^{३.२५५.१}वैशंपायन उवाच

^{३.२५५.२}संतिष्ठत प्रहरत तूर्णं विपरिधावत
इति स्म सैन्धवो राजा चोदयामास तान्नृपान्

^{३.२५५.३}ततो घोरतरः शब्दो रणे समभवत्तदा
भीमार्जुनयमान्दृष्ट्वा सैन्यानां सयुधिष्ठिरान्

^{३.२५५.४}शिबिसिन्धुत्रिगर्तानां विषादश्चाप्यजायत
तान्दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रान्व्याघ्रानिव बलोत्कटान्

^{३.२५५.५}हेमचित्रसमुत्सेधां सर्वशैक्यायसीं गदाम्
प्रगृह्याभ्यद्रवद्भीमः सैन्धवं कालचोदितम्

^{३.२५५.६}तदन्तरमथावृत्य कोटिकाश्योऽभ्यहारयत्
महता रथवंशेन परिवार्य वृकोदरम्

^{३.२५५.७}शक्तितोमरनाराचैर्वीरबाहुप्रचोदितैः
कीर्यमाणोऽपि बहुभिर्न स्म भीमोऽभ्यकम्पत

^{३.२५५.८}गजं तु सगजारोहं पदातींश्च चतुर्दश
जघान गदया भीमः सैन्धवध्वजिनीमुखे

^{३.२५५.९}पार्थः पञ्चशताञ्शूरान्पार्वतीयान्महारथान्
परीप्समानः सौवीरं जघान ध्वजिनीमुखे

^{३.२५५.१०}राजा स्वयं सुवीराणां प्रवराणां प्रहारिणाम्
निमेषमात्रेण शतं जघान समरे तदा

^{३.२५५.११}ददृशे नकुलस्तत्र रथात्प्रस्कन्द्य खड्गधृक्
शिरांसि पादरक्षाणां बीजवत्प्रवपन्मुहुः

^{३.२५५.१२}सहदेवस्तु संयाय रथेन गजयोधिनः
पातयामास नाराचैर्द्रुमेभ्य इव बर्हिणः

^{३.२५५.१३}ततस्त्रिगर्तः सधनुरवतीर्य महारथात्
गदया चतुरो वाहान्राज्ञस्तस्य तदावधीत्

^{३.२५५.१४}तमभ्याशगतं राजा पदातिं कुन्तिनन्दनः
अर्धचन्द्रेण बाणेन विव्याधोरसि धर्मराट्

^{३.२५५.१५}स भिन्नहृदयो वीरो वक्त्राच्छोणितमुद्वमन्
पपाताभिमुखः पार्थं छिन्नमूल इव द्रुमः

^{३.२५५.१६}इन्द्रसेनद्वितीयस्तु रथात्प्रस्कन्द्य धर्मराट्
हताश्वः सहदेवस्य प्रतिपेदे महारथम्

^{३.२५५.१७}नकुलं त्वभिसंधाय क्षेमंकरमहामुखौ
उभावुभयतस्तीक्ष्णैः शरवर्षैरवर्षताम्

^{३.२५५.१८}तौ शरैरभिवर्षन्तौ जीमूताविव वार्षिकौ
एकैकेन विपाठेन जघ्ने माद्रवतीसुतः

^{३.२५५.१९}त्रिगर्तराजः सुरथस्तस्याथ रथधूर्गतः
रथमाक्षेपयामास गजेन गजयानवित्

^{३.२५५.२०}नकुलस्त्वपभीस्तस्माद्रथाच्चर्मासिपाणिमान्
उद्भ्रान्तं स्थानमास्थाय तस्थौ गिरिरिवाचलः

