^{८.५७.१}संजय उवाच

^{८.५७.२}अर्जुनस्तु महाराज कृत्वा सैन्यं पृथग्विधम्
सूतपुत्रं सुसंरब्धं दृष्ट्वा चैव महारणे

^{८.५७.३}शोणितोदां महीं कृत्वा मांसमज्जास्थिवाहिनीम्
वासुदेवमिदं वाक्यमब्रवीत्पुरुषर्षभ

^{८.५७.४}एष केतू रणे कृष्ण सूतपुत्रस्य दृश्यते
भीमसेनादयश्चैते योधयन्ति महारथान्
एते द्रवन्ति पाञ्चालाः कर्णात्त्रस्ता जनार्दन

^{८.५७.५}एष दुर्योधनो राजा श्वेतच्छत्रेण भास्वता
कर्णेन भग्नान्पाञ्चालान्द्रावयन्बहु शोभते

^{८.५७.६}कृपश्च कृतवर्मा च द्रौणिश्चैव महाबलः
एते रक्षन्ति राजानं सूतपुत्रेण रक्षिताः
अवध्यमानास्तेऽस्माभिर्घातयिष्यन्ति सोमकान्

^{८.५७.७}एष शल्यो रथोपस्थे रश्मिसंचारकोविदः
सूतपुत्ररथं कृष्ण वाहयन्बहु शोभते

^{८.५७.८}तत्र मे बुद्धिरुत्पन्ना वाहयात्र महारथम्
नाहत्वा समरे कर्णं निवर्तिष्ये कथंचन

^{८.५७.९}राधेयोऽप्यन्यथा पार्थान्सृञ्जयांश्च महारथान्
निःशेषान्समरे कुर्यात्पश्यतोर्नौ जनार्दन

^{८.५७.१०}ततः प्रायाद्रथेनाशु केशवस्तव वाहिनीम्
कर्णं प्रति महेष्वासं द्वैरथे सव्यसाचिना

^{८.५७.११}प्रयातश्च महाबाहुः पाण्डवानुज्ञया हरिः
आश्वासयन्रथेनैव पाण्डुसैन्यानि सर्वशः

^{८.५७.१२}रथघोषः स संग्रामे पाण्डवेयस्य संबभौ
वासवाशनितुल्यस्य महौघस्येव मारिष

^{८.५७.१३}महता रथघोषेण पाण्डवः सत्यविक्रमः
अभ्ययादप्रमेयात्मा विजयस्तव वाहिनीम्

^{८.५७.१४}तमायान्तं समीक्ष्यैव श्वेताश्वं कृष्णसारथिम्
मद्रराजोऽब्रवीत्कर्णं केतुं दृष्ट्वा महात्मनः

^{८.५७.१५}अयं स रथ आयाति श्वेताश्वः कृष्णसारथिः
निघ्नन्नमित्रान्समरे यं कर्ण परिपृच्छसि

^{८.५७.१६}एष तिष्ठति कौन्तेयः संस्पृशन्गाण्डिवं धनुः
तं हनिष्यसि चेदद्य तन्नः श्रेयो भविष्यति

^{८.५७.१७}एषा विदीर्यते सेना धार्तराष्ट्री समन्ततः
अर्जुनस्य भयात्तूर्णं निघ्नतः शात्रवान्बहून्

^{८.५७.१८}वर्जयन्सर्वसैन्यानि त्वरते हि धनंजयः
त्वदर्थमिति मन्येऽहं यथास्योदीर्यते वपुः

^{८.५७.१९}न ह्यवस्थाप्यते पार्थो युयुत्सुः केनचित्सह
त्वामृते क्रोधदीप्तो हि पीड्यमाने वृकोदरे

^{८.५७.२०}विरथं धर्मराजं च दृष्ट्वा सुदृढविक्षतम्
शिखण्डिनं सात्यकिं च धृष्टद्युम्नं च पार्षतम्

^{८.५७.२१}द्रौपदेयान्युधामन्युमुत्तमौजसमेव च
नकुलं सहदेवं च भ्रातरौ द्वौ समीक्ष्य च

^{८.५७.२२}सहसैकरथः पार्थस्त्वामभ्येति परंतप
क्रोधरक्तेक्षणः क्रुद्धो जिघांसुः सर्वधन्विनाम्

