^{९.११.१}संजय उवाच

^{९.११.२}पतितं प्रेक्ष्य यन्तारं शल्यः सर्वायसीं गदाम्
आदाय तरसा राजंस्तस्थौ गिरिरिवाचलः

^{९.११.३}तं दीप्तमिव कालाग्निं पाशहस्तमिवान्तकम्
सशृङ्गमिव कैलासं सवज्रमिव वासवम्

^{९.११.४}सशूलमिव हर्यक्षं वने मत्तमिव द्विपम्
जवेनाभ्यपतद्भीमः प्रगृह्य महतीं गदाम्

^{९.११.५}ततः शङ्खप्रणादश्च तूर्याणां च सहस्रशः
सिंहनादश्च संजज्ञे शूराणां हर्षवर्धनः

^{९.११.६}प्रेक्षन्तः सर्वतस्तौ हि योधा योधमहाद्विपौ
तावकाश्च परे चैव साधु साध्वित्यथाब्रुवन्

^{९.११.७}न हि मद्राधिपादन्यो रामाद्वा यदुनन्दनात्
सोढुमुत्सहते वेगं भीमसेनस्य संयुगे

^{९.११.८}तथा मद्राधिपस्यापि गदावेगं महात्मनः
सोढुमुत्सहते नान्यो योधो युधि वृकोदरात्

^{९.११.९}तौ वृषाविव नर्दन्तौ मण्डलानि विचेरतुः
आवल्गितौ गदाहस्तौ मद्रराजवृकोदरौ

^{९.११.१०}मण्डलावर्तमार्गेषु गदाविहरणेषु च
निर्विशेषमभूद्युद्धं तयोः पुरुषसिंहयोः

^{९.११.११}तप्तहेममयैः शुभ्रैर्बभूव भयवर्धनी
अग्निज्वालैरिवाविद्धा पट्टैः शल्यस्य सा गदा

^{९.११.१२}तथैव चरतो मार्गान्मण्डलेषु महात्मनः
विद्युदभ्रप्रतीकाशा भीमस्य शुशुभे गदा

^{९.११.१३}ताडिता मद्रराजेन भीमस्य गदया गदा
दीप्यमानेव वै राजन्ससृजे पावकार्चिषः

^{९.११.१४}तथा भीमेन शल्यस्य ताडिता गदया गदा
अङ्गारवर्षं मुमुचे तदद्भुतमिवाभवत्

^{९.११.१५}दन्तैरिव महानागौ शृङ्गैरिव महर्षभौ
तोत्त्रैरिव तदान्योन्यं गदाग्राभ्यां निजघ्नतुः

^{९.११.१६}तौ गदानिहतैर्गात्रैः क्षणेन रुधिरोक्षितौ
प्रेक्षणीयतरावास्तां पुष्पिताविव किंशुकौ

^{९.११.१७}गदया मद्रराजेन सव्यदक्षिणमाहतः
भीमसेनो महाबाहुर्न चचालाचलो यथा

^{९.११.१८}तथा भीमगदावेगैस्ताड्यमानो मुहुर्मुहुः
शल्यो न विव्यथे राजन्दन्तिनेवाहतो गिरिः

^{९.११.१९}शुश्रुवे दिक्षु सर्वासु तयोः पुरुषसिंहयोः
गदानिपातसंह्रादो वज्रयोरिव निस्वनः

^{९.११.२०}निवृत्य तु महावीर्यौ समुच्छ्रितगदावुभौ
पुनरन्तरमार्गस्थौ मण्डलानि विचेरतुः

^{९.११.२१}अथाभ्येत्य पदान्यष्टौ संनिपातोऽभवत्तयोः
उद्यम्य लोहदण्डाभ्यामतिमानुषकर्मणोः

^{९.११.२२}प्रार्थयानौ तदान्योऽन्यं मण्डलानि विचेरतुः
क्रियाविशेषं कृतिनौ दर्शयामासतुस्तदा

^{९.११.२३}अथोद्यम्य गदे घोरे सशृङ्गाविव पर्वतौ
तावाजघ्नतुरन्योन्यं यथा भूमिचलेऽचलौ

^{९.११.२४}तौ परस्परवेगाच्च गदाभ्यां च भृशाहतौ
युगपत्पेततुर्वीरावुभाविन्द्रध्वजाविव

^{९.११.२५}उभयोः सेनयोर्वीरास्तदा हाहाकृतोऽभवन्
भृशं मर्मण्यभिहतावुभावास्तां सुविह्वलौ

^{९.११.२६}ततः सगदमारोप्य मद्राणामृषभं रथे
अपोवाह कृपः शल्यं तूर्णमायोधनादपि

^{९.११.२७}क्षीबवद्विह्वलत्वात्तु निमेषात्पुनरुत्थितः
भीमसेनो गदापाणिः समाह्वयत मद्रपम्

^{९.११.२८}ततस्तु तावकाः शूरा नानाशस्त्रसमायुताः
नानावादित्रशब्देन पाण्डुसेनामयोधयन्

^{९.११.२९}भुजावुच्छ्रित्य शस्त्रं च शब्देन महता ततः
अभ्यद्रवन्महाराज दुर्योधनपुरोगमाः

^{९.११.३०}तदनीकमभिप्रेक्ष्य ततस्ते पाण्डुनन्दनाः
प्रययुः सिंहनादेन दुर्योधनवधेप्सया

