^{१८.२.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१८.२.२}नेह पश्यामि विबुधा राधेयममितौजसम्
भ्रातरौ च महात्मानौ युधामन्यूत्तमौजसौ

^{१८.२.३}जुहुवुर्ये शरीराणि रणवह्नौ महारथाः
राजानो राजपुत्राश्च ये मदर्थे हता रणे

^{१८.२.४}क्व ते महारथाः सर्वे शार्दूलसमविक्रमाः
तैरप्ययं जितो लोकः कच्चित्पुरुषसत्तमैः

^{१८.२.५}यदि लोकानिमान्प्राप्तास्ते च सर्वे महारथाः
स्थितं वित्त हि मां देवाः सहितं तैर्महात्मभिः

^{१८.२.६}कच्चिन्न तैरवाप्तोऽयं नृपैर्लोकोऽक्षयः शुभः
न तैरहं विना वत्स्ये ज्ञातिभिर्भ्रातृभिस्तथा

^{१८.२.७}मातुर्हि वचनं श्रुत्वा तदा सलिलकर्मणि
कर्णस्य क्रियतां तोयमिति तप्यामि तेन वै

^{१८.२.८}इदं च परितप्यामि पुनः पुनरहं सुराः
यन्मातुः सदृशौ पादौ तस्याहममितौजसः

^{१८.२.९}दृष्ट्वैव तं नानुगतः कर्णं परबलार्दनम्
न ह्यस्मान्कर्णसहिताञ्जयेच्छक्रोऽपि संयुगे

^{१८.२.१०}तमहं यत्रतत्रस्थं द्रष्टुमिच्छामि सूर्यजम्
अविज्ञातो मया योऽसौ घातितः सव्यसाचिना

^{१८.२.११}भीमं च भीमविक्रान्तं प्राणेभ्योऽपि प्रियं मम
अर्जुनं चेन्द्रसंकाशं यमौ तौ च यमोपमौ

^{१८.२.१२}द्रष्टुमिच्छामि तां चाहं पाञ्चालीं धर्मचारिणीम्
न चेह स्थातुमिच्छामि सत्यमेतद्ब्रवीमि वः

^{१८.२.१३}किं मे भ्रातृविहीनस्य स्वर्गेण सुरसत्तमाः
यत्र ते स मम स्वर्गो नायं स्वर्गो मतो मम

^{१८.२.१४}देवा ऊचुः

^{१८.२.१५}यदि वै तत्र ते श्रद्धा गम्यतां पुत्र माचिरम्
प्रिये हि तव वर्तामो देवराजस्य शासनात्

^{१८.२.१६}वैशंपायन उवाच

^{१८.२.१७}इत्युक्त्वा तं ततो देवा देवदूतमुपादिशन्
युधिष्ठिरस्य सुहृदो दर्शयेति परंतप

^{१८.२.१८}ततः कुन्तीसुतो राजा देवदूतश्च जग्मतुः
सहितौ राजशार्दूल यत्र ते पुरुषर्षभाः

^{१८.२.१९}अग्रतो देवदूतस्तु ययौ राजा च पृष्ठतः
पन्थानमशुभं दुर्गं सेवितं पापकर्मभिः

^{१८.२.२०}तमसा संवृतं घोरं केशशैवलशाद्वलम्
युक्तं पापकृतां गन्धैर्मांसशोणितकर्दमम्

^{१८.२.२१}दंशोत्थानं सझिल्लीकं मक्षिकामशकावृतम्
इतश्चेतश्च कुणपैः समन्तात्परिवारितम्

^{१८.२.२२}अस्थिकेशसमाकीर्णं कृमिकीटसमाकुलम्
ज्वलनेन प्रदीप्तेन समन्तात्परिवेष्टितम्

^{१८.२.२३}अयोमुखैश्च काकोलैर्गृध्रैश्च समभिद्रुतम्
सूचीमुखैस्तथा प्रेतैर्विन्ध्यशैलोपमैर्वृतम्

^{१८.२.२४}मेदोरुधिरयुक्तैश्च छिन्नबाहूरुपाणिभिः
निकृत्तोदरपादैश्च तत्र तत्र प्रवेरितैः

^{१८.२.२५}स तत्कुणपदुर्गन्धमशिवं रोमहर्षणम्
जगाम राजा धर्मात्मा मध्ये बहु विचिन्तयन्

^{१८.२.२६}ददर्शोष्णोदकैः पूर्णां नदीं चापि सुदुर्गमाम्
असिपत्रवनं चैव निशितक्षुरसंवृतम्

^{१८.२.२७}करम्भवालुकास्तप्ता आयसीश्च शिलाः पृथक्
लोहकुम्भीश्च तैलस्य क्वाथ्यमानाः समन्ततः

^{१८.२.२८}कूटशाल्मलिकं चापि दुस्पर्शं तीक्ष्णकण्टकम्
ददर्श चापि कौन्तेयो यातनाः पापकर्मिणाम्

^{१८.२.२९}स तं दुर्गन्धमालक्ष्य देवदूतमुवाच ह
कियदध्वानमस्माभिर्गन्तव्यमिदमीदृशम्

^{१८.२.३०}क्व च ते भ्रातरो मह्यं तन्ममाख्यातुमर्हसि
देशोऽयं कश्च देवानामेतदिच्छामि वेदितुम्

