^{६.५८.१}धृतराष्ट्र उवाच

^{६.५८.२}दैवमेव परं मन्ये पौरुषादपि संजय
यत्सैन्यं मम पुत्रस्य पाण्डुसैन्येन वध्यते

^{६.५८.३}नित्यं हि मामकांस्तात हतानेव हि शंससि
अव्यग्रांश्च प्रहृष्टांश्च नित्यं शंससि पाण्डवान्

^{६.५८.४}हीनान्पुरुषकारेण मामकानद्य संजय
पतितान्पात्यमानांश्च हतानेव च शंससि

^{६.५८.५}युध्यमानान्यथाशक्ति घटमानाञ्जयं प्रति
पाण्डवा विजयन्त्येव जीयन्ते चैव मामकाः

^{६.५८.६}सोऽहं तीव्राणि दुःखानि दुर्योधनकृतानि च
अश्रौषं सततं तात दुःसहानि बहूनि च

^{६.५८.७}तमुपायं न पश्यामि जीयेरन्येन पाण्डवाः
मामका वा जयं युद्धे प्राप्नुयुर्येन संजय

^{६.५८.८}संजय उवाच

^{६.५८.९}क्षयं मनुष्यदेहानां गजवाजिरथक्षयम्
शृणु राजन्स्थिरो भूत्वा तवैवापनयो महान्

^{६.५८.१०}धृष्टद्युम्नस्तु शल्येन पीडितो नवभिः शरैः
पीडयामास संक्रुद्धो मद्राधिपतिमायसैः

^{६.५८.११}तत्राद्भुतमपश्याम पार्षतस्य पराक्रमम्
न्यवारयत यत्तूर्णं शल्यं समितिशोभनम्

^{६.५८.१२}नान्तरं ददृशे कश्चित्तयोः संरब्धयो रणे
मुहूर्तमिव तद्युद्धं तयोः सममिवाभवत्

^{६.५८.१३}ततः शल्यो महाराज धृष्टद्युम्नस्य संयुगे
धनुश्चिच्छेद भल्लेन पीतेन निशितेन च

^{६.५८.१४}अथैनं शरवर्षेण छादयामास भारत
गिरिं जलागमे यद्वज्जलदा जलधारिणः

^{६.५८.१५}अभिमन्युस्तु संक्रुद्धो धृष्टद्युम्ने निपीडिते
अभिदुद्राव वेगेन मद्रराजरथं प्रति

^{६.५८.१६}ततो मद्राधिपरथं कार्ष्णिः प्राप्यातिकोपनः
आर्तायनिममेयात्मा विव्याध विशिखैस्त्रिभिः

^{६.५८.१७}ततस्तु तावका राजन्परीप्सन्तोऽऽर्जुनिं रणे
मद्रराजरथं तूर्णं परिवार्यावतस्थिरे

^{६.५८.१८}दुर्योधनो विकर्णश्च दुःशासनविविंशती
दुर्मर्षणो दुःसहश्च चित्रसेनश्च दुर्मुखः

^{६.५८.१९}सत्यव्रतश्च भद्रं ते पुरुमित्रश्च भारत
एते मद्राधिपरथं पालयन्तः स्थिता रणे

^{६.५८.२०}तान्भीमसेनः संक्रुद्धो धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः
द्रौपदेयाभिमन्युश्च माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ

^{६.५८.२१}नानारूपाणि शस्त्राणि विसृजन्तो विशां पते
अभ्यवर्तन्त संहृष्टाः परस्परवधैषिणः
ते वै समीयुः संग्रामे राजन्दुर्मन्त्रिते तव

^{६.५८.२२}तस्मिन्दाशरथे युद्धे वर्तमाने भयावहे
तावकानां परेषां च प्रेक्षका रथिनोऽभवन्

^{६.५८.२३}शस्त्राण्यनेकरूपाणि विसृजन्तो महारथाः
अन्योन्यमभिनर्दन्तः संप्रहारं प्रचक्रिरे

