^{५.१२७.१}वैशंपायन उवाच

^{५.१२७.२}कृष्णस्य वचनं श्रुत्वा धृतराष्ट्रो जनेश्वरः
विदुरं सर्वधर्मज्ञं त्वरमाणोऽभ्यभाषत

^{५.१२७.३}गच्छ तात महाप्राज्ञां गान्धारीं दीर्घदर्शिनीम्
आनयेह तया सार्धमनुनेष्यामि दुर्मतिम्

^{५.१२७.४}यदि सापि दुरात्मानं शमयेद्दुष्टचेतसम्
अपि कृष्णस्य सुहृदस्तिष्ठेम वचने वयम्

^{५.१२७.५}अपि लोभाभिभूतस्य पन्थानमनुदर्शयेत्
दुर्बुद्धेर्दुःसहायस्य समर्थं ब्रुवती वचः

^{५.१२७.६}अपि नो व्यसनं घोरं दुर्योधनकृतं महत्
शमयेच्चिररात्राय योगक्षेमवदव्ययम्

^{५.१२७.७}राज्ञस्तु वचनं श्रुत्वा विदुरो दीर्घदर्शिनीम्
आनयामास गान्धारीं धृतराष्ट्रस्य शासनात्

^{५.१२७.८}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.१२७.९}एष गान्धारि पुत्रस्ते दुरात्मा शासनातिगः
ऐश्वर्यलोभादैश्वर्यं जीवितं च प्रहास्यति

^{५.१२७.१०}अशिष्टवदमर्यादः पापैः सह दुरात्मभिः
सभाया निर्गतो मूढो व्यतिक्रम्य सुहृद्वचः

^{५.१२७.११}वैशंपायन उवाच

^{५.१२७.१२}सा भर्तुर्वचनं श्रुत्वा राजपुत्री यशस्विनी
अन्विच्छन्ती महच्छ्रेयो गान्धारी वाक्यमब्रवीत्

^{५.१२७.१३}आनयेह सुतं क्षिप्रं राज्यकामुकमातुरम्
न हि राज्यमशिष्टेन शक्यं धर्मार्थलोपिना

^{५.१२७.१४}त्वं ह्येवात्र भृशं गर्ह्यो धृतराष्ट्र सुतप्रियः
यो जानन्पापतामस्य तत्प्रज्ञामनुवर्तसे

^{५.१२७.१५}स एष काममन्युभ्यां प्रलब्धो मोहमास्थितः
अशक्योऽद्य त्वया राजन्विनिवर्तयितुं बलात्

^{५.१२७.१६}राज्यप्रदाने मूढस्य बालिशस्य दुरात्मनः
दुःसहायस्य लुब्धस्य धृतराष्ट्रोऽश्नुते फलम्

^{५.१२७.१७}कथं हि स्वजने भेदमुपेक्षेत महामतिः
भिन्नं हि स्वजनेन त्वां प्रसहिष्यन्ति शत्रवः

^{५.१२७.१८}या हि शक्या महाराज साम्ना दानेन वा पुनः
निस्तर्तुमापदः स्वेषु दण्डं कस्तत्र पातयेत्

^{५.१२७.१९}शासनाद्धृतराष्ट्रस्य दुर्योधनममर्षणम्
मातुश्च वचनात्क्षत्ता सभां प्रावेशयत्पुनः

^{५.१२७.२०}स मातुर्वचनाकाङ्क्षी प्रविवेश सभां पुनः
अभिताम्रेक्षणः क्रोधान्निःश्वसन्निव पन्नगः

^{५.१२७.२१}तं प्रविष्टमभिप्रेक्ष्य पुत्रमुत्पथमास्थितम्
विगर्हमाणा गान्धारी समर्थं वाक्यमब्रवीत्

^{५.१२७.२२}दुर्योधन निबोधेदं वचनं मम पुत्रक
हितं ते सानुबन्धस्य तथायत्यां सुखोदयम्

^{५.१२७.२३}भीष्मस्य तु पितुश्चैव मम चापचितिः कृता
भवेद्द्रोणमुखानां च सुहृदां शाम्यता त्वया

^{५.१२७.२४}न हि राज्यं महाप्राज्ञ स्वेन कामेन शक्यते
अवाप्तुं रक्षितुं वापि भोक्तुं वा भरतर्षभ

^{५.१२७.२५}न ह्यवश्येन्द्रियो राज्यमश्नीयाद्दीर्घमन्तरम्
विजितात्मा तु मेधावी स राज्यमभिपालयेत्

^{५.१२७.२६}कामक्रोधौ हि पुरुषमर्थेभ्यो व्यपकर्षतः
तौ तु शत्रू विनिर्जित्य राजा विजयते महीम्

^{५.१२७.२७}लोकेश्वरप्रभुत्वं हि महदेतद्दुरात्मभिः
राज्यं नामेप्सितं स्थानं न शक्यमभिरक्षितुम्

^{५.१२७.२८}इन्द्रियाणि महत्प्रेप्सुर्नियच्छेदर्थधर्मयोः
इन्द्रियैर्नियतैर्बुद्धिर्वर्धतेऽग्निरिवेन्धनैः

^{५.१२७.२९}अविधेयानि हीमानि व्यापादयितुमप्यलम्
अविधेया इवादान्ता हयाः पथि कुसारथिम्