^{१८.२.३१}स संनिववृते श्रुत्वा धर्मराजस्य भाषितम्
देवदूतोऽब्रवीच्चैनमेतावद्गमनं तव

^{१८.२.३२}निवर्तितव्यं हि मया तथास्म्युक्तो दिवौकसैः
यदि श्रान्तोऽसि राजेन्द्र त्वमथागन्तुमर्हसि

^{१८.२.३३}युधिष्ठिरस्तु निर्विण्णस्तेन गन्धेन मूर्छितः
निवर्तने धृतमनाः पर्यावर्तत भारत

^{१८.२.३४}स संनिवृत्तो धर्मात्मा दुःखशोकसमन्वितः
शुश्राव तत्र वदतां दीना वाचः समन्ततः

^{१८.२.३५}भो भो धर्मज राजर्षे पुण्याभिजन पाण्डव
अनुग्रहार्थमस्माकं तिष्ठ तावन्मुहूर्तकम्

^{१८.२.३६}आयाति त्वयि दुर्धर्षे वाति पुण्यः समीरणः
तव गन्धानुगस्तात येनास्मान्सुखमागमत्

^{१८.२.३७}ते वयं पार्थ दीर्घस्य कालस्य पुरुषर्षभ
सुखमासादयिष्यामस्त्वां दृष्ट्वा राजसत्तम

^{१८.२.३८}संतिष्ठस्व महाबाहो मुहूर्तमपि भारत
त्वयि तिष्ठति कौरव्य यातनास्मान्न बाधते

^{१८.२.३९}एवं बहुविधा वाचः कृपणा वेदनावताम्
तस्मिन्देशे स शुश्राव समन्ताद्वदतां नृप

^{१८.२.४०}तेषां तद्वचनं श्रुत्वा दयावान्दीनभाषिणाम्
अहो कृच्छ्रमिति प्राह तस्थौ स च युधिष्ठिरः

^{१८.२.४१}स ता गिरः पुरस्ताद्वै श्रुतपूर्वाः पुनः पुनः
ग्लानानां दुःखितानां च नाभ्यजानत पाण्डवः

^{१८.२.४२}अबुध्यमानस्ता वाचो धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः
उवाच के भवन्तो वै किमर्थमिह तिष्ठथ

^{१८.२.४३}इत्युक्तास्ते ततः सर्वे समन्तादवभाषिरे
कर्णोऽहं भीमसेनोऽहमर्जुनोऽहमिति प्रभो

^{१८.२.४४}नकुलः सहदेवोऽहं धृष्टद्युम्नोऽहमित्युत
द्रौपदी द्रौपदेयाश्च इत्येवं ते विचुक्रुशुः

^{१८.२.४५}ता वाचः स तदा श्रुत्वा तद्देशसदृशीर्नृप
ततो विममृशे राजा किं न्विदं दैवकारितम्

^{१८.२.४६}किं नु तत्कलुषं कर्म कृतमेभिर्महात्मभिः
कर्णेन द्रौपदेयैर्वा पाञ्चाल्या वा सुमध्यया

^{१८.२.४७}य इमे पापगन्धेऽस्मिन्देशे सन्ति सुदारुणे
न हि जानामि सर्वेषां दुष्कृतं पुण्यकर्मणाम्

^{१८.२.४८}किं कृत्वा धृतराष्ट्रस्य पुत्रो राजा सुयोधनः
तथा श्रिया युतः पापः सह सर्वैः पदानुगैः

^{१८.२.४९}महेन्द्र इव लक्ष्मीवानास्ते परमपूजितः
कस्येदानीं विकारोऽयं यदिमे नरकं गताः

^{१८.२.५०}सर्वधर्मविदः शूराः सत्यागमपरायणाः
क्षात्रधर्मपराः प्राज्ञा यज्वानो भूरिदक्षिणाः

^{१८.२.५१}किं नु सुप्तोऽस्मि जागर्मि चेतयानो न चेतये
अहो चित्तविकारोऽयं स्याद्वा मे चित्तविभ्रमः

^{१८.२.५२}एवं बहुविधं राजा विममर्श युधिष्ठिरः
दुःखशोकसमाविष्टश्चिन्ताव्याकुलितेन्द्रियः

^{१८.२.५३}क्रोधमाहारयच्चैव तीव्रं धर्मसुतो नृपः
देवांश्च गर्हयामास धर्मं चैव युधिष्ठिरः

^{१८.२.५४}स तीव्रगन्धसंतप्तो देवदूतमुवाच ह
गम्यतां भद्र येषां त्वं दूतस्तेषामुपान्तिकम्

^{१८.२.५५}न ह्यहं तत्र यास्यामि स्थितोऽस्मीति निवेद्यताम्
मत्संश्रयादिमे दूत सुखिनो भ्रातरो हि मे

^{१८.२.५६}इत्युक्तः स तदा दूतः पाण्डुपुत्रेण धीमता
जगाम तत्र यत्रास्ते देवराजः शतक्रतुः

^{१८.२.५७}निवेदयामास च तद्धर्मराजचिकीर्षितम्
यथोक्तं धर्मपुत्रेण सर्वमेव जनाधिप