^{६.५८.२४}ते यत्ता जातसंरम्भाः सर्वेऽन्योन्यं जिघांसवः
महास्त्राणि विमुञ्चन्तः समापेतुरमर्षणाः

^{६.५८.२५}दुर्योधनस्तु संक्रुद्धो धृष्टद्युम्नं महारणे
विव्याध निशितैर्बाणैश्चतुर्भिस्त्वरितो भृशम्

^{६.५८.२६}दुर्मर्षणश्च विंशत्या चित्रसेनश्च पञ्चभिः
दुर्मुखो नवभिर्बाणैर्दुःसहश्चापि सप्तभिः
विविंशतिः पञ्चभिश्च त्रिभिर्दुःशासनस्तथा

^{६.५८.२७}तान्प्रत्यविध्यद्राजेन्द्र पार्षतः शत्रुतापनः
एकैकं पञ्चविंशत्या दर्शयन्पाणिलाघवम्

^{६.५८.२८}सत्यव्रतं तु समरे पुरुमित्रं च भारत
अभिमन्युरविध्यत्तौ दशभिर्दशभिः शरैः

^{६.५८.२९}माद्रीपुत्रौ तु समरे मातुलं मातृनन्दनौ
छादयेतां शरव्रातैस्तदद्भुतमिवाभवत्

^{६.५८.३०}ततः शल्यो महाराज स्वस्रीयौ रथिनां वरौ
शरैर्बहुभिरानर्छत्कृतप्रतिकृतैषिणौ
छाद्यमानौ ततस्तौ तु माद्रीपुत्रौ न चेलतुः

^{६.५८.३१}अथ दुर्योधनं दृष्ट्वा भीमसेनो महाबलः
विधित्सुः कलहस्यान्तं गदां जग्राह पाण्डवः

^{६.५८.३२}तमुद्यतगदं दृष्ट्वा कैलासमिव शृङ्गिणम्
भीमसेनं महाबाहुं पुत्रास्ते प्राद्रवन्भयात्

^{६.५८.३३}दुर्योधनस्तु संक्रुद्धो मागधं समचोदयत्
अनीकं दशसाहस्रं कुञ्जराणां तरस्विनाम्
मागधं पुरतः कृत्वा भीमसेनं समभ्ययात्

^{६.५८.३४}आपतन्तं च तं दृष्ट्वा गजानीकं वृकोदरः
गदापाणिरवारोहद्रथात्सिंह इवोन्नदन्

^{६.५८.३५}अद्रिसारमयीं गुर्वीं प्रगृह्य महतीं गदाम्
अभ्यधावद्गजानीकं व्यादितास्य इवान्तकः

^{६.५८.३६}स गजान्गदया निघ्नन्व्यचरत्समरे बली
भीमसेनो महाबाहुः सवज्र इव वासवः

^{६.५८.३७}तस्य नादेन महता मनोहृदयकम्पिना
व्यत्यचेष्टन्त संहत्य गजा भीमस्य नर्दतः

^{६.५८.३८}ततस्तु द्रौपदीपुत्राः सौभद्रश्च महारथः
नकुलः सहदेवश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः

^{६.५८.३९}पृष्ठं भीमस्य रक्षन्तः शरवर्षेण वारणान्
अभ्यधावन्त वर्षन्तो मेघा इव गिरीन्यथा

^{६.५८.४०}क्षुरैः क्षुरप्रैर्भल्लैश्च पीतैरञ्जलिकैरपि
पातयन्तोत्तमाङ्गानि पाण्डवा गजयोधिनाम्

^{६.५८.४१}शिरोभिः प्रपतद्भिश्च बाहुभिश्च विभूषितैः
अश्मवृष्टिरिवाभाति पाणिभिश्च सहाङ्कुशैः

^{६.५८.४२}हृतोत्तमाङ्गाः स्कन्धेषु गजानां गजयोधिनः
अदृश्यन्ताचलाग्रेषु द्रुमा भग्नशिखा इव