^{५.१२७.३०}अविजित्य य आत्मानममात्यान्विजिगीषते
अजितात्माजितामात्यः सोऽवशः परिहीयते

^{५.१२७.३१}आत्मानमेव प्रथमं देशरूपेण यो जयेत्
ततोऽमात्यानमित्रांश्च न मोघं विजिगीषते

^{५.१२७.३२}वश्येन्द्रियं जितामात्यं धृतदण्डं विकारिषु
परीक्ष्यकारिणं धीरमत्यन्तं श्रीर्निषेवते

^{५.१२७.३३}क्षुद्राक्षेणेव जालेन झषावपिहितावुभौ
कामक्रोधौ शरीरस्थौ प्रज्ञानं तौ विलुम्पतः

^{५.१२७.३४}याभ्यां हि देवाः स्वर्यातुः स्वर्गस्यापिदधुर्मुखम्
बिभ्यतोऽनुपरागस्य कामक्रोधौ स्म वर्धितौ

^{५.१२७.३५}कामं क्रोधं च लोभं च दम्भं दर्पं च भूमिपः
सम्यग्विजेतुं यो वेद स महीमभिजायते

^{५.१२७.३६}सततं निग्रहे युक्त इन्द्रियाणां भवेन्नृपः
ईप्सन्नर्थं च धर्मं च द्विषतां च पराभवम्

^{५.१२७.३७}कामाभिभूतः क्रोधाद्वा यो मिथ्या प्रतिपद्यते
स्वेषु चान्येषु वा तस्य न सहाया भवन्त्युत

^{५.१२७.३८}एकीभूतैर्महाप्राज्ञैः शूरैररिनिबर्हणैः
पाण्डवैः पृथिवीं तात भोक्ष्यसे सहितः सुखी

^{५.१२७.३९}यथा भीष्मः शांतनवो द्रोणश्चापि महारथः
आहतुस्तात तत्सत्यमजेयौ कृष्णपाण्डवौ

^{५.१२७.४०}प्रपद्यस्व महाबाहुं कृष्णमक्लिष्टकारिणम्
प्रसन्नो हि सुखाय स्यादुभयोरेव केशवः

^{५.१२७.४१}सुहृदामर्थकामानां यो न तिष्ठति शासने
प्राज्ञानां कृतविद्यानां स नरः शत्रुनन्दनः

^{५.१२७.४२}न युद्धे तात कल्याणं न धर्मार्थौ कुतः सुखम्
न चापि विजयो नित्यं मा युद्धे चेत आधिथाः

^{५.१२७.४३}भीष्मेण हि महाप्राज्ञ पित्रा ते बाह्लिकेन च
दत्तोंऽशः पाण्डुपुत्राणां भेदाद्भीतैररिंदम

^{५.१२७.४४}तस्य चैतत्प्रदानस्य फलमद्यानुपश्यसि
यद्भुङ्क्षे पृथिवीं सर्वां शूरैर्निहतकण्टकाम्

^{५.१२७.४५}प्रयच्छ पाण्डुपुत्राणां यथोचितमरिंदम
यदीच्छसि सहामात्यो भोक्तुमर्धं महीक्षिताम्

^{५.१२७.४६}अलमर्धं पृथिव्यास्ते सहामात्यस्य जीवनम्
सुहृदां वचने तिष्ठन्यशः प्राप्स्यसि भारत

^{५.१२७.४७}श्रीमद्भिरात्मवद्भिर्हि बुद्धिमद्भिर्जितेन्द्रियैः
पाण्डवैर्विग्रहस्तात भ्रंशयेन्महतः सुखात्

^{५.१२७.४८}निगृह्य सुहृदां मन्युं शाधि राज्यं यथोचितम्
स्वमंशं पाण्डुपुत्रेभ्यः प्रदाय भरतर्षभ

^{५.१२७.४९}अलमह्ना निकारोऽयं त्रयोदश समाः कृतः
शमयैनं महाप्राज्ञ कामक्रोधसमेधितम्

^{५.१२७.५०}न चैष शक्तः पार्थानां यस्त्वदर्थमभीप्सति
सूतपुत्रो दृढक्रोधो भ्राता दुःशासनश्च ते

^{५.१२७.५१}भीष्मे द्रोणे कृपे कर्णे भीमसेने धनंजये
धृष्टद्युम्ने च संक्रुद्धे न स्युः सर्वाः प्रजा ध्रुवम्

^{५.१२७.५२}अमर्षवशमापन्नो मा कुरूंस्तात जीघनः
सर्वा हि पृथिवी स्पृष्टा त्वत्पाण्डवकृते वधम्

^{५.१२७.५३}यच्च त्वं मन्यसे मूढ भीष्मद्रोणकृपादयः
योत्स्यन्ते सर्वशक्त्येति नैतदद्योपपद्यते

^{५.१२७.५४}समं हि राज्यं प्रीतिश्च स्थानं च विजितात्मनाम्
पाण्डवेष्वथ युष्मासु धर्मस्त्वभ्यधिकस्ततः

^{५.१२७.५५}राजपिण्डभयादेते यदि हास्यन्ति जीवितम्
न हि शक्ष्यन्ति राजानं युधिष्ठिरमुदीक्षितुम्

^{५.१२७.५६}न लोभादर्थसंपत्तिर्नराणामिह दृश्यते
तदलं तात लोभेन प्रशाम्य भरतर्षभ