^{८.३६.१}संजय उवाच

^{८.३६.२}क्षत्रियास्ते महाराज परस्परवधैषिणः
अन्योन्यं समरे जघ्नुः कृतवैराः परस्परम्

^{८.३६.३}रथौघाश्च हयौघाश्च नरौघाश्च समन्ततः
गजौघाश्च महाराज संसक्ताः स्म परस्परम्

^{८.३६.४}गदानां परिघाणां च कणपानां च सर्पताम्
प्रासानां भिण्डिपालानां भुशुण्डीनां च सर्वशः

^{८.३६.५}संपातं चान्वपश्याम संग्रामे भृशदारुणे
शलभा इव संपेतुः समन्ताच्छरवृष्टयः

^{८.३६.६}नागा नागान्समासाद्य व्यधमन्त परस्परम्
हया हयांश्च समरे रथिनो रथिनस्तथा
पत्तयः पत्तिसंघैश्च हयसंघैर्हयास्तथा

^{८.३६.७}पत्तयो रथमातङ्गान्रथा हस्त्यश्वमेव च
नागाश्च समरे त्र्यङ्गं ममृदुः शीघ्रगा नृप

^{८.३६.८}पततां तत्र शूराणां क्रोशतां च परस्परम्
घोरमायोधनं जज्ञे पशूनां वैशसं यथा

^{८.३६.९}रुधिरेण समास्तीर्णा भाति भारत मेदिनी
शक्रगोपगणाकीर्णा प्रावृषीव यथा धरा

^{८.३६.१०}यथा वा वाससी शुक्ले महारजनरञ्जिते
बिभृयाद्युवतिः श्यामा तद्वदासीद्वसुंधरा
मांसशोणितचित्रेव शातकौम्भमयीव च

^{८.३६.११}छिन्नानां चोत्तमाङ्गानां बाहूनां चोरुभिः सह
कुण्डलानां प्रविद्धानां भूषणानां च भारत

^{८.३६.१२}निष्काणामधिसूत्राणां शरीराणां च धन्विनाम्
वर्मणां सपताकानां संघास्तत्रापतन्भुवि

^{८.३६.१३}गजान्गजाः समासाद्य विषाणाग्रैरदारयन्
विषाणाभिहतास्ते च भ्राजन्ते द्विरदा यथा

^{८.३६.१४}रुधिरेणावसिक्ताङ्गा गैरिकप्रस्रवा इव
यथा भ्राजन्ति स्यन्दन्तः पर्वता धातुमण्डिताः

^{८.३६.१५}तोमरान्गजिभिर्मुक्तान्प्रतीपानास्थितान्बहून्
हस्तैर्विचेरुस्ते नागा बभञ्जुश्चापरे तथा

^{८.३६.१६}नाराचैश्छिन्नवर्माणो भ्राजन्ते स्म गजोत्तमाः
हिमागमे महाराज व्यभ्रा इव महीधराः

^{८.३६.१७}शरैः कनकपुङ्खैस्तु चिता रेजुर्गजोत्तमाः
उल्काभिः संप्रदीप्ताग्राः पर्वता इव मारिष

^{८.३६.१८}केचिदभ्याहता नागा नागैर्नगनिभा भुवि
निपेतुः समरे तस्मिन्पक्षवन्त इवाद्रयः

^{८.३६.१९}अपरे प्राद्रवन्नागाः शल्यार्ता व्रणपीडिताः
प्रतिमानैश्च कुम्भैश्च पेतुरुर्व्यां महाहवे

^{८.३६.२०}निषेदुः सिंहवच्चान्ये नदन्तो भैरवान्रवान्
मम्लुश्च बहवो राजंश्चुकूजुश्चापरे तथा

^{८.३६.२१}हयाश्च निहता बाणैः स्वर्णभाण्डपरिच्छदाः
निषेदुश्चैव मम्लुश्च बभ्रमुश्च दिशो दश

