^{६.१६.१}संजय उवाच

^{६.१६.२}त्वद्युक्तोऽयमनुप्रश्नो महाराज यथार्हसि
न तु दुर्योधने दोषमिममासक्तुमर्हसि

^{६.१६.३}य आत्मनो दुश्चरितादशुभं प्राप्नुयान्नरः
एनसा तेन नान्यं स उपाशङ्कितुमर्हति

^{६.१६.४}महाराज मनुष्येषु निन्द्यं यः सर्वमाचरेत्
स वध्यः सर्वलोकस्य निन्दितानि समाचरन्

^{६.१६.५}निकारो निकृतिप्रज्ञैः पाण्डवैस्त्वत्प्रतीक्षया
अनुभूतः सहामात्यैः क्षान्तं च सुचिरं वने

^{६.१६.६}हयानां च गजानां च शूराणां चामितौजसाम्
प्रत्यक्षं यन्मया दृष्टं दृष्टं योगबलेन च

^{६.१६.७}शृणु तत्पृथिवीपाल मा च शोके मनः कृथाः
दिष्टमेतत्पुरा नूनमेवंभावि नराधिप

^{६.१६.८}नमस्कृत्वा पितुस्तेऽहं पाराशर्याय धीमते
यस्य प्रसादाद्दिव्यं मे प्राप्तं ज्ञानमनुत्तमम्

^{६.१६.९}दृष्टिश्चातीन्द्रिया राजन्दूराच्छ्रवणमेव च
परचित्तस्य विज्ञानमतीतानागतस्य च

^{६.१६.१०}व्युत्थितोत्पत्तिविज्ञानमाकाशे च गतिः सदा
शस्त्रैरसङ्गो युद्धेषु वरदानान्महात्मनः

^{६.१६.११}शृणु मे विस्तरेणेदं विचित्रं परमाद्भुतम्
भारतानां महद्युद्धं यथाभूल्लोमहर्षणम्

^{६.१६.१२}तेष्वनीकेषु यत्तेषु व्यूढेषु च विधानतः
दुर्योधनो महाराज दुःशासनमथाब्रवीत्

^{६.१६.१३}दुःशासन रथास्तूर्णं युज्यन्तां भीष्मरक्षिणः
अनीकानि च सर्वाणि शीघ्रं त्वमनुचोदय

^{६.१६.१४}अयं मा समनुप्राप्तो वर्षपूगाभिचिन्तितः
पाण्डवानां ससैन्यानां कुरूणां च समागमः

^{६.१६.१५}नातः कार्यतमं मन्ये रणे भीष्मस्य रक्षणात्
हन्याद्गुप्तो ह्यसौ पार्थान्सोमकांश्च ससृञ्जयान्

^{६.१६.१६}अब्रवीच्च विशुद्धात्मा नाहं हन्यां शिखण्डिनम्
श्रूयते स्त्री ह्यसौ पूर्वं तस्माद्वर्ज्यो रणे मम

^{६.१६.१७}तस्माद्भीष्मो रक्षितव्यो विशेषेणेति मे मतिः
शिखण्डिनो वधे यत्ताः सर्वे तिष्ठन्तु मामकाः

^{६.१६.१८}तथा प्राच्याः प्रतीच्याश्च दाक्षिणात्योत्तरापथाः
सर्वशस्त्रास्त्रकुशलास्ते रक्षन्तु पितामहम्

^{६.१६.१९}अरक्ष्यमाणं हि वृको हन्यात्सिंहं महाबलम्
मा सिंहं जम्बुकेनेव घातयामः शिखण्डिना

^{६.१६.२०}वामं चक्रं युधामन्युरुत्तमौजाश्च दक्षिणम्
गोप्तारौ फल्गुनस्यैतौ फल्गुनोऽपि शिखण्डिनः

^{६.१६.२१}संरक्ष्यमाणः पार्थेन भीष्मेण च विवर्जितः
यथा न हन्याद्गाङ्गेयं दुःशासन तथा कुरु

^{६.१६.२२}ततो रजन्यां व्युष्टायां शब्दः समभवन्महान्
क्रोशतां भूमिपालानां युज्यतां युज्यतामिति

^{६.१६.२३}शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैः सिंहनादैश्च भारत
हयहेषितशब्दैश्च रथनेमिस्वनैस्तथा

^{६.१६.२४}गजानां बृंहतां चैव योधानां चाभिगर्जताम्
क्ष्वेडितास्फोटितोत्क्रुष्टैस्तुमुलं सर्वतोऽभवत्

