^{३.१४६.१}वैशंपायन उवाच

^{३.१४६.२}तत्र ते पुरुषव्याघ्राः परमं शौचमास्थिताः
षड्रात्रमवसन्वीरा धनंजयदिदृक्षया
तस्मिन्विहरमाणाश्च रममाणाश्च पाण्डवाः

^{३.१४६.३}मनोज्ञे काननवरे सर्वभूतमनोरमे
पादपैः पुष्पविकचैः फलभारावनामितैः

^{३.१४६.४}शोभितं सर्वतोरम्यैः पुंस्कोकिलकुलाकुलैः
स्निग्धपत्रैरविरलैः शीतच्छायैर्मनोरमैः

^{३.१४६.५}सरांसि च विचित्राणि प्रसन्नसलिलानि च
कमलैः सोत्पलैस्तत्र भ्राजमानानि सर्वशः
पश्यन्तश्चारुरूपाणि रेमिरे तत्र पाण्डवाः

^{३.१४६.६}पुण्यगन्धः सुखस्पर्शो ववौ तत्र समीरणः
ह्लादयन्पाण्डवान्सर्वान्सकृष्णान्सद्विजर्षभान्

^{३.१४६.७}ततः पूर्वोत्तरो वायुः पवमानो यदृच्छया
सहस्रपत्रमर्काभं दिव्यं पद्ममुदावहत्

^{३.१४६.८}तदपश्यत पाञ्चाली दिव्यगन्धं मनोरमम्
अनिलेनाहृतं भूमौ पतितं जलजं शुचि

^{३.१४६.९}तच्छुभा शुभमासाद्य सौगन्धिकमनुत्तमम्
अतीव मुदिता राजन्भीमसेनमथाब्रवीत्

^{३.१४६.१०}पश्य दिव्यं सुरुचिरं भीम पुष्पमनुत्तमम्
गन्धसंस्थानसंपन्नं मनसो मम नन्दनम्

^{३.१४६.११}एतत्तु धर्मराजाय प्रदास्यामि परंतप
हरेरिदं मे कामाय काम्यके पुनराश्रमे

^{३.१४६.१२}यदि तेऽहं प्रिया पार्थ बहूनीमान्युपाहर
तान्यहं नेतुमिच्छामि काम्यकं पुनराश्रमम्

^{३.१४६.१३}एवमुक्त्वा तु पाञ्चाली भीमसेनमनिन्दिता
जगाम धर्मराजाय पुष्पमादाय तत्तदा

^{३.१४६.१४}अभिप्रायं तु विज्ञाय महिष्याः पुरुषर्षभः
प्रियायाः प्रियकामः स भीमो भीमपराक्रमः

^{३.१४६.१५}वातं तमेवाभिमुखो यतस्तत्पुष्पमागतम्
आजिहीर्षुर्जगामाशु स पुष्पाण्यपराण्यपि

^{३.१४६.१६}रुक्मपृष्ठं धनुर्गृह्य शरांश्चाशीविषोपमान्
मृगराडिव संक्रुद्धः प्रभिन्न इव कुञ्जरः

^{३.१४६.१७}द्रौपद्याः प्रियमन्विच्छन्स्वबाहुबलमाश्रितः
व्यपेतभयसंमोहः शैलमभ्यपतद्बली

^{३.१४६.१८}स तं द्रुमलतागुल्मच्छन्नं नीलशिलातलम्
गिरिं चचारारिहरः किंनराचरितं शुभम्

^{३.१४६.१९}नानावर्णधरैश्चित्रं धातुद्रुममृगाण्डजैः
सर्वभूषणसंपूर्णं भूमेर्भुजमिवोच्छ्रितम्

^{३.१४६.२०}सर्वर्तुरमणीयेषु गन्धमादनसानुषु
सक्तचक्षुरभिप्रायं हृदयेनानुचिन्तयन्

^{३.१४६.२१}पुंस्कोकिलनिनादेषु षट्पदाभिरुतेषु च
बद्धश्रोत्रमनश्चक्षुर्जगामामितविक्रमः

