^{४.१८.१}द्रौपद्युवाच

^{४.१८.२}इदं तु मे महद्दुःखं यत्प्रवक्ष्यामि भारत
न मेऽभ्यसूया कर्तव्या दुःखादेतद्ब्रवीम्यहम्

^{४.१८.३}शार्दूलैर्महिषैः सिंहैरागारे युध्यसे यदा
कैकेय्याः प्रेक्षमाणायास्तदा मे कश्मलो भवेत्

^{४.१८.४}प्रेक्षासमुत्थिता चापि कैकेयी ताः स्त्रियो वदेत्
प्रेक्ष्य मामनवद्याङ्गी कश्मलोपहतामिव

^{४.१८.५}स्नेहात्संवासजान्मन्ये सूदमेषा शुचिस्मिता
योध्यमानं महावीर्यैरिमं समनुशोचति

^{४.१८.६}कल्याणरूपा सैरन्ध्री बल्लवश्चातिसुन्दरः
स्त्रीणां च चित्तं दुर्ज्ञेयं युक्तरूपौ च मे मतौ

^{४.१८.७}सैरन्ध्री प्रियसंवासान्नित्यं करुणवेदिनी
अस्मिन्राजकुले चेमौ तुल्यकालनिवासिनौ

^{४.१८.८}इति ब्रुवाणा वाक्यानि सा मां नित्यमवेदयत्
क्रुध्यन्तीं मां च संप्रेक्ष्य समशङ्कत मां त्वयि

^{४.१८.९}तस्यां तथा ब्रुवत्यां तु दुःखं मां महदाविशत्
शोके यौधिष्ठिरे मग्ना नाहं जीवितुमुत्सहे

^{४.१८.१०}यः सदेवान्मनुष्यांश्च सर्पांश्चैकरथोऽजयत्
सोऽयं राज्ञो विराटस्य कन्यानां नर्तको युवा

^{४.१८.११}योऽतर्पयदमेयात्मा खाण्डवे जातवेदसम्
सोऽन्तःपुरगतः पार्थः कूपेऽग्निरिव संवृतः

^{४.१८.१२}यस्माद्भयममित्राणां सदैव पुरुषर्षभात्
स लोकपरिभूतेन वेषेणास्ते धनंजयः

^{४.१८.१३}यस्य ज्यातलनिर्घोषात्समकम्पन्त शत्रवः
स्त्रियो गीतस्वनं तस्य मुदिताः पर्युपासते

^{४.१८.१४}किरीटं सूर्यसंकाशं यस्य मूर्धनि शोभते
वेणीविकृतकेशान्तः सोऽयमद्य धनंजयः

^{४.१८.१५}यस्मिन्नस्त्राणि दिव्यानि समस्तानि महात्मनि
आधारः सर्वविद्यानां स धारयति कुण्डले

^{४.१८.१६}यं स्म राजसहस्राणि तेजसाप्रतिमानि वै
समरे नातिवर्तन्ते वेलामिव महार्णवः

^{४.१८.१७}सोऽयं राज्ञो विराटस्य कन्यानां नर्तको युवा
आस्ते वेषप्रतिच्छन्नः कन्यानां परिचारकः

^{४.१८.१८}यस्य स्म रथघोषेण समकम्पत मेदिनी
सपर्वतवना भीम सहस्थावरजङ्गमा

^{४.१८.१९}यस्मिञ्जाते महाभागे कुन्त्याः शोको व्यनश्यत
स शोचयति मामद्य भीमसेन तवानुजः

^{४.१८.२०}भूषितं तमलंकारैः कुण्डलैः परिहाटकैः
कम्बुपाणिनमायान्तं दृष्ट्वा सीदति मे मनः

^{४.१८.२१}तं वेणीकृतकेशान्तं भीमधन्वानमर्जुनम्
कन्यापरिवृतं दृष्ट्वा भीम सीदति मे मनः

^{४.१८.२२}यदा ह्येनं परिवृतं कन्याभिर्देवरूपिणम्
प्रभिन्नमिव मातङ्गं परिकीर्णं करेणुभिः

^{४.१८.२३}मत्स्यमर्थपतिं पार्थं विराटं समुपस्थितम्
पश्यामि तूर्यमध्यस्थं दिशो नश्यन्ति मे तदा

^{४.१८.२४}नूनमार्या न जानाति कृच्छ्रं प्राप्तं धनंजयम्
अजातशत्रुं कौरव्यं मग्नं दुर्द्यूतदेविनम्

^{४.१८.२५}तथा दृष्ट्वा यवीयांसं सहदेवं युधां पतिम्
गोषु गोवेषमायान्तं पाण्डुभूतास्मि भारत

^{४.१८.२६}सहदेवस्य वृत्तानि चिन्तयन्ती पुनः पुनः
न विन्दामि महाबाहो सहदेवस्य दुष्कृतम्
यस्मिन्नेवंविधं दुःखं प्राप्नुयात्सत्यविक्रमः

^{४.१८.२७}दूयामि भरतश्रेष्ठ दृष्ट्वा ते भ्रातरं प्रियम्
गोषु गोवृषसंकाशं मत्स्येनाभिनिवेशितम्

^{४.१८.२८}संरब्धं रक्तनेपथ्यं गोपालानां पुरोगमम्
विराटमभिनन्दन्तमथ मे भवति ज्वरः

^{४.१८.२९}सहदेवं हि मे वीरं नित्यमार्या प्रशंसति
महाभिजनसंपन्नो वृत्तवाञ्शीलवानिति

^{४.१८.३०}ह्रीनिषेधो मधुरवाग्धार्मिकश्च प्रियश्च मे
स तेऽरण्येषु बोद्धव्यो याज्ञसेनि क्षपास्वपि

^{४.१८.३१}तं दृष्ट्वा व्यापृतं गोषु वत्सचर्मक्षपाशयम्
सहदेवं युधां श्रेष्ठं किं नु जीवामि पाण्डव

^{४.१८.३२}यस्त्रिभिर्नित्यसंपन्नो रूपेणास्त्रेण मेधया
सोऽश्वबन्धो विराटस्य पश्य कालस्य पर्ययम्

^{४.१८.३३}अभ्यकीर्यन्त वृन्दानि दामग्रन्थिमुदीक्षताम्
विनयन्तं जवेनाश्वान्महाराजस्य पश्यतः

^{४.१८.३४}अपश्यमेनं श्रीमन्तं मत्स्यं भ्राजिष्णुमुत्तमम्
विराटमुपतिष्ठन्तं दर्शयन्तं च वाजिनः

^{४.१८.३५}किं नु मां मन्यसे पार्थ सुखितेति परंतप
एवं दुःखशताविष्टा युधिष्ठिरनिमित्ततः

^{४.१८.३६}अतः प्रतिविशिष्टानि दुःखान्यन्यानि भारत
वर्तन्ते मयि कौन्तेय वक्ष्यामि शृणु तान्यपि

^{४.१८.३७}युष्मासु ध्रियमाणेषु दुःखानि विविधान्युत
शोषयन्ति शरीरं मे किं नु दुःखमतः परम्