^{५.४८.१}वैशंपायन उवाच

^{५.४८.२}समवेतेषु सर्वेषु तेषु राजसु भारत
दुर्योधनमिदं वाक्यं भीष्मः शांतनवोऽब्रवीत्

^{५.४८.३}बृहस्पतिश्चोशना च ब्रह्माणं पर्युपस्थितौ
मरुतश्च सहेन्द्रेण वसवश्च सहाश्विनौ

^{५.४८.४}आदित्याश्चैव साध्याश्च ये च सप्तर्षयो दिवि
विश्वावसुश्च गन्धर्वः शुभाश्चाप्सरसां गणाः

^{५.४८.५}नमस्कृत्वोपजग्मुस्ते लोकवृद्धं पितामहम्
परिवार्य च विश्वेशं पर्यासत दिवौकसः

^{५.४८.६}तेषां मनश्च तेजश्चाप्याददानौ दिवौकसाम्
पूर्वदेवौ व्यतिक्रान्तौ नरनारायणावृषी

^{५.४८.७}बृहस्पतिश्च पप्रच्छ ब्राह्मणं काविमाविति
भवन्तं नोपतिष्ठेते तौ नः शंस पितामह

^{५.४८.८}ब्रह्मोवाच

^{५.४८.९}यावेतौ पृथिवीं द्यां च भासयन्तौ तपस्विनौ
ज्वलन्तौ रोचमानौ च व्याप्यातीतौ महाबलौ

^{५.४८.१०}नरनारायणावेतौ लोकाल्लोकं समास्थितौ
ऊर्जितौ स्वेन तपसा महासत्त्वपराक्रमौ

^{५.४८.११}एतौ हि कर्मणा लोकान्नन्दयामासतुर्ध्रुवौ
असुराणामभावाय देवगन्धर्वपूजितौ

^{५.४८.१२}वैशंपायन उवाच

^{५.४८.१३}जगाम शक्रस्तच्छ्रुत्वा यत्र तौ तेपतुस्तपः
सार्धं देवगणैः सर्वैर्बृहस्पतिपुरोगमैः

^{५.४८.१४}तदा देवासुरे घोरे भये जाते दिवौकसाम्
अयाचत महात्मानौ नरनारायणौ वरम्

^{५.४८.१५}तावब्रूतां वृणीष्वेति तदा भरतसत्तम
अथैतावब्रवीच्छक्रः साह्यं नः क्रियतामिति

^{५.४८.१६}ततस्तौ शक्रमब्रूतां करिष्यावो यदिच्छसि
ताभ्यां च सहितः शक्रो विजिग्ये दैत्यदानवान्

^{५.४८.१७}नर इन्द्रस्य संग्रामे हत्वा शत्रून्परंतपः
पौलोमान्कालखञ्जांश्च सहस्राणि शतानि च

^{५.४८.१८}एष भ्रान्ते रथे तिष्ठन्भल्लेनापहरच्छिरः
जम्भस्य ग्रसमानस्य यज्ञमर्जुन आहवे

^{५.४८.१९}एष पारे समुद्रस्य हिरण्यपुरमारुजत्
हत्वा षष्टिसहस्राणि निवातकवचान्रणे

^{५.४८.२०}एष देवान्सहेन्द्रेण जित्वा परपुरंजयः
अतर्पयन्महाबाहुरर्जुनो जातवेदसम्
नारायणस्तथैवात्र भूयसोऽन्याञ्जघान ह

^{५.४८.२१}एवमेतौ महावीर्यौ तौ पश्यत समागतौ
वासुदेवार्जुनौ वीरौ समवेतौ महारथौ

^{५.४८.२२}नरनारायणौ देवौ पूर्वदेवाविति श्रुतिः
अजेयौ मानुषे लोके सेन्द्रैरपि सुरासुरैः

^{५.४८.२३}एष नारायणः कृष्णः फल्गुनस्तु नरः स्मृतः
नारायणो नरश्चैव सत्त्वमेकं द्विधाकृतम्

^{५.४८.२४}एतौ हि कर्मणा लोकानश्नुवातेऽक्षयान्ध्रुवान्
तत्र तत्रैव जायेते युद्धकाले पुनः पुनः

^{५.४८.२५}तस्मात्कर्मैव कर्तव्यमिति होवाच नारदः
एतद्धि सर्वमाचष्ट वृष्णिचक्रस्य वेदवित्

^{५.४८.२६}शङ्खचक्रगदाहस्तं यदा द्रक्ष्यसि केशवम्
पर्याददानं चास्त्राणि भीमधन्वानमर्जुनम्