^{३.१४६.२२}जिघ्रमाणो महातेजाः सर्वर्तुकुसुमोद्भवम्
गन्धमुद्दाममुद्दामो वने मत्त इव द्विपः

^{३.१४६.२३}ह्रियमाणश्रमः पित्रा संप्रहृष्टतनूरुहः
पितुः संस्पर्शशीतेन गन्धमादनवायुना

^{३.१४६.२४}स यक्षगन्धर्वसुरब्रह्मर्षिगणसेवितम्
विलोडयामास तदा पुष्पहेतोररिंदमः

^{३.१४६.२५}विषमच्छेदरचितैरनुलिप्तमिवाङ्गुलैः
विमलैर्धातुविच्छेदैः काञ्चनाञ्जनराजतैः

^{३.१४६.२६}सपक्षमिव नृत्यन्तं पार्श्वलग्नैः पयोधरैः
मुक्ताहारैरिव चितं च्युतैः प्रस्रवणोदकैः

^{३.१४६.२७}अभिरामनदीकुञ्जनिर्झरोदरकन्दरम्
अप्सरोनूपुररवैः प्रनृत्तबहुबर्हिणम्

^{३.१४६.२८}दिग्वारणविषाणाग्रैर्घृष्टोपलशिलातलम्
स्रस्तांशुकमिवाक्षोभ्यैर्निम्नगानिःसृतैर्जलैः

^{३.१४६.२९}सशष्पकवलैः स्वस्थैरदूरपरिवर्तिभिः
भयस्याज्ञैश्च हरिणैः कौतूहलनिरीक्षितः

^{३.१४६.३०}चालयन्नूरुवेगेन लताजालान्यनेकशः
आक्रीडमानः कौन्तेयः श्रीमान्वायुसुतो ययौ

^{३.१४६.३१}प्रियामनोरथं कर्तुमुद्यतश्चारुलोचनः
प्रांशुः कनकतालाभः सिंहसंहननो युवा

^{३.१४६.३२}मत्तवारणविक्रान्तो मत्तवारणवेगवान्
मत्तवारणताम्राक्षो मत्तवारणवारणः

^{३.१४६.३३}प्रियपार्श्वोपविष्टाभिर्व्यावृत्ताभिर्विचेष्टितैः
यक्षगन्धर्वयोषाभिरदृश्याभिर्निरीक्षितः

^{३.१४६.३४}नवावतारं रूपस्य विक्रीणन्निव पाण्डवः
चचार रमणीयेषु गन्धमादनसानुषु

^{३.१४६.३५}संस्मरन्विविधान्क्लेशान्दुर्योधनकृतान्बहून्
द्रौपद्या वनवासिन्याः प्रियं कर्तुं समुद्यतः

^{३.१४६.३६}सोऽचिन्तयद्गते स्वर्गमर्जुने मयि चागते
पुष्पहेतोः कथं न्वार्यः करिष्यति युधिष्ठिरः

^{३.१४६.३७}स्नेहान्नरवरो नूनमविश्वासाद्वनस्य च
नकुलं सहदेवं च न मोक्ष्यति युधिष्ठिरः

^{३.१४६.३८}कथं नु कुसुमावाप्तिः स्याच्छीघ्रमिति चिन्तयन्
प्रतस्थे नरशार्दूलः पक्षिराडिव वेगितः

^{३.१४६.३९}कम्पयन्मेदिनीं पद्भ्यां निर्घात इव पर्वसु
त्रासयन्गजयूथानि वातरंहा वृकोदरः

^{३.१४६.४०}सिंहव्याघ्रगणांश्चैव मर्दमानो महाबलः
उन्मूलयन्महावृक्षान्पोथयंश्चोरसा बली

^{३.१४६.४१}लतावल्लीश्च वेगेन विकर्षन्पाण्डुनन्दनः
उपर्युपरि शैलाग्रमारुरुक्षुरिव द्विपः
विनर्दमानोऽतिभृशं सविद्युदिव तोयदः

^{३.१४६.४२}तस्य शब्देन घोरेण धनुर्घोषेण चाभिभो
त्रस्तानि मृगयूथानि समन्ताद्विप्रदुद्रुवुः

