^{३.२८२.१}मार्कण्डेय उवाच

^{३.२८२.२}एतस्मिन्नेव काले तु द्युमत्सेनो महावने
लब्धचक्षुः प्रसन्नात्मा दृष्ट्या सर्वं ददर्श ह

^{३.२८२.३}स सर्वानाश्रमान्गत्वा शैब्यया सह भार्यया
पुत्रहेतोः परामार्तिं जगाम मनुजर्षभ

^{३.२८२.४}तावाश्रमान्नदीश्चैव वनानि च सरांसि च
तांस्तान्देशान्विचिन्वन्तौ दम्पती परिजग्मतुः

^{३.२८२.५}श्रुत्वा शब्दं तु यत्किंचिदुन्मुखौ सुतशङ्कया
सावित्रीसहितोऽभ्येति सत्यवानित्यधावताम्

^{३.२८२.६}भिन्नैश्च परुषैः पादैः सव्रणैः शोणितोक्षितैः
कुशकण्टकविद्धाङ्गावुन्मत्ताविव धावतः

^{३.२८२.७}ततोऽभिसृत्य तैर्विप्रैः सर्वैराश्रमवासिभिः
परिवार्य समाश्वास्य समानीतौ स्वमाश्रमम्

^{३.२८२.८}तत्र भार्यासहायः स वृतो वृद्धैस्तपोधनैः
आश्वासितो विचित्रार्थैः पूर्वराज्ञां कथाश्रयैः

^{३.२८२.९}ततस्तौ पुनराश्वस्तौ वृद्धौ पुत्रदिदृक्षया
बाल्ये वृत्तानि पुत्रस्य स्मरन्तौ भृशदुःखितौ

^{३.२८२.१०}पुनरुक्त्वा च करुणां वाचं तौ शोककर्शितौ
हा पुत्र हा साध्वि वधूः क्वासि क्वासीत्यरोदताम्

^{३.२८२.११}सुवर्चा उवाच

^{३.२८२.१२}यथास्य भार्या सावित्री तपसा च दमेन च
आचारेण च संयुक्ता तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.१३}गौतम उवाच

^{३.२८२.१४}वेदाः साङ्गा मयाधीतास्तपो मे संचितं महत्
कौमारं ब्रह्मचर्यं मे गुरवोऽग्निश्च तोषिताः

^{३.२८२.१५}समाहितेन चीर्णानि सर्वाण्येव व्रतानि मे
वायुभक्षोपवासश्च कुशलानि च यानि मे

^{३.२८२.१६}अनेन तपसा वेद्मि सर्वं परिचिकीर्षितम्
सत्यमेतन्निबोध त्वं ध्रियते सत्यवानिति

^{३.२८२.१७}शिष्य उवाच

^{३.२८२.१८}उपाध्यायस्य मे वक्त्राद्यथा वाक्यं विनिःसृतम्
नैतज्जातु भवेन्मिथ्या तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.१९}ऋषय ऊचुः

^{३.२८२.२०}यथास्य भार्या सावित्री सर्वैरेव सुलक्षणैः
अवैधव्यकरैर्युक्ता तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.२१}भारद्वाज उवाच

^{३.२८२.२२}यथास्य भार्या सावित्री तपसा च दमेन च
आचारेण च संयुक्ता तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.२३}दाल्भ्य उवाच

^{३.२८२.२४}यथा दृष्टिः प्रवृत्ता ते सावित्र्याश्च यथा व्रतम्
गताहारमकृत्वा च तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.२५}माण्डव्य उवाच

^{३.२८२.२६}यथा वदन्ति शान्तायां दिशि वै मृगपक्षिणः
पार्थिवी च प्रवृत्तिस्ते तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.२७}धौम्य उवाच

^{३.२८२.२८}सर्वैर्गुणैरुपेतस्ते यथा पुत्रो जनप्रियः
दीर्घायुर्लक्षणोपेतस्तथा जीवति सत्यवान्

^{३.२८२.२९}मार्कण्डेय उवाच

^{३.२८२.३०}एवमाश्वासितस्तैस्तु सत्यवाग्भिस्तपस्विभिः
तांस्तान्विगणयन्नर्थानवस्थित इवाभवत्

^{३.२८२.३१}ततो मुहूर्तात्सावित्री भर्त्रा सत्यवता सह
आजगामाश्रमं रात्रौ प्रहृष्टा प्रविवेश ह

^{३.२८२.३२}ब्राह्मणा ऊचुः

^{३.२८२.३३}पुत्रेण संगतं त्वाद्य चक्षुष्मन्तं निरीक्ष्य च
सर्वे वयं वै पृच्छामो वृद्धिं ते पृथिवीपते