^{६.१६.२५}उदतिष्ठन्महाराज सर्वं युक्तमशेषतः
सूर्योदये महत्सैन्यं कुरुपाण्डवसेनयोः
तव राजेन्द्र पुत्राणां पाण्डवानां तथैव च

^{६.१६.२६}तत्र नागा रथाश्चैव जाम्बूनदपरिष्कृताः
विभ्राजमाना दृश्यन्ते मेघा इव सविद्युतः

^{६.१६.२७}रथानीकान्यदृश्यन्त नगराणीव भूरिशः
अतीव शुशुभे तत्र पिता ते पूर्णचन्द्रवत्

^{६.१६.२८}धनुर्भिरृष्टिभिः खड्गैर्गदाभिः शक्तितोमरैः
योधाः प्रहरणैः शुभ्रैः स्वेष्वनीकेष्ववस्थिताः

^{६.१६.२९}गजा रथाः पदाताश्च तुरगाश्च विशां पते
व्यतिष्ठन्वागुराकाराः शतशोऽथ सहस्रशः

^{६.१६.३०}ध्वजा बहुविधाकारा व्यदृश्यन्त समुच्छ्रिताः
स्वेषां चैव परेषां च द्युतिमन्तः सहस्रशः

^{६.१६.३१}काञ्चना मणिचित्राङ्गा ज्वलन्त इव पावकाः
अर्चिष्मन्तो व्यरोचन्त ध्वजा राज्ञां सहस्रशः

^{६.१६.३२}महेन्द्रकेतवः शुभ्रा महेन्द्रसदनेष्विव
संनद्धास्तेषु ते वीरा ददृशुर्युद्धकाङ्क्षिणः

^{६.१६.३३}उद्यतैरायुधैश्चित्रास्तलबद्धाः कलापिनः
ऋषभाक्षा मनुष्येन्द्राश्चमूमुखगता बभुः

^{६.१६.३४}शकुनिः सौबलः शल्यः सैन्धवोऽथ जयद्रथः
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ काम्बोजश्च सुदक्षिणः

^{६.१६.३५}श्रुतायुधश्च कालिङ्गो जयत्सेनश्च पार्थिवः
बृहद्बलश्च कौशल्यः कृतवर्मा च सात्वतः

^{६.१६.३६}दशैते पुरुषव्याघ्राः शूराः परिघबाहवः
अक्षौहिणीनां पतयो यज्वानो भूरिदक्षिणाः

^{६.१६.३७}एते चान्ये च बहवो दुर्योधनवशानुगाः
राजानो राजपुत्राश्च नीतिमन्तो महाबलाः

^{६.१६.३८}संनद्धाः समदृश्यन्त स्वेष्वनीकेष्ववस्थिताः
बद्धकृष्णाजिनाः सर्वे ध्वजिनो मुञ्जमालिनः

^{६.१६.३९}सृष्टा दुर्योधनस्यार्थे ब्रह्मलोकाय दीक्षिताः
समृद्धा दश वाहिन्यः परिगृह्य व्यवस्थिताः

^{६.१६.४०}एकादशी धार्तराष्ट्री कौरवाणां महाचमूः
अग्रतः सर्वसैन्यानां यत्र शांतनवोऽग्रणीः

^{६.१६.४१}श्वेतोष्णीषं श्वेतहयं श्वेतवर्माणमच्युतम्
अपश्याम महाराज भीष्मं चन्द्रमिवोदितम्

^{६.१६.४२}हेमतालध्वजं भीष्मं राजते स्यन्दने स्थितम्
श्वेताभ्र इव तीक्ष्णांशुं ददृशुः कुरुपाण्डवाः

^{६.१६.४३}दृष्ट्वा चमूमुखे भीष्मं समकम्पन्त पाण्डवाः
सृञ्जयाश्च महेष्वासा धृष्टद्युम्नपुरोगमाः

^{६.१६.४४}जृम्भमाणं महासिंहं दृष्ट्वा क्षुद्रमृगा यथा
धृष्टद्युम्नमुखाः सर्वे समुद्विविजिरे मुहुः

^{६.१६.४५}एकादशैताः श्रीजुष्टा वाहिन्यस्तव भारत
पाण्डवानां तथा सप्त महापुरुषपालिताः

^{६.१६.४६}उन्मत्तमकरावर्तौ महाग्राहसमाकुलौ
युगान्ते समुपेतौ द्वौ दृश्येते सागराविव

^{६.१६.४७}नैव नस्तादृशो राजन्दृष्टपूर्वो न च श्रुतः
अनीकानां समेतानां समवायस्तथाविधः