^{८.३६.२२}अपरे कृष्यमाणाश्च विवेष्टन्तो महीतले
भावान्बहुविधांश्चक्रुस्ताडिताः शरतोमरैः

^{८.३६.२३}नरास्तु निहता भूमौ कूजन्तस्तत्र मारिष
दृष्ट्वा च बान्धवानन्ये पितॄनन्ये पितामहान्

^{८.३६.२४}धावमानान्परांश्चैव दृष्ट्वान्ये तत्र भारत
गोत्रनामानि ख्यातानि शशंसुरितरेतरम्

^{८.३६.२५}तेषां छिन्ना महाराज भुजाः कनकभूषणाः
उद्वेष्टन्ते विवेष्टन्ते पतन्ते चोत्पतन्ति च

^{८.३६.२६}निपतन्ति तथा भूमौ स्फुरन्ति च सहस्रशः
वेगांश्चान्ये रणे चक्रुः स्फुरन्त इव पन्नगाः

^{८.३६.२७}ते भुजा भोगिभोगाभाश्चन्दनाक्ता विशां पते
लोहितार्द्रा भृशं रेजुस्तपनीयध्वजा इव

^{८.३६.२८}वर्तमाने तथा घोरे संकुले सर्वतोदिशम्
अविज्ञाताः स्म युध्यन्ते विनिघ्नन्तः परस्परम्

^{८.३६.२९}भौमेन रजसा कीर्णे शस्त्रसंपातसंकुले
नैव स्वे न परे राजन्व्यज्ञायन्त तमोवृते

^{८.३६.३०}तथा तदभवद्युद्धं घोररूपं भयानकम्
शोणितोदा महानद्यः प्रसस्रुस्तत्र चासकृत्

^{८.३६.३१}शीर्षपाषाणसंछन्नाः केशशैवलशाद्वलाः
अस्थिसंघातसंकीर्णा धनुःशरवरोत्तमाः

^{८.३६.३२}मांसकर्दमपङ्काश्च शोणितौघाः सुदारुणाः
नदीः प्रवर्तयामासुर्यमराष्ट्रविवर्धनीः

^{८.३६.३३}ता नद्यो घोररूपाश्च नयन्त्यो यमसादनम्
अवगाढा मज्जयन्त्यः क्षत्रस्याजनयन्भयम्

^{८.३६.३४}क्रव्यादानां नरव्याघ्र नर्दतां तत्र तत्र ह
घोरमायोधनं जज्ञे प्रेतराजपुरोपमम्

^{८.३६.३५}उत्थितान्यगणेयानि कबन्धानि समन्ततः
नृत्यन्ति वै भूतगणाः संतृप्ता मांसशोणितैः

^{८.३६.३६}पीत्वा च शोणितं तत्र वसां पीत्वा च भारत
मेदोमज्जावसातृप्तास्तृप्ता मांसस्य चैव हि
धावमानाश्च दृश्यन्ते काकगृध्रबलास्तथा

^{८.३६.३७}शूरास्तु समरे राजन्भयं त्यक्त्वा सुदुस्त्यजम्
योधव्रतसमाख्याताश्चक्रुः कर्माण्यभीतवत्

^{८.३६.३८}शरशक्तिसमाकीर्णे क्रव्यादगणसंकुले
व्यचरन्त गणैः शूराः ख्यापयन्तः स्वपौरुषम्

^{८.३६.३९}अन्योन्यं श्रावयन्ति स्म नामगोत्राणि भारत
पितृनामानि च रणे गोत्रनामानि चाभितः

^{८.३६.४०}श्रावयन्तो हि बहवस्तत्र योधा विशां पते
अन्योन्यमवमृद्नन्तः शक्तितोमरपट्टिशैः

^{८.३६.४१}वर्तमाने तदा युद्धे घोररूपे सुदारुणे
व्यषीदत्कौरवी सेना भिन्ना नौरिव सागरे