^{६.११३.१}संजय उवाच

^{६.११३.२}एवं व्यूढेष्वनीकेषु भूयिष्ठमनुवर्तिषु
ब्रह्मलोकपराः सर्वे समपद्यन्त भारत

^{६.११३.३}न ह्यनीकमनीकेन समसज्जत संकुले
न रथा रथिभिः सार्धं न पदाताः पदातिभिः

^{६.११३.४}अश्वा नाश्वैरयुध्यन्त न गजा गजयोधिभिः
महान्व्यतिकरो रौद्रः सेनयोः समपद्यत

^{६.११३.५}नरनागरथेष्वेवं व्यवकीर्णेषु सर्वशः
क्षये तस्मिन्महारौद्रे निर्विशेषमजायत

^{६.११३.६}ततः शल्यः कृपश्चैव चित्रसेनश्च भारत
दुःशासनो विकर्णश्च रथानास्थाय सत्वराः
पाण्डवानां रणे शूरा ध्वजिनीं समकम्पयन्

^{६.११३.७}सा वध्यमाना समरे पाण्डुसेना महात्मभिः
त्रातारं नाध्यगच्छद्वै मज्जमानेव नौर्जले

^{६.११३.८}यथा हि शैशिरः कालो गवां मर्माणि कृन्तति
तथा पाण्डुसुतानां वै भीष्मो मर्माण्यकृन्तत

^{६.११३.९}अतीव तव सैन्यस्य पार्थेन च महात्मना
नगमेघप्रतीकाशाः पातिता बहुधा गजाः

^{६.११३.१०}मृद्यमानाश्च दृश्यन्ते पार्थेन नरयूथपाः
इषुभिस्ताड्यमानाश्च नाराचैश्च सहस्रशः

^{६.११३.११}पेतुरार्तस्वरं कृत्वा तत्र तत्र महागजाः
आबद्धाभरणैः कायैर्निहतानां महात्मनाम्

^{६.११३.१२}छन्नमायोधनं रेजे शिरोभिश्च सकुण्डलैः
तस्मिन्नतिमहाभीमे राजन्वीरवरक्षये
भीष्मे च युधि विक्रान्ते पाण्डवे च धनंजये

^{६.११३.१३}ते पराक्रान्तमालोक्य राजन्युधि पितामहम्
न न्यवर्तन्त कौरव्या ब्रह्मलोकपुरस्कृताः

^{६.११३.१४}इच्छन्तो निधनं युद्धे स्वर्गं कृत्वा परायणम्
पाण्डवानभ्यवर्तन्त तस्मिन्वीरवरक्षये

^{६.११३.१५}पाण्डवापि महाराज स्मरन्तो विविधान्बहून्
क्लेशान्कृतान्सपुत्रेण त्वया पूर्वं नराधिप

^{६.११३.१६}भयं त्यक्त्वा रणे शूरा ब्रह्मलोकपुरस्कृताः
तावकांस्तव पुत्रांश्च योधयन्ति स्म हृष्टवत्

^{६.११३.१७}सेनापतिस्तु समरे प्राह सेनां महारथः
अभिद्रवत गाङ्गेयं सोमकाः सृञ्जयैः सह

^{६.११३.१८}सेनापतिवचः श्रुत्वा सोमकाः सह सृञ्जयैः
अभ्यद्रवन्त गाङ्गेयं शस्त्रवृष्ट्या समन्ततः

^{६.११३.१९}वध्यमानस्ततो राजन्पिता शांतनवस्तव
अमर्षवशमापन्नो योधयामास सृञ्जयान्

^{६.११३.२०}तस्य कीर्तिमतस्तात पुरा रामेण धीमता
संप्रदत्तास्त्रशिक्षा वै परानीकविनाशिनी

^{६.११३.२१}स तां शिक्षामधिष्ठाय कृत्वा परबलक्षयम्
अहन्यहनि पार्थानां वृद्धः कुरुपितामहः
भीष्मो दश सहस्राणि जघान परवीरहा

^{६.११३.२२}तस्मिंस्तु दिवसे प्राप्ते दशमे भरतर्षभ
भीष्मेणैकेन मत्स्येषु पाञ्चालेषु च संयुगे
गजाश्वममितं हत्वा हताः सप्त महारथाः

^{६.११३.२३}हत्वा पञ्च सहस्राणि रथिनां प्रपितामहः
नराणां च महायुद्धे सहस्राणि चतुर्दश

^{६.११३.२४}तथा दन्तिसहस्रं च हयानामयुतं पुनः
शिक्षाबलेन निहतं पित्रा तव विशां पते

^{६.११३.२५}ततः सर्वमहीपानां क्षोभयित्वा वरूथिनीम्
विराटस्य प्रियो भ्राता शतानीको निपातितः

