^{४.३०.१}वैशंपायन उवाच

^{४.३०.२}ततस्तेषां महाराज तत्रैवामिततेजसाम्
छद्मलिङ्गप्रविष्टानां पाण्डवानां महात्मनाम्

^{४.३०.३}व्यतीतः समयः सम्यग्वसतां वै पुरोत्तमे
कुर्वतां तस्य कर्माणि विराटस्य महीपतेः

^{४.३०.४}ततस्त्रयोदशस्यान्ते तस्य वर्षस्य भारत
सुशर्मणा गृहीतं तु गोधनं तरसा बहु

^{४.३०.५}ततो जवेन महता गोपाः पुरमथाव्रजत्
अपश्यन्मत्स्यराजं च रथात्प्रस्कन्द्य कुण्डली

^{४.३०.६}शूरैः परिवृतं योधैः कुण्डलाङ्गदधारिभिः
सद्भिश्च मन्त्रिभिः सार्धं पाण्डवैश्च नरर्षभैः

^{४.३०.७}तं सभायां महाराजमासीनं राष्ट्रवर्धनम्
सोऽब्रवीदुपसंगम्य विराटं प्रणतस्तदा

^{४.३०.८}अस्मान्युधि विनिर्जित्य परिभूय सबान्धवान्
गवां शतसहस्राणि त्रिगर्ताः कालयन्ति ते
तान्परीप्स मनुष्येन्द्र मा नेशुः पशवस्तव

^{४.३०.९}तच्छ्रुत्वा नृपतिः सेनां मत्स्यानां समयोजयत्
रथनागाश्वकलिलां पत्तिध्वजसमाकुलाम्

^{४.३०.१०}राजानो राजपुत्राश्च तनुत्राण्यत्र भेजिरे
भानुमन्ति विचित्राणि सूपसेव्यानि भागशः

^{४.३०.११}सवज्रायसगर्भं तु कवचं तप्तकाञ्चनम्
विराटस्य प्रियो भ्राता शतानीकोऽभ्यहारयत्

^{४.३०.१२}सर्वपारसवं वर्म कल्याणपटलं दृढम्
शतानीकादवरजो मदिराश्वोऽभ्यहारयत्

^{४.३०.१३}शतसूर्यं शतावर्तं शतबिन्दु शताक्षिमत्
अभेद्यकल्पं मत्स्यानां राजा कवचमाहरत्

^{४.३०.१४}उत्सेधे यस्य पद्मानि शतं सौगन्धिकानि च
सुवर्णपृष्ठं सूर्याभं सूर्यदत्तोऽभ्यहारयत्

^{४.३०.१५}दृढमायसगर्भं तु श्वेतं वर्म शताक्षिमत्
विराटस्य सुतो ज्येष्ठो वीरः शङ्खोऽभ्यहारयत्

^{४.३०.१६}शतशश्च तनुत्राणि यथास्वानि महारथाः
योत्स्यमानाभ्यनह्यन्त देवरूपाः प्रहारिणः

^{४.३०.१७}सूपस्करेषु शुभ्रेषु महत्सु च महारथाः
पृथक्काञ्चनसंनाहान्रथेष्वश्वानयोजयन्

^{४.३०.१८}सूर्यचन्द्रप्रतीकाशो रथे दिव्ये हिरण्मयः
महानुभावो मत्स्यस्य ध्वज उच्छिश्रिये तदा

^{४.३०.१९}अथान्यान्विविधाकारान्ध्वजान्हेमविभूषितान्
यथास्वं क्षत्रियाः शूरा रथेषु समयोजयन्

^{४.३०.२०}अथ मत्स्योऽब्रवीद्राजा शतानीकं जघन्यजम्
कङ्कबल्लवगोपाला दामग्रन्थिश्च वीर्यवान्
युध्येयुरिति मे बुद्धिर्वर्तते नात्र संशयः

^{४.३०.२१}एतेषामपि दीयन्तां रथा ध्वजपताकिनः
कवचानि विचित्राणि दृढानि च मृदूनि च
प्रतिमुञ्चन्तु गात्रेषु दीयन्तामायुधानि च

^{४.३०.२२}वीराङ्गरूपाः पुरुषा नागराजकरोपमाः
नेमे जातु न युध्येरन्निति मे धीयते मतिः

^{४.३०.२३}एतच्छ्रुत्वा तु नृपतेर्वाक्यं त्वरितमानसः
शतानीकस्तु पार्थेभ्यो रथान्राजन्समादिशत्
सहदेवाय राज्ञे च भीमाय नकुलाय च

^{४.३०.२४}तान्प्रहृष्टास्ततः सूता राजभक्तिपुरस्कृताः
निर्दिष्टान्नरदेवेन रथाञ्शीघ्रमयोजयन्

^{४.३०.२५}कवचानि विचित्राणि दृढानि च मृदूनि च
विराटः प्रादिशद्यानि तेषामक्लिष्टकर्मणाम्
तान्यामुच्य शरीरेषु दंशितास्ते परंतपाः

^{४.३०.२६}तरस्विनश्छन्नरूपाः सर्वे युद्धविशारदाः
विराटमन्वयुः पश्चात्सहिताः कुरुपुंगवाः
चत्वारो भ्रातरः शूराः पाण्डवाः सत्यविक्रमाः

^{४.३०.२७}भीमाश्च मत्तमातङ्गाः प्रभिन्नकरटामुखाः
क्षरन्त इव जीमूताः सुदन्ताः षष्टिहायनाः

^{४.३०.२८}स्वारूढा युद्धकुशलैः शिक्षितैर्हस्तिसादिभिः
राजानमन्वयुः पश्चाच्चलन्त इव पर्वताः

^{४.३०.२९}विशारदानां वश्यानां हृष्टानां चानुयायिनाम्
अष्टौ रथसहस्राणि दश नागशतानि च
षष्टिश्चाश्वसहस्राणि मत्स्यानामभिनिर्ययुः

^{४.३०.३०}तदनीकं विराटस्य शुशुभे भरतर्षभ
संप्रयातं महाराज निनीषन्तं गवां पदम्

^{४.३०.३१}तद्बलाग्र्यं विराटस्य संप्रस्थितमशोभत
दृढायुधजनाकीर्णं गजाश्वरथसंकुलम्