^{२.३०.१}वैशंपायन उवाच

^{२.३०.२}रक्षणाद्धर्मराजस्य सत्यस्य परिपालनात्
शत्रूणां क्षपणाच्चैव स्वकर्मनिरताः प्रजाः

^{२.३०.३}बलीनां सम्यगादानाद्धर्मतश्चानुशासनात्
निकामवर्षी पर्जन्यः स्फीतो जनपदोऽभवत्

^{२.३०.४}सर्वारम्भाः सुप्रवृत्ता गोरक्षं कर्षणं वणिक्
विशेषात्सर्वमेवैतत्संजज्ञे राजकर्मणः

^{२.३०.५}दस्युभ्यो वञ्चकेभ्यो वा राजन्प्रति परस्परम्
राजवल्लभतश्चैव नाश्रूयन्त मृषा गिरः

^{२.३०.६}अवर्षं चातिवर्षं च व्याधिपावकमूर्छनम्
सर्वमेतत्तदा नासीद्धर्मनित्ये युधिष्ठिरे

^{२.३०.७}प्रियं कर्तुमुपस्थातुं बलिकर्म स्वभावजम्
अभिहर्तुं नृपा जग्मुर्नान्यैः कार्यैः पृथक्पृथक्

^{२.३०.८}धर्म्यैर्धनागमैस्तस्य ववृधे निचयो महान्
कर्तुं यस्य न शक्येत क्षयो वर्षशतैरपि

^{२.३०.९}स्वकोशस्य परीमाणं कोष्ठस्य च महीपतिः
विज्ञाय राजा कौन्तेयो यज्ञायैव मनो दधे

^{२.३०.१०}सुहृदश्चैव तं सर्वे पृथक्च सह चाब्रुवन्
यज्ञकालस्तव विभो क्रियतामत्र सांप्रतम्

^{२.३०.११}अथैवं ब्रुवतामेव तेषामभ्याययौ हरिः
ऋषिः पुराणो वेदात्मा दृश्यश्चापि विजानताम्

^{२.३०.१२}जगतस्तस्थुषां श्रेष्ठः प्रभवश्चाप्ययश्च ह
भूतभव्यभवन्नाथः केशवः केशिसूदनः

^{२.३०.१३}प्राकारः सर्ववृष्णीनामापत्स्वभयदोऽरिहा
बलाधिकारे निक्षिप्य संहत्यानकदुन्दुभिम्

^{२.३०.१४}उच्चावचमुपादाय धर्मराजाय माधवः
धनौघं पुरुषव्याघ्रो बलेन महता वृतः

^{२.३०.१५}तं धनौघमपर्यन्तं रत्नसागरमक्षयम्
नादयन्रथघोषेण प्रविवेश पुरोत्तमम्

^{२.३०.१६}असूर्यमिव सूर्येण निवातमिव वायुना
कृष्णेन समुपेतेन जहृषे भारतं पुरम्

^{२.३०.१७}तं मुदाभिसमागम्य सत्कृत्य च यथाविधि
संपृष्ट्वा कुशलं चैव सुखासीनं युधिष्ठिरः

^{२.३०.१८}धौम्यद्वैपायनमुखैरृत्विग्भिः पुरुषर्षभः
भीमार्जुनयमैश्चापि सहितः कृष्णमब्रवीत्

^{२.३०.१९}त्वत्कृते पृथिवी सर्वा मद्वशे कृष्ण वर्तते
धनं च बहु वार्ष्णेय त्वत्प्रसादादुपार्जितम्

^{२.३०.२०}सोऽहमिच्छामि तत्सर्वं विधिवद्देवकीसुत
उपयोक्तुं द्विजाग्र्येषु हव्यवाहे च माधव

^{२.३०.२१}तदहं यष्टुमिच्छामि दाशार्ह सहितस्त्वया
अनुजैश्च महाबाहो तन्मानुज्ञातुमर्हसि

^{२.३०.२२}स दीक्षापय गोविन्द त्वमात्मानं महाभुज
त्वयीष्टवति दाशार्ह विपाप्मा भविता ह्यहम्

^{२.३०.२३}मां वाप्यभ्यनुजानीहि सहैभिरनुजैर्विभो
अनुज्ञातस्त्वया कृष्ण प्राप्नुयां क्रतुमुत्तमम्

^{२.३०.२४}तं कृष्णः प्रत्युवाचेदं बहूक्त्वा गुणविस्तरम्
त्वमेव राजशार्दूल सम्राडर्हो महाक्रतुम्
संप्राप्नुहि त्वया प्राप्ते कृतकृत्यास्ततो वयम्

^{२.३०.२५}यजस्वाभीप्सितं यज्ञं मयि श्रेयस्यवस्थिते
नियुङ्क्ष्व चापि मां कृत्ये सर्वं कर्तास्मि ते वचः

^{२.३०.२६}युधिष्ठिर उवाच

^{२.३०.२७}सफलः कृष्ण संकल्पः सिद्धिश्च नियता मम
यस्य मे त्वं हृषीकेश यथेप्सितमुपस्थितः

^{२.३०.२८}वैशंपायन उवाच

^{२.३०.२९}अनुज्ञातस्तु कृष्णेन पाण्डवो भ्रातृभिः सह
ईहितुं राजसूयाय साधनान्युपचक्रमे

^{२.३०.३०}तत आज्ञापयामास पाण्डवोऽरिनिबर्हणः
सहदेवं युधां श्रेष्ठं मन्त्रिणश्चैव सर्वशः

