यदा त्वया
तस्मात्त्रिदण्डाभिहता गच्छ भस्मेति माचिरम्

^{१३.९५.८३}भीष्म उवाच

^{१३.९५.८४}सा ब्रह्मदण्डकल्पेन तेन मूर्ध्नि हता तदा
कृत्या पपात मेदिन्यां भस्मसाच्च जगाम ह

^{१३.९५.८५}शुनःसखश्च हत्वा तां यातुधानीं महाबलाम्
भुवि त्रिदण्डं विष्टभ्य शाद्वले समुपाविशत्

^{१३.९५.८६}ततस्ते मुनयः सर्वे पुष्कराणि बिसानि च
यथाकाममुपादाय समुत्तस्थुर्मुदान्विताः

^{१३.९५.८७}श्रमेण महता युक्तास्ते बिसानि कलापशः
तीरे निक्षिप्य पद्मिन्यास्तर्पणं चक्रुरम्भसा

^{१३.९५.८८}अथोत्थाय जलात्तस्मात्सर्वे ते वै समागमन्
नापश्यंश्चापि ते तानि बिसानि पुरुषर्षभ

^{१३.९५.८९}ऋषय ऊचुः

^{१३.९५.९०}केन क्षुधाभिभूतानामस्माकं पापकर्मणा
नृशंसेनापनीतानि बिसान्याहारकाङ्क्षिणाम्

^{१३.९५.९१}ते शङ्कमानास्त्वन्योन्यं पप्रच्छुर्द्विजसत्तमाः
त ऊचुः शपथं सर्वे कुर्म इत्यरिकर्शन

^{१३.९५.९२}त उक्त्वा बाढमित्येव सर्व एव शुनःसखम्
क्षुधार्ताः सुपरिश्रान्ताः शपथायोपचक्रमुः

^{१३.९५.९३}अत्रिरुवाच

^{१३.९५.९४}स गां स्पृशतु पादेन सूर्यं च प्रतिमेहतु
अनध्यायेष्वधीयीत बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.९५}वसिष्ठ उवाच

^{१३.९५.९६}अनध्यायपरो लोके शुनः स परिकर्षतु
परिव्राट्कामवृत्तोऽस्तु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.९७}शरणागतं हन्तु मित्रं स्वसुतां चोपजीवतु
अर्थान्काङ्क्षतु कीनाशाद्बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.९८}कश्यप उवाच

^{१३.९५.९९}सर्वत्र सर्वं पणतु न्यासलोपं करोतु च
कूटसाक्षित्वमभ्येतु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१००}वृथामांसं समश्नातु वृथादानं करोतु च
यातु स्त्रियं दिवा चैव बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०१}भरद्वाज उवाच

^{१३.९५.१०२}नृशंसस्त्यक्तधर्मास्तु स्त्रीषु ज्ञातिषु गोषु च
ब्राह्मणं चापि जयतां बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०३}उपाध्यायमधः कृत्वा ऋचोऽध्येतु यजूंषि च
जुहोतु च स कक्षाग्नौ बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०४}जमदग्निरुवाच

^{१३.९५.१०५}पुरीषमुत्सृजत्वप्सु हन्तु गां चापि दोहिनीम्
अनृतौ मैथुनं यातु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०६}द्वेष्यो भार्योपजीवी स्याद्दूरबन्धुश्च वैरवान्
अन्योन्यस्यातिथिश्चास्तु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०७}गौतम उवाच

^{१३.९५.१०८}अधीत्य वेदांस्त्यजतु त्रीनग्नीनपविध्यतु
विक्रीणातु तथा सोमं बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१०९}उदपानप्लवे ग्रामे ब्राह्मणो वृषलीपतिः
तस्य सालोक्यतां यातु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.११०}विश्वामित्र उवाच

^{१३.९५.१११}जीवतो वै गुरून्भृत्यान्भरन्त्वस्य परे जनाः
अगतिर्बहुपुत्रः स्याद्बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.११२}अशुचिर्ब्रह्मकूटोऽस्तु ऋद्ध्या चैवाप्यहंकृतः
कर्षको मत्सरी चास्तु बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.११३}वर्षान्करोतु भृतको राज्ञश्चास्तु पुरोहितः
अयाज्यस्य भवेदृत्विग्बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.११४}अरुन्धत्युवाच