^{६.११३.२६}शतानीकं च समरे हत्वा भीष्मः प्रतापवान्
सहस्राणि महाराज राज्ञां भल्लैर्न्यपातयत्

^{६.११३.२७}ये च केचन पार्थानामभियाता धनंजयम्
राजानो भीष्ममासाद्य गतास्ते यमसादनम्

^{६.११३.२८}एवं दश दिशो भीष्मः शरजालैः समन्ततः
अतीत्य सेनां पार्थानामवतस्थे चमूमुखे

^{६.११३.२९}स कृत्वा सुमहत्कर्म तस्मिन्वै दशमेऽहनि
सेनयोरन्तरे तिष्ठन्प्रगृहीतशरासनः

^{६.११३.३०}न चैनं पार्थिवा राजञ्शेकुः केचिन्निरीक्षितुम्
मध्यं प्राप्तं यथा ग्रीष्मे तपन्तं भास्करं दिवि

^{६.११३.३१}यथा दैत्यचमूं शक्रस्तापयामास संयुगे
तथा भीष्मः पाण्डवेयांस्तापयामास भारत

^{६.११३.३२}तथा च तं पराक्रान्तमालोक्य मधुसूदनः
उवाच देवकीपुत्रः प्रीयमाणो धनंजयम्

^{६.११३.३३}एष शांतनवो भीष्मः सेनयोरन्तरे स्थितः
नानिहत्य बलादेनं विजयस्ते भविष्यति

^{६.११३.३४}यत्तः संस्तम्भयस्वैनं यत्रैषा भिद्यते चमूः
न हि भीष्मशरानन्यः सोढुमुत्सहते विभो

^{६.११३.३५}ततस्तस्मिन्क्षणे राजंश्चोदितो वानरध्वजः
सध्वजं सरथं साश्वं भीष्ममन्तर्दधे शरैः

^{६.११३.३६}स चापि कुरुमुख्यानामृषभः पाण्डवेरितान्
शरव्रातैः शरव्रातान्बहुधा विदुधाव तान्

^{६.११३.३७}तेन पाञ्चालराजश्च धृष्टकेतुश्च वीर्यवान्
पाण्डवो भीमसेनश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः

^{६.११३.३८}यमौ च चेकितानश्च केकयाः पञ्च चैव ह
सात्यकिश्च महाराज सौभद्रोऽथ घटोत्कचः

^{६.११३.३९}द्रौपदेयाः शिखण्डी च कुन्तिभोजश्च वीर्यवान्
सुशर्मा च विराटश्च पाण्डवेया महाबलाः

^{६.११३.४०}एते चान्ये च बहवः पीडिता भीष्मसायकैः
समुद्धृताः फल्गुनेन निमग्नाः शोकसागरे

^{६.११३.४१}ततः शिखण्डी वेगेन प्रगृह्य परमायुधम्
भीष्ममेवाभिदुद्राव रक्ष्यमाणः किरीटिना

^{६.११३.४२}ततोऽस्यानुचरान्हत्वा सर्वान्रणविभागवित्
भीष्ममेवाभिदुद्राव बीभत्सुरपराजितः

^{६.११३.४३}सात्यकिश्चेकितानश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः
विराटो द्रुपदश्चैव माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ
दुद्रुवुर्भीष्ममेवाजौ रक्षिता दृढधन्वना

^{६.११३.४४}अभिमन्युश्च समरे द्रौपद्याः पञ्च चात्मजाः
दुद्रुवुः समरे भीष्मं समुद्यतमहायुधाः

^{६.११३.४५}ते सर्वे दृढधन्वानः संयुगेष्वपलायिनः
बहुधा भीष्ममानर्छन्मार्गणैः कृतमार्गणाः

^{६.११३.४६}विधूय तान्बाणगणान्ये मुक्ताः पार्थिवोत्तमैः
पाण्डवानामदीनात्मा व्यगाहत वरूथिनीम्
कृत्वा शरविघातं च क्रीडन्निव पितामहः

^{६.११३.४७}नाभिसंधत्त पाञ्चाल्यं स्मयमानो मुहुर्मुहुः
स्त्रीत्वं तस्यानुसंस्मृत्य भीष्मो बाणाञ्शिखण्डिनः
जघान द्रुपदानीके रथान्सप्त महारथः

^{६.११३.४८}ततः किलकिलाशब्दः क्षणेन समपद्यत
मत्स्यपाञ्चालचेदीनां तमेकमभिधावताम्

^{६.११३.४९}ते वराश्वरथव्रातैर्वारणैः सपदातिभिः
तमेकं छादयामासुर्मेघा इव दिवाकरम्
भीष्मं भागीरथीपुत्रं प्रतपन्तं रणे रिपून्

^{६.११३.५०}ततस्तस्य च तेषां च युद्धे देवासुरोपमे
किरीटी भीष्ममानर्छत्पुरस्कृत्य शिखण्डिनम्