^{८.५७.२३}त्वरितोऽभिपतत्यस्मांस्त्यक्त्वा सैन्यान्यसंशयम्
त्वं कर्ण प्रतियाह्येनं नास्त्यन्यो हि धनुर्धरः

^{८.५७.२४}न तं पश्यामि लोकेऽस्मिंस्त्वत्तोऽप्यन्यं धनुर्धरम्
अर्जुनं समरे क्रुद्धं यो वेलामिव धारयेत्

^{८.५७.२५}न चास्य रक्षां पश्यामि पृष्ठतो न च पार्श्वतः
एक एवाभियाति त्वां पश्य साफल्यमात्मनः

^{८.५७.२६}त्वं हि कृष्णौ रणे शक्तः संसाधयितुमाहवे
तवैष भारो राधेय प्रत्युद्याहि धनंजयम्

^{८.५७.२७}त्वं कृतो ह्येव भीष्मेण द्रोणद्रौणिकृपैरपि
सव्यसाचिप्रतिरथस्तं निवर्तय पाण्डवम्

^{८.५७.२८}लेलिहानं यथा सर्पं गर्जन्तमृषभं यथा
लयस्थितं यथा व्याघ्रं जहि कर्ण धनंजयम्

^{८.५७.२९}एते द्रवन्ति समरे धार्तराष्ट्रा महारथाः
अर्जुनस्य भयात्तूर्णं निरपेक्षा जनाधिपाः

^{८.५७.३०}द्रवतामथ तेषां तु युधि नान्योऽस्ति मानवः
भयहा यो भवेद्वीर त्वामृते सूतनन्दन

^{८.५७.३१}एते त्वां कुरवः सर्वे द्वीपमासाद्य संयुगे
विष्ठिताः पुरुषव्याघ्र त्वत्तः शरणकाङ्क्षिणः

^{८.५७.३२}वैदेहाम्बष्ठकाम्बोजास्तथा नग्नजितस्त्वया
गान्धाराश्च यया धृत्या जिताः संख्ये सुदुर्जयाः

^{८.५७.३३}तां धृतिं कुरु राधेय ततः प्रत्येहि पाण्डवम्
वासुदेवं च वार्ष्णेयं प्रीयमाणं किरीटिना

^{८.५७.३४}कर्ण उवाच

^{८.५७.३५}प्रकृतिस्थो हि मे शल्य इदानीं संमतस्तथा
प्रतिभासि महाबाहो विभीश्चैव धनंजयात्

^{८.५७.३६}पश्य बाह्वोर्बलं मेऽद्य शिक्षितस्य च पश्य मे
एकोऽद्य निहनिष्यामि पाण्डवानां महाचमूम्

^{८.५७.३७}कृष्णौ च पुरुषव्याघ्रौ तच्च सत्यं ब्रवीमि ते
नाहत्वा युधि तौ वीरावपयास्ये कथंचन

^{८.५७.३८}स्वप्स्ये वा निहतस्ताभ्यामसत्यो हि रणे जयः
कृतार्थो वा भविष्यामि हत्वा तावथ वा हतः

^{८.५७.३९}नैतादृशो जातु बभूव लोके; रथोत्तमो यावदनुश्रुतं नः
तमीदृशं प्रतियोत्स्यामि पार्थं; महाहवे पश्य च पौरुषं मे

^{८.५७.४०}रथे चरत्येष रथप्रवीरः; शीघ्रैर्हयैः कौरवराजपुत्रः
स वाद्य मां नेष्यति कृच्छ्रमेत;त्कर्णस्यान्तादेतदन्ताः स्थ सर्वे

^{८.५७.४१}अस्वेदिनौ राजपुत्रस्य हस्ता;ववेपिनौ जातकिणौ बृहन्तौ
दृढायुधः कृतिमान्क्षिप्रहस्तो; न पाण्डवेयेन समोऽस्ति योधः

^{८.५७.४२}गृह्णात्यनेकानपि कङ्कपत्रा;नेकं यथा तान्क्षितिपान्प्रमथ्य
ते क्रोशमात्रं निपतन्त्यमोघाः; कस्तेन योधोऽस्ति समः पृथिव्याम्