^{१३.९५.११५}नित्यं परिवदेच्छ्वश्रूं भर्तुर्भवतु दुर्मनाः
एका स्वादु समश्नातु बिसस्तैन्यं करोति या

^{१३.९५.११६}ज्ञातीनां गृहमध्यस्था सक्तूनत्तु दिनक्षये
अभाग्यावीरसूरस्तु बिसस्तैन्यं करोति या

^{१३.९५.११७}गण्डोवाच

^{१३.९५.११८}अनृतं भाषतु सदा साधुभिश्च विरुध्यतु
ददातु कन्यां शुल्केन बिसस्तैन्यं करोति या

^{१३.९५.११९}साधयित्वा स्वयं प्राशेद्दास्ये जीवतु चैव ह
विकर्मणा प्रमीयेत बिसस्तैन्यं करोति या

^{१३.९५.१२०}पशुसख उवाच

^{१३.९५.१२१}दास्य एव प्रजायेत सोऽप्रसूतिरकिंचनः
दैवतेष्वनमस्कारो बिसस्तैन्यं करोति यः

^{१३.९५.१२२}शुनःसख उवाच

^{१३.९५.१२३}अध्वर्यवे दुहितरं ददातु; च्छन्दोगे वा चरितब्रह्मचर्ये
आथर्वणं वेदमधीत्य विप्रः; स्नायीत यो वै हरते बिसानि

^{१३.९५.१२४}ऋषय ऊचुः

^{१३.९५.१२५}इष्टमेतद्द्विजातीनां योऽयं ते शपथः कृतः
त्वया कृतं बिसस्तैन्यं सर्वेषां नः शुनःसख

^{१३.९५.१२६}शुनःसख उवाच

^{१३.९५.१२७}न्यस्तमाद्यमपश्यद्भिर्यदुक्तं कृतकर्मभिः
सत्यमेतन्न मिथ्यैतद्बिसस्तैन्यं कृतं मया

^{१३.९५.१२८}मया ह्यन्तर्हितानीह बिसानीमानि पश्यत
परीक्षार्थं भगवतां कृतमेतन्मयानघाः
रक्षणार्थं च सर्वेषां भवतामहमागतः

^{१३.९५.१२९}यातुधानी ह्यतिक्रुद्धा कृत्यैषा वो वधैषिणी
वृषादर्भिप्रयुक्तैषा निहता मे तपोधनाः

^{१३.९५.१३०}दुष्टा हिंस्यादियं पापा युष्मान्प्रत्यग्निसंभवा
तस्मादस्म्यागतो विप्रा वासवं मां निबोधत

^{१३.९५.१३१}अलोभादक्षया लोकाः प्राप्ता वः सार्वकामिकाः
उत्तिष्ठध्वमितः क्षिप्रं तानवाप्नुत वै द्विजाः

^{१३.९५.१३२}भीष्म उवाच

^{१३.९५.१३३}ततो महर्षयः प्रीतास्तथेत्युक्त्वा पुरंदरम्
सहैव त्रिदशेन्द्रेण सर्वे जग्मुस्त्रिविष्टपम्

^{१३.९५.१३४}एवमेते महात्मानो भोगैर्बहुविधैरपि
क्षुधा परमया युक्ताश्छन्द्यमाना महात्मभिः
नैव लोभं तदा चक्रुस्ततः स्वर्गमवाप्नुवन्

^{१३.९५.१३५}तस्मात्सर्वास्ववस्थासु नरो लोभं विवर्जयेत्
एष धर्मः परो राजन्नलोभ इति विश्रुतः

^{१३.९५.१३६}इदं नरः सच्चरितं समवायेषु कीर्तयेत्
सुखभागी च भवति न च दुर्गाण्यवाप्नुते

^{१३.९५.१३७}प्रीयन्ते पितरश्चास्य ऋषयो देवतास्तथा
यशोधर्मार्थभागी च भवति प्रेत्य मानवः