^{३.२८२.३४}समागमेन पुत्रस्य सावित्र्या दर्शनेन च
चक्षुषश्चात्मनो लाभात्त्रिभिर्दिष्ट्या विवर्धसे

^{३.२८२.३५}सर्वैरस्माभिरुक्तं यत्तथा तन्नात्र संशयः
भूयो भूयश्च वृद्धिस्ते क्षिप्रमेव भविष्यति

^{३.२८२.३६}मार्कण्डेय उवाच

^{३.२८२.३७}ततोऽग्निं तत्र संज्वाल्य द्विजास्ते सर्व एव हि
उपासां चक्रिरे पार्थ द्युमत्सेनं महीपतिम्

^{३.२८२.३८}शैब्या च सत्यवांश्चैव सावित्री चैकतः स्थिताः
सर्वैस्तैरभ्यनुज्ञाता विशोकाः समुपाविशन्

^{३.२८२.३९}ततो राज्ञा सहासीनाः सर्वे ते वनवासिनः
जातकौतूहलाः पार्थ पप्रच्छुर्नृपतेः सुतम्

^{३.२८२.४०}प्रागेव नागतं कस्मात्सभार्येण त्वया विभो
विरात्रे चागतं कस्मात्कोऽनुबन्धश्च तेऽभवत्

^{३.२८२.४१}संतापितः पिता माता वयं चैव नृपात्मज
नाकस्मादिति जानीमस्तत्सर्वं वक्तुमर्हसि

^{३.२८२.४२}सत्यवानुवाच

^{३.२८२.४३}पित्राहमभ्यनुज्ञातः सावित्रीसहितो गतः
अथ मेऽभूच्छिरोदुःखं वने काष्ठानि भिन्दतः

^{३.२८२.४४}सुप्तश्चाहं वेदनया चिरमित्युपलक्षये
तावत्कालं च न मया सुप्तपूर्वं कदाचन

^{३.२८२.४५}सर्वेषामेव भवतां संतापो मा भवेदिति
अतो विरात्रागमनं नान्यदस्तीह कारणम्

^{३.२८२.४६}गौतम उवाच

^{३.२८२.४७}अकस्माच्चक्षुषः प्राप्तिर्द्युमत्सेनस्य ते पितुः
नास्य त्वं कारणं वेत्थ सावित्री वक्तुमर्हति

^{३.२८२.४८}श्रोतुमिच्छामि सावित्रि त्वं हि वेत्थ परावरम्
त्वां हि जानामि सावित्रि सावित्रीमिव तेजसा

^{३.२८२.४९}त्वमत्र हेतुं जानीषे तस्मात्सत्यं निरुच्यताम्
रहस्यं यदि ते नास्ति किंचिदत्र वदस्व नः

^{३.२८२.५०}सावित्र्युवाच

^{३.२८२.५१}एवमेतद्यथा वेत्थ संकल्पो नान्यथा हि वः
न च किंचिद्रहस्यं मे श्रूयतां तथ्यमत्र यत्

^{३.२८२.५२}मृत्युर्मे भर्तुराख्यातो नारदेन महात्मना
स चाद्य दिवसः प्राप्तस्ततो नैनं जहाम्यहम्

^{३.२८२.५३}सुप्तं चैनं यमः साक्षादुपागच्छत्सकिंकरः
स एनमनयद्बद्ध्वा दिशं पितृनिषेविताम्

^{३.२८२.५४}अस्तौषं तमहं देवं सत्येन वचसा विभुम्
पञ्च वै तेन मे दत्ता वराः शृणुत तान्मम

^{३.२८२.५५}चक्षुषी च स्वराज्यं च द्वौ वरौ श्वशुरस्य मे
लब्धं पितुः पुत्रशतं पुत्राणामात्मनः शतम्

^{३.२८२.५६}चतुर्वर्षशतायुर्मे भर्ता लब्धश्च सत्यवान्
भर्तुर्हि जीवितार्थं तु मया चीर्णं स्थिरं व्रतम्

^{३.२८२.५७}एतत्सत्यं मयाख्यातं कारणं विस्तरेण वः
यथा वृत्तं सुखोदर्कमिदं दुःखं महन्मम

^{३.२८२.५८}ऋषय ऊचुः

^{३.२८२.५९}निमज्जमानं व्यसनैरभिद्रुतं; कुलं नरेन्द्रस्य तमोमये ह्रदे
त्वया सुशीले धृतधर्मपुण्यया; समुद्धृतं साध्वि पुनः कुलीनया

^{३.२८२.६०}मार्कण्डेय उवाच

^{३.२८२.६१}तथा प्रशस्य ह्यभिपूज्य चैव ते; वरस्त्रियं तामृषयः समागताः
नरेन्द्रमामन्त्र्य सपुत्रमञ्जसा; शिवेन जग्मुर्मुदिताः स्वमालयम्