^{९.१०.१}संजय उवाच

^{९.१०.२}तस्मिन्विलुलिते सैन्ये वध्यमाने परस्परम्
द्रवमाणेषु योधेषु निनदत्सु च दन्तिषु

^{९.१०.३}कूजतां स्तनतां चैव पदातीनां महाहवे
विद्रुतेषु महाराज हयेषु बहुधा तदा

^{९.१०.४}प्रक्षये दारुणे जाते संहारे सर्वदेहिनाम्
नानाशस्त्रसमावापे व्यतिषक्तरथद्विपे

^{९.१०.५}हर्षणे युद्धशौण्डानां भीरूणां भयवर्धने
गाहमानेषु योधेषु परस्परवधैषिषु

^{९.१०.६}प्राणादाने महाघोरे वर्तमाने दुरोदरे
संग्रामे घोररूपे तु यमराष्ट्रविवर्धने

^{९.१०.७}पाण्डवास्तावकं सैन्यं व्यधमन्निशितैः शरैः
तथैव तावका योधा जघ्नुः पाण्डवसैनिकान्

^{९.१०.८}तस्मिंस्तथा वर्तमाने युद्धे भीरुभयावहे
पूर्वाह्णे चैव संप्राप्ते भास्करोदयनं प्रति

^{९.१०.९}लब्धलक्षाः परे राजन्रक्षिताश्च महात्मना
अयोधयंस्तव बलं मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्

^{९.१०.१०}बलिभिः पाण्डवैर्दृप्तैर्लब्धलक्षैः प्रहारिभिः
कौरव्यसीदत्पृतना मृगीवाग्निसमाकुला

^{९.१०.११}तां दृष्ट्वा सीदतीं सेनां पङ्के गामिव दुर्बलाम्
उज्जिहीर्षुस्तदा शल्यः प्रायात्पाण्डुचमूं प्रति

^{९.१०.१२}मद्रराजस्तु संक्रुद्धो गृहीत्वा धनुरुत्तमम्
अभ्यद्रवत संग्रामे पाण्डवानाततायिनः

^{९.१०.१३}पाण्डवाश्च महाराज समरे जितकाशिनः
मद्रराजं समासाद्य विव्यधुर्निशितैः शरैः

^{९.१०.१४}ततः शरशतैस्तीक्ष्णैर्मद्रराजो महाबलः
अर्दयामास तां सेनां धर्मराजस्य पश्यतः

^{९.१०.१५}प्रादुरासंस्ततो राजन्नानारूपाण्यनेकशः
चचाल शब्दं कुर्वाणा मही चापि सपर्वता

^{९.१०.१६}सदण्डशूला दीप्ताग्राः शीर्यमाणाः समन्ततः
उल्का भूमिं दिवः पेतुराहत्य रविमण्डलम्

^{९.१०.१७}मृगाश्च माहिषाश्चापि पक्षिणश्च विशां पते
अपसव्यं तदा चक्रुः सेनां ते बहुशो नृप

^{९.१०.१८}ततस्तद्युद्धमत्युग्रमभवत्संघचारिणाम्
तथा सर्वाण्यनीकानि संनिपत्य जनाधिप
अभ्ययुः कौरवा राजन्पाण्डवानामनीकिनीम्

^{९.१०.१९}शल्यस्तु शरवर्षेण वर्षन्निव सहस्रदृक्
अभ्यवर्षददीनात्मा कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्

^{९.१०.२०}भीमसेनं शरैश्चापि रुक्मपुङ्खैः शिलाशितः
द्रौपदेयांस्तथा सर्वान्माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ

^{९.१०.२१}धृष्टद्युम्नं च शैनेयं शिखण्डिनमथापि च
एकैकं दशभिर्बाणैर्विव्याध च महाबलः
ततोऽसृजद्बाणवर्षं घर्मान्ते मघवानिव

^{९.१०.२२}ततः प्रभद्रका राजन्सोमकाश्च सहस्रशः
पतिताः पात्यमानाश्च दृश्यन्ते शल्यसायकैः

^{९.१०.२३}भ्रमराणामिव व्राताः शलभानामिव व्रजाः
ह्रादिन्य इव मेघेभ्यः शल्यस्य न्यपतञ्शराः

^{९.१०.२४}द्विरदास्तुरगाश्चार्ताः पत्तयो रथिनस्तथा
शल्यस्य बाणैर्न्यपतन्बभ्रमुर्व्यनदंस्तथा

^{९.१०.२५}आविष्ट इव मद्रेशो मन्युना पौरुषेण च
प्राच्छादयदरीन्संख्ये कालसृष्ट इवान्तकः
विनर्दमानो मद्रेशो मेघह्रादो महाबलः

^{९.१०.२६}सा वध्यमाना शल्येन पाण्डवानामनीकिनी
अजातशत्रुं कौन्तेयमभ्यधावद्युधिष्ठिरम्

^{९.१०.२७}तां समर्प्य ततः संख्ये लघुहस्तः शितैः शरैः
शरवर्षेण महता युधिष्ठिरमपीडयत्

^{९.१०.२८}तमापतन्तं पत्त्यश्वैः क्रुद्धो राजा युधिष्ठिरः
अवारयच्छरैस्तीक्ष्णैर्मत्तं द्विपमिवाङ्कुशैः

^{९.१०.२९}तस्य शल्यः शरं घोरं मुमोचाशीविषोपमम्
सोऽभ्यविध्यन्महात्मानं वेगेनाभ्यपतच्च गाम्