^{८.५७.४३}अतोषयत्पाण्डवेयो हुताशं; कृष्णद्वितीयोऽतिरथस्तरस्वी
लेभे चक्रं यत्र कृष्णो महात्मा; धनुर्गाण्डीवं पाण्डवः सव्यसाची

^{८.५७.४४}श्वेताश्वयुक्तं च सुघोषमग्र्यं; रथं महाबाहुरदीनसत्त्वः
महेषुधी चाक्षयौ दिव्यरूपौ; शस्त्राणि दिव्यानि च हव्यवाहात्

^{८.५७.४५}तथेन्द्रलोके निजघान दैत्या;नसंख्येयान्कालकेयांश्च सर्वान्
लेभे शङ्खं देवदत्तं स्म तत्र; को नाम तेनाभ्यधिकः पृथिव्याम्

^{८.५७.४६}महादेवं तोषयामास चैव; साक्षात्सुयुद्धेन महानुभावः
लेभे ततः पाशुपतं सुघोरं; त्रैलोक्यसंहारकरं महास्त्रम्

^{८.५७.४७}पृथक्पृथग्लोकपालाः समेता; ददुर्ह्यस्त्राण्यप्रमेयाणि यस्य
यैस्ताञ्जघानाशु रणे नृसिंहा;न्स कालखञ्जानसुरान्समेतान्

^{८.५७.४८}तथा विराटस्य पुरे समेता;न्सर्वानस्मानेकरथेन जित्वा
जहार तद्गोधनमाजिमध्ये; वस्त्राणि चादत्त महारथेभ्यः

^{८.५७.४९}तमीदृशं वीर्यगुणोपपन्नं; कृष्णद्वितीयं वरये रणाय
अनन्तवीर्येण च केशवेन; नारायणेनाप्रतिमेन गुप्तम्

^{८.५७.५०}वर्षायुतैर्यस्य गुणा न शक्या; वक्तुं समेतैरपि सर्वलोकैः
महात्मनः शङ्खचक्रासिपाणे;र्विष्णोर्जिष्णोर्वसुदेवात्मजस्य
भयं मे वै जायते साध्वसं च; दृष्ट्वा कृष्णावेकरथे समेतौ

^{८.५७.५१}उभौ हि शूरौ कृतिनौ दृढास्त्रौ; महारथौ संहननोपपन्नौ
एतादृशौ फल्गुनवासुदेवौ; कोऽन्यः प्रतीयान्मदृते नु शल्य

^{८.५७.५२}एतावहं युधि वा पातयिष्ये; मां वा कृष्णौ निहनिष्यतोऽद्य
इति ब्रुवञ्शल्यममित्रहन्ता; कर्णो रणे मेघ इवोन्ननाद

^{८.५७.५३}अभ्येत्य पुत्रेण तवाभिनन्दितः; समेत्य चोवाच कुरुप्रवीरान्
कृपं च भोजं च महाभुजावुभौ; तथैव गान्धारनृपं सहानुजम्
गुरोः सुतं चावरजं तथात्मनः; पदातिनोऽथ द्विपसादिनोऽन्यान्

^{८.५७.५४}निरुन्धताभिद्रवताच्युतार्जुनौ; श्रमेण संयोजयताशु सर्वतः
यथा भवद्भिर्भृशविक्षतावुभौ; सुखेन हन्यामहमद्य भूमिपाः

^{८.५७.५५}तथेति चोक्त्वा त्वरिताः स्म तेऽर्जुनं; जिघांसवो वीरतमाः समभ्ययुः
नदीनदान्भूरिजलो महार्णवो; यथा तथा तान्समरेऽर्जुनोऽग्रसत्

^{८.५७.५६}न संदधानो न तथा शरोत्तमा;न्प्रमुञ्चमानो रिपुभिः प्रदृश्यते
धनंजयस्तस्य शरैश्च दारिता; हताश्च पेतुर्नरवाजिकुञ्जराः

^{८.५७.५७}शरार्चिषं गाण्डिवचारुमण्डलं; युगान्तसूर्यप्रतिमानतेजसम्
न कौरवाः शेकुरुदीक्षितुं जयं; यथा रविं व्याधितचक्षुषो जनाः