^{३.२५५.२१}सुरथस्तं गजवरं वधाय नकुलस्य तु
प्रेषयामास सक्रोधमभ्युच्छ्रितकरं ततः

^{३.२५५.२२}नकुलस्तस्य नागस्य समीपपरिवर्तिनः
सविषाणं भुजं मूले खड्गेन निरकृन्तत

^{३.२५५.२३}स विनद्य महानादं गजः कङ्कणभूषणः
पतन्नवाक्शिरा भूमौ हस्त्यारोहानपोथयत्

^{३.२५५.२४}स तत्कर्म महत्कृत्वा शूरो माद्रवतीसुतः
भीमसेनरथं प्राप्य शर्म लेभे महारथः

^{३.२५५.२५}भीमस्त्वापततो राज्ञः कोटिकाश्यस्य संगरे
सूतस्य नुदतो वाहान्क्षुरेणापाहरच्छिरः

^{३.२५५.२६}न बुबोध हतं सूतं स राजा बाहुशालिना
तस्याश्वा व्यद्रवन्संख्ये हतसूतास्ततस्ततः

^{३.२५५.२७}विमुखं हतसूतं तं भीमः प्रहरतां वरः
जघान तलयुक्तेन प्रासेनाभ्येत्य पाण्डवः

^{३.२५५.२८}द्वादशानां तु सर्वेषां सौवीराणां धनंजयः
चकर्त निषितैर्भल्लैर्धनूंषि च शिरांसि च

^{३.२५५.२९}शिबीनिक्ष्वाकुमुख्यांश्च त्रिगर्तान्सैन्धवानपि
जघानातिरथः संख्ये बाणगोचरमागतान्

^{३.२५५.३०}सादिताः प्रत्यदृश्यन्त बहवः सव्यसाचिना
सपताकाश्च मातङ्गाः सध्वजाश्च महारथाः

^{३.२५५.३१}प्रच्छाद्य पृथिवीं तस्थुः सर्वमायोधनं प्रति
शरीराण्यशिरस्कानि विदेहानि शिरांसि च

^{३.२५५.३२}श्वगृध्रकङ्ककाकोलभासगोमायुवायसाः
अतृप्यंस्तत्र वीराणां हतानां मांसशोणितैः

^{३.२५५.३३}हतेषु तेषु वीरेषु सिन्धुराजो जयद्रथः
विमुच्य कृष्णां संत्रस्तः पलायनपरोऽभवत्

^{३.२५५.३४}स तस्मिन्संकुले सैन्ये द्रौपदीमवतार्य वै
प्राणप्रेप्सुरुपाधावद्वनं येन नराधमः

^{३.२५५.३५}द्रौपदीं धर्मराजस्तु दृष्ट्वा धौम्यपुरस्कृताम्
माद्रीपुत्रेण वीरेण रथमारोपयत्तदा

^{३.२५५.३६}ततस्तद्विद्रुतं सैन्यमपयाते जयद्रथे
आदिश्यादिश्य नाराचैराजघान वृकोदरः

^{३.२५५.३७}सव्यसाची तु तं दृष्ट्वा पलायन्तं जयद्रथम्
वारयामास निघ्नन्तं भीमं सैन्धवसैनिकान्

^{३.२५५.३८}अर्जुन उवाच

^{३.२५५.३९}यस्यापचारात्प्राप्तोऽयमस्मान्क्लेशो दुरासदः
तमस्मिन्समरोद्देशे न पश्यामि जयद्रथम्

^{३.२५५.४०}तमेवान्विष भद्रं ते किं ते योधैर्निपातितैः
अनामिषमिदं कर्म कथं वा मन्यते भवान्

^{३.२५५.४१}वैशंपायन उवाच

^{३.२५५.४२}इत्युक्तो भीमसेनस्तु गुडाकेशेन धीमता
युधिष्ठिरमभिप्रेक्ष्य वाग्मी वचनमब्रवीत्

^{३.२५५.४३}हतप्रवीरा रिपवो भूयिष्ठं विद्रुता दिशः
गृहीत्वा द्रौपदीं राजन्निवर्ततु भवानितः

^{३.२५५.४४}यमाभ्यां सह राजेन्द्र धौम्येन च महात्मना
प्राप्याश्रमपदं राजन्द्रौपदीं परिसान्त्वय