^{६.५८.४३}धृष्टद्युम्नहतानन्यानपश्याम महागजान्
पतितान्पात्यमानांश्च पार्षतेन महात्मना

^{६.५८.४४}मागधोऽथ महीपालो गजमैरावतोपमम्
प्रेषयामास समरे सौभद्रस्य रथं प्रति

^{६.५८.४५}तमापतन्तं संप्रेक्ष्य मागधस्य गजोत्तमम्
जघानैकेषुणा वीरः सौभद्रः परवीरहा

^{६.५८.४६}तस्यावर्जितनागस्य कार्ष्णिः परपुरंजयः
राज्ञो रजतपुङ्खेन भल्लेनापहरच्छिरः

^{६.५८.४७}विगाह्य तद्गजानीकं भीमसेनोऽपि पाण्डवः
व्यचरत्समरे मृद्नन्गजानिन्द्रो गिरीनिव

^{६.५८.४८}एकप्रहाराभिहतान्भीमसेनेन कुञ्जरान्
अपश्याम रणे तस्मिन्गिरीन्वज्रहतानिव

^{६.५८.४९}भग्नदन्तान्भग्नकटान्भग्नसक्थांश्च वारणान्
भग्नपृष्ठान्भग्नकुम्भान्निहतान्पर्वतोपमान्

^{६.५८.५०}नदतः सीदतश्चान्यान्विमुखान्समरे गजान्
विमूत्रान्भग्नसंविग्नांस्तथा विशकृतोऽपरान्

^{६.५८.५१}भीमसेनस्य मार्गेषु गतासून्पर्वतोपमान्
अपश्याम हतान्नागान्निष्टनन्तस्तथापरे

^{६.५८.५२}वमन्तो रुधिरं चान्ये भिन्नकुम्भा महागजाः
विह्वलन्तो गता भूमिं शैला इव धरातले

^{६.५८.५३}मेदोरुधिरदिग्धाङ्गो वसामज्जासमुक्षितः
व्यचरत्समरे भीमो दण्डपाणिरिवान्तकः

^{६.५८.५४}गजानां रुधिराक्तां तां गदां बिभ्रद्वृकोदरः
घोरः प्रतिभयश्चासीत्पिनाकीव पिनाकधृक्

^{६.५८.५५}निर्मथ्यमानाः क्रुद्धेन भीमसेनेन दन्तिनः
सहसा प्राद्रवञ्शिष्टा मृद्नन्तस्तव वाहिनीम्

^{६.५८.५६}तं हि वीरं महेष्वासाः सौभद्रप्रमुखा रथाः
पर्यरक्षन्त युध्यन्तं वज्रायुधमिवामराः

^{६.५८.५७}शोणिताक्तां गदां बिभ्रदुक्षितो गजशोणितैः
कृतान्त इव रौद्रात्मा भीमसेनो व्यदृश्यत

^{६.५८.५८}व्यायच्छमानं गदया दिक्षु सर्वासु भारत
नृत्यमानमपश्याम नृत्यन्तमिव शंकरम्

^{६.५८.५९}यमदण्डोपमां गुर्वीमिन्द्राशनिसमस्वनाम्
अपश्याम महाराज रौद्रां विशसनीं गदाम्

^{६.५८.६०}विमिश्रां केशमज्जाभिः प्रदिग्धां रुधिरेण च
पिनाकमिव रुद्रस्य क्रुद्धस्याभिघ्नतः पशून्

^{६.५८.६१}यथा पशूनां संघातं यष्ट्या पालः प्रकालयेत्
तथा भीमो गजानीकं गदया पर्यकालयत्

^{६.५८.६२}गदया वध्यमानास्ते मार्गणैश्च समन्ततः
स्वान्यनीकानि मृद्नन्तः प्राद्रवन्कुञ्जरास्तव

^{६.५८.६३}महावात इवाभ्राणि विधमित्वा स वारणान्
अतिष्ठत्तुमुले भीमः श्मशान इव शूलभृत्