^{१४.२४.१}ब्राह्मण उवाच

^{१४.२४.२}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
नारदस्य च संवादमृषेर्देवमतस्य च

^{१४.२४.३}देवमत उवाच

^{१४.२४.४}जन्तोः संजायमानस्य किं नु पूर्वं प्रवर्तते
प्राणोऽपानः समानो वा व्यानो वोदान एव च

^{१४.२४.५}नारद उवाच

^{१४.२४.६}येनायं सृज्यते जन्तुस्ततोऽन्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वंद्वं च विज्ञेयं तिर्यगं चोर्ध्वगं च यत्

^{१४.२४.७}देवमत उवाच

^{१४.२४.८}केनायं सृज्यते जन्तुः कश्चान्यः पूर्वमेति तम्
प्राणद्वंद्वं च मे ब्रूहि तिर्यगूर्ध्वं च निश्चयात्

^{१४.२४.९}नारद उवाच

^{१४.२४.१०}संकल्पाज्जायते हर्षः शब्दादपि च जायते
रसात्संजायते चापि रूपादपि च जायते

^{१४.२४.११}स्पर्शात्संजायते चापि गन्धादपि च जायते
एतद्रूपमुदानस्य हर्षो मिथुनसंभवः

^{१४.२४.१२}कामात्संजायते शुक्रं कामात्संजायते रसः
समानव्यानजनिते सामान्ये शुक्रशोणिते

^{१४.२४.१३}शुक्राच्छोणितसंसृष्टात्पूर्वं प्राणः प्रवर्तते
प्राणेन विकृते शुक्रे ततोऽपानः प्रवर्तते

^{१४.२४.१४}प्राणापानाविदं द्वंद्वमवाक्चोर्ध्वं च गच्छतः
व्यानः समानश्चैवोभौ तिर्यग्द्वंद्वत्वमुच्यते

^{१४.२४.१५}अग्निर्वै देवताः सर्वा इति वेदस्य शासनम्
संजायते ब्राह्मणेषु ज्ञानं बुद्धिसमन्वितम्

^{१४.२४.१६}तस्य धूमस्तमोरूपं रजो भस्म सुरेतसः
सत्त्वं संजायते तस्य यत्र प्रक्षिप्यते हविः

^{१४.२४.१७}आघारौ समानो व्यानश्च इति यज्ञविदो विदुः
प्राणापानावाज्यभागौ तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.१८}निर्द्वंद्वमिति यत्त्वेतत्तन्मे निगदतः शृणु

^{१४.२४.१९}अहोरात्रमिदं द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.२०}उभे चैवायने द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.२१}उभे सत्यानृते द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.२२}उभे शुभाशुभे द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.२३}सच्चासच्चैव तद्द्वंद्वं तयोर्मध्ये हुताशनः
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः

^{१४.२४.२४}प्रथमं समानो व्यानो व्यस्यते कर्म तेन तत्
तृतीयं तु समानेन पुनरेव व्यवस्यते

^{१४.२४.२५}शान्त्यर्थं वामदेवं च शान्तिर्ब्रह्म सनातनम्
एतद्रूपमुदानस्य परमं ब्राह्मणा विदुः