^{३.१४६.४३}अथापश्यन्महाबाहुर्गन्धमादनसानुषु
सुरम्यं कदलीषण्डं बहुयोजनविस्तृतम्

^{३.१४६.४४}तमभ्यगच्छद्वेगेन क्षोभयिष्यन्महाबलः
महागज इवास्रावी प्रभञ्जन्विविधान्द्रुमान्

^{३.१४६.४५}उत्पाट्य कदलीस्कन्धान्बहुतालसमुच्छ्रयान्
चिक्षेप तरसा भीमः समन्ताद्बलिनां वरः

^{३.१४६.४६}ततः सत्त्वान्युपाक्रामन्बहूनि च महान्ति च
रुरुवारणसंघाश्च महिषाश्च जलाश्रयाः

^{३.१४६.४७}सिंहव्याघ्राश्च संक्रुद्धा भीमसेनमभिद्रवन्
व्यादितास्या महारौद्रा विनदन्तोऽतिभीषणाः

^{३.१४६.४८}ततो वायुसुतः क्रोधात्स्वबाहुबलमाश्रितः
गजेनाघ्नन्गजं भीमः सिंहं सिंहेन चाभिभूः
तलप्रहारैरन्यांश्च व्यहनत्पाण्डवो बली

^{३.१४६.४९}ते हन्यमाना भीमेन सिंहव्याघ्रतरक्षवः
भयाद्विससृपुः सर्वे शकृन्मूत्रं च सुस्रुवुः

^{३.१४६.५०}प्रविवेश ततः क्षिप्रं तानपास्य महाबलः
वनं पाण्डुसुतः श्रीमाञ्शब्देनापूरयन्दिशः

^{३.१४६.५१}तेन शब्देन चोग्रेण भीमसेनरवेण च
वनान्तरगताः सर्वे वित्रेसुर्मृगपक्षिणः

^{३.१४६.५२}तं शब्दं सहसा श्रुत्वा मृगपक्षिसमीरितम्
जलार्द्रपक्षा विहगाः समुत्पेतुः सहस्रशः

^{३.१४६.५३}तानौदकान्पक्षिगणान्निरीक्ष्य भरतर्षभः
तानेवानुसरन्रम्यं ददर्श सुमहत्सरः

^{३.१४६.५४}काञ्चनैः कदलीषण्डैर्मन्दमारुतकम्पितैः
वीज्यमानमिवाक्षोभ्यं तीरान्तरविसर्पिभिः

^{३.१४६.५५}तत्सरोऽथावतीर्याशु प्रभूतकमलोत्पलम्
महागज इवोद्दामश्चिक्रीड बलवद्बली
विक्रीड्य तस्मिन्सुचिरमुत्ततारामितद्युतिः

^{३.१४६.५६}ततोऽवगाह्य वेगेन तद्वनं बहुपादपम्
दध्मौ च शङ्खं स्वनवत्सर्वप्राणेन पाण्डवः

^{३.१४६.५७}तस्य शङ्खस्य शब्देन भीमसेनरवेण च
बाहुशब्देन चोग्रेण नर्दन्तीव गिरेर्गुहाः

^{३.१४६.५८}तं वज्रनिष्पेषसममास्फोटितरवं भृशम्
श्रुत्वा शैलगुहासुप्तैः सिंहैर्मुक्तो महास्वनः

^{३.१४६.५९}सिंहनादभयत्रस्तैः कुञ्जरैरपि भारत
मुक्तो विरावः सुमहान्पर्वतो येन पूरितः

^{३.१४६.६०}तं तु नादं ततः श्रुत्वा सुप्तो वानरपुंगवः
प्राजृम्भत महाकायो हनूमान्नाम वानरः

^{३.१४६.६१}कदलीषण्डमध्यस्थो निद्रावशगतस्तदा
जृम्भमाणः सुविपुलं शक्रध्वजमिवोच्छ्रितम्
आस्फोटयत लाङ्गूलमिन्द्राशनिसमस्वनम्

^{३.१४६.६२}तस्य लाङ्गूलनिनदं पर्वतः स गुहामुखैः
उद्गारमिव गौर्नर्दमुत्ससर्ज समन्ततः