^{५.४८.२७}सनातनौ महात्मानौ कृष्णावेकरथे स्थितौ
दुर्योधन तदा तात स्मर्तासि वचनं मम

^{५.४८.२८}नो चेदयमभावः स्यात्कुरूणां प्रत्युपस्थितः
अर्थाच्च तात धर्माच्च तव बुद्धिरुपप्लुता

^{५.४८.२९}न चेद्ग्रहीष्यसे वाक्यं श्रोतासि सुबहून्हतान्
तवैव हि मतं सर्वे कुरवः पर्युपासते

^{५.४८.३०}त्रयाणामेव च मतं तत्त्वमेकोऽनुमन्यसे
रामेण चैव शप्तस्य कर्णस्य भरतर्षभ

^{५.४८.३१}दुर्जातेः सूतपुत्रस्य शकुनेः सौबलस्य च
तथा क्षुद्रस्य पापस्य भ्रातुर्दुःशासनस्य च

^{५.४८.३२}कर्ण उवाच

^{५.४८.३३}नैवमायुष्मता वाच्यं यन्मामात्थ पितामह
क्षत्रधर्मे स्थितो ह्यस्मि स्वधर्मादनपेयिवान्

^{५.४८.३४}किं चान्यन्मयि दुर्वृत्तं येन मां परिगर्हसे
न हि मे वृजिनं किंचिद्धार्तराष्ट्रा विदुः क्वचित्

^{५.४८.३५}राज्ञो हि धृतराष्ट्रस्य सर्वं कार्यं प्रियं मया
तथा दुर्योधनस्यापि स हि राज्ये समाहितः

^{५.४८.३६}वैशंपायन उवाच

^{५.४८.३७}कर्णस्य तु वचः श्रुत्वा भीष्मः शांतनवः पुनः
धृतराष्ट्रं महाराजमाभाष्येदं वचोऽब्रवीत्

^{५.४८.३८}यदयं कत्थते नित्यं हन्ताहं पाण्डवानिति
नायं कलापि संपूर्णा पाण्डवानां महात्मनाम्

^{५.४८.३९}अनयो योऽयमागन्ता पुत्राणां ते दुरात्मनाम्
तदस्य कर्म जानीहि सूतपुत्रस्य दुर्मतेः

^{५.४८.४०}एनमाश्रित्य पुत्रस्ते मन्दबुद्धिः सुयोधनः
अवमन्यत तान्वीरान्देवपुत्रानरिंदमान्

^{५.४८.४१}किं चाप्यनेन तत्कर्म कृतं पूर्वं सुदुष्करम्
तैर्यथा पाण्डवैः सर्वैरेकैकेन कृतं पुरा

^{५.४८.४२}दृष्ट्वा विराटनगरे भ्रातरं निहतं प्रियम्
धनंजयेन विक्रम्य किमनेन तदा कृतम्

^{५.४८.४३}सहितान्हि कुरून्सर्वानभियातो धनंजयः
प्रमथ्य चाच्छिनद्गावः किमयं प्रोषितस्तदा

^{५.४८.४४}गन्धर्वैर्घोषयात्रायां ह्रियते यत्सुतस्तव
क्व तदा सूतपुत्रोऽभूद्य इदानीं वृषायते

^{५.४८.४५}ननु तत्रापि पार्थेन भीमेन च महात्मना
यमाभ्यामेव चागम्य गन्धर्वास्ते पराजिताः

^{५.४८.४६}एतान्यस्य मृषोक्तानि बहूनि भरतर्षभ
विकत्थनस्य भद्रं ते सदा धर्मार्थलोपिनः

^{५.४८.४७}भीष्मस्य तु वचः श्रुत्वा भारद्वाजो महामनाः
धृतराष्ट्रमुवाचेदं राजमध्येऽभिपूजयन्

^{५.४८.४८}यदाह भरतश्रेष्ठो भीष्मस्तत्क्रियतां नृप
न काममर्थलिप्सूनां वचनं कर्तुमर्हसि

^{५.४८.४९}पुरा युद्धात्साधु मन्ये पाण्डवैः सह संगमम्
यद्वाक्यमर्जुनेनोक्तं संजयेन निवेदितम्

^{५.४८.५०}सर्वं तदभिजानामि करिष्यति च पाण्डवः
न ह्यस्य त्रिषु लोकेषु सदृशोऽस्ति धनुर्धरः

^{५.४८.५१}अनादृत्य तु तद्वाक्यमर्थवद्द्रोणभीष्मयोः
ततः स संजयं राजा पर्यपृच्छत पाण्डवम्

^{५.४८.५२}तदैव कुरवः सर्वे निराशा जीवितेऽभवन्
भीष्मद्रोणौ यदा राजा न सम्यगनुभाषते