^{९.१०.३०}ततो वृकोदरः क्रुद्धः शल्यं विव्याध सप्तभिः
पञ्चभिः सहदेवस्तु नकुलो दशभिः शरैः

^{९.१०.३१}द्रौपदेयाश्च शत्रुघ्नं शूरमार्तायनिं शरैः
अभ्यवर्षन्महाभागं मेघा इव महीधरम्

^{९.१०.३२}ततो दृष्ट्वा तुद्यमानं शल्यं पार्थैः समन्ततः
कृतवर्मा कृपश्चैव संक्रुद्धावभ्यधावताम्

^{९.१०.३३}उलूकश्च पतत्री च शकुनिश्चापि सौबलः
स्मयमानश्च शनकैरश्वत्थामा महारथः
तव पुत्राश्च कार्त्स्न्येन जुगुपुः शल्यमाहवे

^{९.१०.३४}भीमसेनं त्रिभिर्विद्ध्वा कृतवर्मा शिलीमुखैः
बाणवर्षेण महता क्रुद्धरूपमवारयत्

^{९.१०.३५}धृष्टद्युम्नं कृपः क्रुद्धो बाणवर्षैरपीडयत्
द्रौपदेयांश्च शकुनिर्यमौ च द्रौणिरभ्ययात्

^{९.१०.३६}दुर्योधनो युधां श्रेष्ठावाहवे केशवार्जुनौ
समभ्ययादुग्रतेजाः शरैश्चाभ्यहनद्बली

^{९.१०.३७}एवं द्वंद्वशतान्यासंस्त्वदीयानां परैः सह
घोररूपाणि चित्राणि तत्र तत्र विशां पते

^{९.१०.३८}ऋश्यवर्णाञ्जघानाश्वान्भोजो भीमस्य संयुगे
सोऽवतीर्य रथोपस्थाद्धताश्वः पाण्डुनन्दनः
कालो दण्डमिवोद्यम्य गदापाणिरयुध्यत

^{९.१०.३९}प्रमुखे सहदेवस्य जघानाश्वांश्च मद्रराट्
ततः शल्यस्य तनयं सहदेवोऽसिनावधीत्

^{९.१०.४०}गौतमः पुनराचार्यो धृष्टद्युम्नमयोधयत्
असंभ्रान्तमसंभ्रान्तो यत्नवान्यत्नवत्तरम्

^{९.१०.४१}द्रौपदेयांस्तथा वीरानेकैकं दशभिः शरैः
अविध्यदाचार्यसुतो नातिक्रुद्धः स्मयन्निव

^{९.१०.४२}शल्योऽपि राजन्संक्रुद्धो निघ्नन्सोमकपाण्डवान्
पुनरेव शितैर्बाणैर्युधिष्ठिरमपीडयत्

^{९.१०.४३}तस्य भीमो रणे क्रुद्धः संदष्टदशनच्छदः
विनाशायाभिसंधाय गदामादत्त वीर्यवान्

^{९.१०.४४}यमदण्डप्रतीकाशां कालरात्रिमिवोद्यताम्
गजवाजिमनुष्याणां प्राणान्तकरणीमपि

^{९.१०.४५}हेमपट्टपरिक्षिप्तामुल्कां प्रज्वलितामिव
शैक्यां व्यालीमिवात्युग्रां वज्रकल्पामयस्मयीम्

^{९.१०.४६}चन्दनागुरुपङ्काक्तां प्रमदामीप्सितामिव
वसामेदोसृगादिग्धां जिह्वां वैवस्वतीमिव

^{९.१०.४७}पटुघण्टारवशतां वासवीमशनीमिव
निर्मुक्ताशीविषाकारां पृक्तां गजमदैरपि

^{९.१०.४८}त्रासनीं रिपुसैन्यानां स्वसैन्यपरिहर्षिणीम्
मनुष्यलोके विख्यातां गिरिशृङ्गविदारिणीम्

^{९.१०.४९}यया कैलासभवने महेश्वरसखं बली
आह्वयामास कौन्तेयः संक्रुद्धमलकाधिपम्

^{९.१०.५०}यया मायाविनो दृप्तान्सुबहून्धनदालये
जघान गुह्यकान्क्रुद्धो मन्दारार्थे महाबलः
निवार्यमाणो बहुभिर्द्रौपद्याः प्रियमास्थितः

^{९.१०.५१}तां वज्रमणिरत्नौघामष्टाश्रिं वज्रगौरवाम्
समुद्यम्य महाबाहुः शल्यमभ्यद्रवद्रणे

^{९.१०.५२}गदया युद्धकुशलस्तया दारुणनादया
पोथयामास शल्यस्य चतुरोऽश्वान्महाजवान्

^{९.१०.५३}ततः शल्यो रणे क्रुद्धः पीने वक्षसि तोमरम्
निचखान नदन्वीरो वर्म भित्त्वा च सोऽभ्यगात्

^{९.१०.५४}वृकोदरस्त्वसंभ्रातस्तमेवोद्धृत्य तोमरम्
यन्तारं मद्रराजस्य निर्बिभेद ततो हृदि

^{९.१०.५५}स भिन्नवर्मा रुधिरं वमन्वित्रस्तमानसः
पपाताभिमुखो दीनो मद्रराजस्त्वपाक्रमत्

^{९.१०.५६}कृतप्रतिकृतं दृष्ट्वा शल्यो विस्मितमानसः
गदामाश्रित्य धीरात्मा प्रत्यमित्रमवैक्षत

^{९.१०.५७}ततः सुमनसः पार्था भीमसेनमपूजयन्
तद्दृष्ट्वा कर्म संग्रामे घोरमक्लिष्टकर्मणः