^{८.५७.५८}तमभ्यधावद्विसृजञ्शरान्कृप;स्तथैव भोजस्तव चात्मजः स्वयम्
जिघांसुभिस्तान्कुशलैः शरोत्तमा;न्महाहवे संजवितान्प्रयत्नतः
शरैः प्रचिच्छेद च पाण्डवस्त्वर;न्पराभिनद्वक्षसि च त्रिभिस्त्रिभिः

^{८.५७.५९}स गाण्डिवाभ्यायतपूर्णमण्डल;स्तपन्रिपूनर्जुनभास्करो बभौ
शरोग्ररश्मिः शुचिशुक्रमध्यगो; यथैव सूर्यः परिवेषगस्तथा

^{८.५७.६०}अथाग्र्यबाणैर्दशभिर्धनंजयं; पराभिनद्द्रोणसुतोऽच्युतं त्रिभिः
चतुर्भिरश्वांश्चतुरः कपिं तथा; शरैः स नाराचवरैरवाकिरत्

^{८.५७.६१}तथा तु तत्तत्स्फुरदात्तकार्मुकं; त्रिभिः शरैर्यन्तृशिरः क्षुरेण
हयांश्चतुर्भिश्चतुरस्त्रिभिर्ध्वजं; धनंजयो द्रौणिरथान्न्यपातयत्

^{८.५७.६२}स रोषपूर्णोऽशनिवज्रहाटकै;रलंकृतं तक्षकभोगवर्चसम्
सुबन्धनं कार्मुकमन्यदाददे; यथा महाहिप्रवरं गिरेस्तथा

^{८.५७.६३}स्वमायुधं चोपविकीर्य भूतले; धनुश्च कृत्वा सगुणं गुणाधिकः
समानयानावजितौ नरोत्तमौ; शरोत्तमैर्द्रौणिरविध्यदन्तिकात्

^{८.५७.६४}कृपश्च भोजश्च तथात्मजश्च ते; तमोनुदं वारिधरा इवापतन्
कृपस्य पार्थः सशरं शरासनं; हयान्ध्वजं सारथिमेव पत्रिभिः

^{८.५७.६५}शरैः प्रचिच्छेद तवात्मजस्य; ध्वजं धनुश्च प्रचकर्त नर्दतः
जघान चाश्वान्कृतवर्मणः शुभा;न्ध्वजं च चिच्छेद ततः प्रतापवान्

^{८.५७.६६}सवाजिसूतेष्वसनान्सकेतना;ञ्जघान नागाश्वरथांस्त्वरंश्च सः
ततः प्रकीर्णं सुमहद्बलं तव; प्रदारितं सेतुरिवाम्भसा यथा
ततोऽर्जुनस्याशु रथेन केशव;श्चकार शत्रूनपसव्यमातुरान्

^{८.५७.६७}ततः प्रयान्तं त्वरितं धनंजयं; शतक्रतुं वृत्रनिजघ्नुषं यथा
समन्वधावन्पुनरुच्छ्रितैर्ध्वजै; रथैः सुयुक्तैरपरे युयुत्सवः

^{८.५७.६८}अथाभिसृत्य प्रतिवार्य तानरी;न्धनंजयस्याभि रथं महारथाः
शिखण्डिशैनेययमाः शितैः शरै;र्विदारयन्तो व्यनदन्सुभैरवम्

^{८.५७.६९}ततोऽभिजघ्नुः कुपिताः परस्परं; शरैस्तदाञ्जोगतिभिः सुतेजनैः
कुरुप्रवीराः सह सृञ्जयैर्यथा;सुराः पुरा देववरैरयोधयन्

^{८.५७.७०}जयेप्सवः स्वर्गमनाय चोत्सुकाः; पतन्ति नागाश्वरथाः परंतप
जगर्जुरुच्चैर्बलवच्च विव्यधुः; शरैः सुमुक्तैरितरेतरं पृथक्

^{८.५७.७१}शरान्धकारे तु महात्मभिः कृते; महामृधे योधवरैः परस्परम्
बभुर्दशाशा न दिवं च पार्थिव; प्रभा च सूर्यस्य तमोवृताभवत्