^{३.१४६.६३}स लाङ्गूलरवस्तस्य मत्तवारणनिस्वनम्
अन्तर्धाय विचित्रेषु चचार गिरिसानुषु

^{३.१४६.६४}स भीमसेनस्तं श्रुत्वा संप्रहृष्टतनूरुहः
शब्दप्रभवमन्विच्छंश्चचार कदलीवनम्

^{३.१४६.६५}कदलीवनमध्यस्थमथ पीने शिलातले
स ददर्श महाबाहुर्वानराधिपतिं स्थितम्

^{३.१४६.६६}विद्युत्संघातदुष्प्रेक्ष्यं विद्युत्संघातपिङ्गलम्
विद्युत्संघातसदृशं विद्युत्संघातचञ्चलम्

^{३.१४६.६७}बाहुस्वस्तिकविन्यस्तपीनह्रस्वशिरोधरम्
स्कन्धभूयिष्ठकायत्वात्तनुमध्यकटीतटम्

^{३.१४६.६८}किंचिच्चाभुग्नशीर्षेण दीर्घरोमाञ्चितेन च
लाङ्गूलेनोर्ध्वगतिना ध्वजेनेव विराजितम्

^{३.१४६.६९}रक्तोष्ठं ताम्रजिह्वास्यं रक्तकर्णं चलद्भ्रुवम्
वदनं वृत्तदंष्ट्राग्रं रश्मिवन्तमिवोडुपम्

^{३.१४६.७०}वदनाभ्यन्तरगतैः शुक्लभासैरलंकृतम्
केसरोत्करसंमिश्रमशोकानामिवोत्करम्

^{३.१४६.७१}हिरण्मयीनां मध्यस्थं कदलीनां महाद्युतिम्
दीप्यमानं स्ववपुषा अर्चिष्मन्तमिवानलम्

^{३.१४६.७२}निरीक्षन्तमवित्रस्तं लोचनैर्मधुपिङ्गलैः
तं वानरवरं वीरमतिकायं महाबलम्

^{३.१४६.७३}अथोपसृत्य तरसा भीमो भीमपराक्रमः
सिंहनादं समकरोद्बोधयिष्यन्कपिं तदा

^{३.१४६.७४}तेन शब्देन भीमस्य वित्रेसुर्मृगपक्षिणः
हनूमांश्च महासत्त्व ईषदुन्मील्य लोचने
अवैक्षदथ सावज्ञं लोचनैर्मधुपिङ्गलैः

^{३.१४६.७५}स्मितेनाभाष्य कौन्तेयं वानरो नरमब्रवीत्
किमर्थं सरुजस्तेऽहं सुखसुप्तः प्रबोधितः

^{३.१४६.७६}ननु नाम त्वया कार्या दया भूतेषु जानता
वयं धर्मं न जानीमस्तिर्यग्योनिं समाश्रिताः

^{३.१४६.७७}मनुष्या बुद्धिसंपन्ना दयां कुर्वन्ति जन्तुषु
क्रूरेषु कर्मसु कथं देहवाक्चित्तदूषिषु
धर्मघातिषु सज्जन्ते बुद्धिमन्तो भवद्विधाः

^{३.१४६.७८}न त्वं धर्मं विजानासि वृद्धा नोपासितास्त्वया
अल्पबुद्धितया वन्यानुत्सादयसि यन्मृगान्

^{३.१४६.७९}ब्रूहि कस्त्वं किमर्थं वा वनं त्वमिदमागतः
वर्जितं मानुषैर्भावैस्तथैव पुरुषैरपि

^{३.१४६.८०}अतः परमगम्योऽयं पर्वतः सुदुरारुहः
विना सिद्धगतिं वीर गतिरत्र न विद्यते

^{३.१४६.८१}कारुण्यात्सौहृदाच्चैव वारये त्वां महाबल
नातः परं त्वया शक्यं गन्तुमाश्वसिहि प्रभो

^{३.१४६.८२}इमान्यमृतकल्पानि मूलानि च फलानि च
भक्षयित्वा निवर्तस्व ग्राह्यं यदि वचो मम