^{२.३०.३१}अस्मिन्क्रतौ यथोक्तानि यज्ञाङ्गानि द्विजातिभिः
तथोपकरणं सर्वं मङ्गलानि च सर्वशः

^{२.३०.३२}अधियज्ञांश्च संभारान्धौम्योक्तान्क्षिप्रमेव हि
समानयन्तु पुरुषा यथायोगं यथाक्रमम्

^{२.३०.३३}इन्द्रसेनो विशोकश्च पूरुश्चार्जुनसारथिः
अन्नाद्याहरणे युक्ताः सन्तु मत्प्रियकाम्यया

^{२.३०.३४}सर्वकामाश्च कार्यन्तां रसगन्धसमन्विताः
मनोहराः प्रीतिकरा द्विजानां कुरुसत्तम

^{२.३०.३५}तद्वाक्यसमकालं तु कृतं सर्वमवेदयत्
सहदेवो युधां श्रेष्ठो धर्मराजे महात्मनि

^{२.३०.३६}ततो द्वैपायनो राजन्नृत्विजः समुपानयत्
वेदानिव महाभागान्साक्षान्मूर्तिमतो द्विजान्

^{२.३०.३७}स्वयं ब्रह्मत्वमकरोत्तस्य सत्यवतीसुतः
धनंजयानामृषभः सुसामा सामगोऽभवत्

^{२.३०.३८}याज्ञवल्क्यो बभूवाथ ब्रह्मिष्ठोऽध्वर्युसत्तमः
पैलो होता वसोः पुत्रो धौम्येन सहितोऽभवत्

^{२.३०.३९}एतेषां शिष्यवर्गाश्च पुत्राश्च भरतर्षभ
बभूवुर्होत्रगाः सर्वे वेदवेदाङ्गपारगाः

^{२.३०.४०}ते वाचयित्वा पुण्याहमीहयित्वा च तं विधिम्
शास्त्रोक्तं योजयामासुस्तद्देवयजनं महत्

^{२.३०.४१}तत्र चक्रुरनुज्ञाताः शरणान्युत शिल्पिनः
रत्नवन्ति विशालानि वेश्मानीव दिवौकसाम्

^{२.३०.४२}तत आज्ञापयामास स राजा राजसत्तमः
सहदेवं तदा सद्यो मन्त्रिणं कुरुसत्तमः

^{२.३०.४३}आमन्त्रणार्थं दूतांस्त्वं प्रेषयस्वाशुगान्द्रुतम्
उपश्रुत्य वचो राज्ञः स दूतान्प्राहिणोत्तदा

^{२.३०.४४}आमन्त्रयध्वं राष्ट्रेषु ब्राह्मणान्भूमिपानपि
विशश्च मान्याञ्शूद्रांश्च सर्वानानयतेति च

^{२.३०.४५}ते सर्वान्पृथिवीपालान्पाण्डवेयस्य शासनात्
आमन्त्रयां बभूवुश्च प्रेषयामास चापरान्

^{२.३०.४६}ततस्ते तु यथाकालं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्
दीक्षयां चक्रिरे विप्रा राजसूयाय भारत

^{२.३०.४७}दीक्षितः स तु धर्मात्मा धर्मराजो युधिष्ठिरः
जगाम यज्ञायतनं वृतो विप्रैः सहस्रशः

^{२.३०.४८}भ्रातृभिर्ज्ञातिभिश्चैव सुहृद्भिः सचिवैस्तथा
क्षत्रियैश्च मनुष्येन्द्र नानादेशसमागतैः
अमात्यैश्च नृपश्रेष्ठो धर्मो विग्रहवानिव

^{२.३०.४९}आजग्मुर्ब्राह्मणास्तत्र विषयेभ्यस्ततस्ततः
सर्वविद्यासु निष्णाता वेदवेदाङ्गपारगाः

^{२.३०.५०}तेषामावसथांश्चक्रुर्धर्मराजस्य शासनात्
बह्वन्नाञ्शयनैर्युक्तान्सगणानां पृथक्पृथक्
सर्वर्तुगुणसंपन्नाञ्शिल्पिनोऽथ सहस्रशः

^{२.३०.५१}तेषु ते न्यवसन्राजन्ब्राह्मणा भृशसत्कृताः
कथयन्तः कथा बह्वीः पश्यन्तो नटनर्तकान्

^{२.३०.५२}भुञ्जतां चैव विप्राणां वदतां च महास्वनः
अनिशं श्रूयते स्मात्र मुदितानां महात्मनाम्

^{२.३०.५३}दीयतां दीयतामेषां भुज्यतां भुज्यतामिति
एवंप्रकाराः संजल्पाः श्रूयन्ते स्मात्र नित्यशः

^{२.३०.५४}गवां शतसहस्राणि शयनानां च भारत
रुक्मस्य योषितां चैव धर्मराजः पृथग्ददौ

^{२.३०.५५}प्रावर्ततैवं यज्ञः स पाण्डवस्य महात्मनः
पृथिव्यामेकवीरस्य शक्रस्येव त्रिविष्टपे

^{२.३०.५६}ततो युधिष्ठिरो राजा प्रेषयामास पाण्डवम्
नकुलं हास्तिनपुरं भीष्माय भरतर्षभ

^{२.३०.५७}द्रोणाय धृतराष्ट्राय विदुराय कृपाय च
भ्रातॄणां चैव सर्वेषां येऽनुरक्ता युधिष्ठिरे