^{३.२५५.४५}न हि मे मोक्ष्यते जीवन्मूढः सैन्धवको नृपः
पातालतलसंस्थोऽपि यदि शक्रोऽस्य सारथिः

^{३.२५५.४६}युधिष्ठिर उवाच

^{३.२५५.४७}न हन्तव्यो महाबाहो दुरात्मापि स सैन्धवः
दुःशलामभिसंस्मृत्य गान्धारीं च यशस्विनीम्

^{३.२५५.४८}वैशंपायन उवाच

^{३.२५५.४९}तच्छ्रुत्वा द्रौपदी भीममुवाच व्याकुलेन्द्रिया
कुपिता ह्रीमती प्राज्ञा पती भीमार्जुनावुभौ

^{३.२५५.५०}कर्तव्यं चेत्प्रियं मह्यं वध्यः स पुरुषाधमः
सैन्धवापसदः पापो दुर्मतिः कुलपांसनः

^{३.२५५.५१}भार्याभिहर्ता निर्वैरो यश्च राज्यहरो रिपुः
याचमानोऽपि संग्रामे न स जीवितुमर्हति

^{३.२५५.५२}इत्युक्तौ तौ नरव्याघ्रौ ययतुर्यत्र सैन्धवः
राजा निववृते कृष्णामादाय सपुरोहितः

^{३.२५५.५३}स प्रविश्याश्रमपदं व्यपविद्धबृसीघटम्
मार्कण्डेयादिभिर्विप्रैरनुकीर्णं ददर्श ह

^{३.२५५.५४}द्रौपदीमनुशोचद्भिर्ब्राह्मणैस्तैः समागतैः
समियाय महाप्राज्ञः सभार्यो भ्रातृमध्यगः

^{३.२५५.५५}ते स्म तं मुदिता दृष्ट्वा पुनरभ्यागतं नृपम्
जित्वा तान्सिन्धुसौवीरान्द्रौपदीं चाहृतां पुनः

^{३.२५५.५६}स तैः परिवृतो राजा तत्रैवोपविवेश ह
प्रविवेशाश्रमं कृष्णा यमाभ्यां सह भामिनी

^{३.२५५.५७}भीमार्जुनावपि श्रुत्वा क्रोशमात्रगतं रिपुम्
स्वयमश्वांस्तुदन्तौ तौ जवेनैवाभ्यधावताम्

^{३.२५५.५८}इदमत्यद्भुतं चात्र चकार पुरुषोऽर्जुनः
क्रोशमात्रगतानश्वान्सैन्धवस्य जघान यत्

^{३.२५५.५९}स हि दिव्यास्त्रसंपन्नः कृच्छ्रकालेऽप्यसंभ्रमः
अकरोद्दुष्करं कर्म शरैरस्त्रानुमन्त्रितैः

^{३.२५५.६०}ततोऽभ्यधावतां वीरावुभौ भीमधनंजयौ
हताश्वं सैन्धवं भीतमेकं व्याकुलचेतसम्

^{३.२५५.६१}सैन्धवस्तु हतान्दृष्ट्वा तथाश्वान्स्वान्सुदुःखितः
दृष्ट्वा विक्रमकर्माणि कुर्वाणं च धनंजयम्
पलायनकृतोत्साहः प्राद्रवद्येन वै वनम्

^{३.२५५.६२}सैन्धवं त्वभिसंप्रेक्ष्य पराक्रान्तं पलायने
अनुयाय महाबाहुः फल्गुनो वाक्यमब्रवीत्

^{३.२५५.६३}अनेन वीर्येण कथं स्त्रियं प्रार्थयसे बलात्
राजपुत्र निवर्तस्व न ते युक्तं पलायनम्
कथं चानुचरान्हित्वा शत्रुमध्ये पलायसे

^{३.२५५.६४}इत्युच्यमानः पार्थेन सैन्धवो न न्यवर्तत
तिष्ठ तिष्ठेति तं भीमः सहसाभ्यद्रवद्बली
मा वधीरिति पार्थस्तं दयावानभ्यभाषत