४. विराटपर्व
४.१७.१द्रौपद्युवाच

४.१७.२अशोच्यं नु कुतस्तस्या यस्या भर्ता युधिष्ठिरः
जानन्सर्वाणि दुःखानि किं मां त्वं परिपृच्छसि

४.१७.३यन्मां दासीप्रवादेन प्रातिकामी तदानयत्
सभायां पार्षदो मध्ये तन्मां दहति भारत

४.१७.४पार्थिवस्य सुता नाम का नु जीवेत मादृशी
अनुभूय भृशं दुःखमन्यत्र द्रौपदीं प्रभो

४.१७.५वनवासगतायाश्च सैन्धवेन दुरात्मना
परामर्शं द्वितीयं च सोढुमुत्सहते नु का

४.१७.६मत्स्यराज्ञः समक्षं च तस्य धूर्तस्य पश्यतः
कीचकेन पदा स्पृष्टा का नु जीवेत मादृशी

४.१७.७एवं बहुविधैः क्लेशैः क्लिश्यमानां च भारत
न मां जानासि कौन्तेय किं फलं जीवितेन मे

४.१७.८योऽयं राज्ञो विराटस्य कीचको नाम भारत
सेनानीः पुरुषव्याघ्र स्यालः परमदुर्मतिः

४.१७.९स मां सैरन्ध्रिवेषेण वसन्तीं राजवेश्मनि
नित्यमेवाह दुष्टात्मा भार्या मम भवेति वै

४.१७.१०तेनोपमन्त्र्यमाणाया वधार्हेण सपत्नहन्
कालेनेव फलं पक्वं हृदयं मे विदीर्यते

४.१७.११भ्रातरं च विगर्हस्व ज्येष्ठं दुर्द्यूतदेविनम्
यस्यास्मि कर्मणा प्राप्ता दुःखमेतदनन्तकम्

४.१७.१२को हि राज्यं परित्यज्य सर्वस्वं चात्मना सह
प्रव्रज्यायैव दीव्येत विना दुर्द्यूतदेविनम्

४.१७.१३यदि निष्कसहस्रेण यच्चान्यत्सारवद्धनम्
सायंप्रातरदेविष्यदपि संवत्सरान्बहून्

४.१७.१४रुक्मं हिरण्यं वासांसि यानं युग्यमजाविकम्
अश्वाश्वतरसंघांश्च न जातु क्षयमावहेत्

४.१७.१५सोऽयं द्यूतप्रवादेन श्रिया प्रत्यवरोपितः
तूष्णीमास्ते यथा मूढः स्वानि कर्माणि चिन्तयन्

४.१७.१६दश नागसहस्राणि पद्मिनां हेममालिनाम्
यं यान्तमनुयान्तीह सोऽयं द्यूतेन जीवति

४.१७.१७तथा शतसहस्राणि नृणाममिततेजसाम्
उपासते महाराजमिन्द्रप्रस्थे युधिष्ठिरम्

४.१७.१८शतं दासीसहस्राणि यस्य नित्यं महानसे
पात्रीहस्तं दिवारात्रमतिथीन्भोजयन्त्युत

४.१७.१९एष निष्कसहस्राणि प्रदाय ददतां वरः
द्यूतजेन ह्यनर्थेन महता समुपावृतः

४.१७.२०एनं हि स्वरसंपन्ना बहवः सूतमागधाः
सायंप्रातरुपातिष्ठन्सुमृष्टमणिकुण्डलाः

४.१७.२१सहस्रमृषयो यस्य नित्यमासन्सभासदः
तपःश्रुतोपसंपन्नाः सर्वकामैरुपस्थिताः

४.१७.२२अन्धान्वृद्धांस्तथानाथान्सर्वान्राष्ट्रेषु दुर्गतान्
बिभर्त्यविमना नित्यमानृशंस्याद्युधिष्ठिरः

४.१७.२३स एष निरयं प्राप्तो मत्स्यस्य परिचारकः
सभायां देविता राज्ञः कङ्को ब्रूते युधिष्ठिरः

४.१७.२४इन्द्रप्रस्थे निवसतः समये यस्य पार्थिवाः
आसन्बलिभृतः सर्वे सोऽद्यान्यैर्भृतिमिच्छति

४.१७.२५पार्थिवाः पृथिवीपाला यस्यासन्वशवर्तिनः
स वशे विवशो राजा परेषामद्य वर्तते

४.१७.२६प्रताप्य पृथिवीं सर्वां रश्मिवानिव तेजसा
सोऽयं राज्ञो विराटस्य सभास्तारो युधिष्ठिरः

४.१७.२७यमुपासन्त राजानः सभायामृषिभिः सह
तमुपासीनमद्यान्यं पश्य पाण्डव पाण्डवम्

४.१७.२८अतदर्हं महाप्राज्ञं जीवितार्थेऽभिसंश्रितम्
दृष्ट्वा कस्य न दुःखं स्याद्धर्मात्मानं युधिष्ठिरम्

४.१७.२९उपास्ते स्म सभायां यं कृत्स्ना वीर वसुंधरा
तमुपासीनमद्यान्यं पश्य भारत भारतम्

४.१७.३०एवं बहुविधैर्दुःखैः पीड्यमानामनाथवत्
शोकसागरमध्यस्थां किं मां भीम न पश्यसि