^{९.११.३१}तेषामापततां तूर्णं पुत्रस्ते भरतर्षभ
प्रासेन चेकितानं वै विव्याध हृदये भृशम्

^{९.११.३२}स पपात रथोपस्थे तव पुत्रेण ताडितः
रुधिरौघपरिक्लिन्नः प्रविश्य विपुलं तमः

^{९.११.३३}चेकितानं हतं दृष्ट्वा पाण्डवानां महारथाः
प्रसक्तमभ्यवर्षन्त शरवर्षाणि भागशः

^{९.११.३४}तावकानामनीकेषु पाण्डवा जितकाशिनः
व्यचरन्त महाराज प्रेक्षणीयाः समन्ततः

^{९.११.३५}कृपश्च कृतवर्मा च सौबलश्च महाबलः
अयोधयन्धर्मराजं मद्रराजपुरस्कृताः

^{९.११.३६}भारद्वाजस्य हन्तारं भूरिवीर्यपराक्रमम्
दुर्योधनो महाराज धृष्टद्युम्नमयोधयत्

^{९.११.३७}त्रिसाहस्रा रथा राजंस्तव पुत्रेण चोदिताः
अयोधयन्त विजयं द्रोणपुत्रपुरस्कृताः

^{९.११.३८}विजये धृतसंकल्पाः समभित्यक्तजीविताः
प्राविशंस्तावका राजन्हंसा इव महत्सरः

^{९.११.३९}ततो युद्धमभूद्घोरं परस्परवधैषिणाम्
अन्योन्यवधसंयुक्तमन्योन्यप्रीतिवर्धनम्

^{९.११.४०}तस्मिन्प्रवृत्ते संग्रामे राजन्वीरवरक्षये
अनिलेनेरितं घोरमुत्तस्थौ पार्थिवं रजः

^{९.११.४१}श्रवणान्नामधेयानां पाण्डवानां च कीर्तनात्
परस्परं विजानीमो ये चायुध्यन्नभीतवत्

^{९.११.४२}तद्रजः पुरुषव्याघ्र शोणितेन प्रशामितम्
दिशश्च विमला जज्ञुस्तस्मिन्रजसि शामिते

^{९.११.४३}तथा प्रवृत्ते संग्रामे घोररूपे भयानके
तावकानां परेषां च नासीत्कश्चित्पराङ्मुखः

^{९.११.४४}ब्रह्मलोकपरा भूत्वा प्रार्थयन्तो जयं युधि
सुयुद्धेन पराक्रान्ता नराः स्वर्गमभीप्सवः

^{९.११.४५}भर्तृपिण्डविमोक्षार्थं भर्तृकार्यविनिश्चिताः
स्वर्गसंसक्तमनसो योधा युयुधिरे तदा

^{९.११.४६}नानारूपाणि शस्त्राणि विसृजन्तो महारथाः
अन्योन्यमभिगर्जन्तः प्रहरन्तः परस्परम्

^{९.११.४७}हत विध्यत गृह्णीत प्रहरध्वं निकृन्तत
इति स्म वाचः श्रूयन्ते तव तेषां च वै बले

^{९.११.४८}ततः शल्यो महाराज धर्मराजं युधिष्ठिरम्
विव्याध निशितैर्बाणैर्हन्तुकामो महारथम्

^{९.११.४९}तस्य पार्थो महाराज नाराचान्वै चतुर्दश
मर्माण्युद्दिश्य मर्मज्ञो निचखान हसन्निव

^{९.११.५०}तं वार्य पाण्डवं बाणैर्हन्तुकामो महायशाः
विव्याध समरे क्रुद्धो बहुभिः कङ्कपत्रिभिः

^{९.११.५१}अथ भूयो महाराज शरेण नतपर्वणा
युधिष्ठिरं समाजघ्ने सर्वसैन्यस्य पश्यतः

^{९.११.५२}धर्मराजोऽपि संक्रुद्धो मद्रराजं महायशाः
विव्याध निशितैर्बाणैः कङ्कबर्हिणवाजितैः

^{९.११.५३}चन्द्रसेनं च सप्तत्या सूतं च नवभिः शरैः
द्रुमसेनं चतुःषष्ट्या निजघान महारथः

^{९.११.५४}चक्ररक्षे हते शल्यः पाण्डवेन महात्मना
निजघान ततो राजंश्चेदीन्वै पञ्चविंशतिम्

^{९.११.५५}सात्यकिं पञ्चविंशत्या भीमसेनं च पञ्चभिः
माद्रीपुत्रौ शतेनाजौ विव्याध निशितैः शरैः

^{९.११.५६}एवं विचरतस्तस्य संग्रामे राजसत्तम
संप्रेषयच्छितान्पार्थः शरानाशीविषोपमान्

^{९.११.५७}ध्वजाग्रं चास्य समरे कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः
प्रमुखे वर्तमानस्य भल्लेनापहरद्रथात्

^{९.११.५८}पाण्डुपुत्रेण वै तस्य केतुं छिन्नं महात्मना
निपतन्तमपश्याम गिरिशृङ्गमिवाहतम्

^{९.११.५९}ध्वजं निपतितं दृष्ट्वा पाण्डवं च व्यवस्थितम्
संक्रुद्धो मद्रराजोऽभूच्छरवर्षं मुमोच ह

^{९.११.६०}शल्यः सायकवर्षेण पर्जन्य इव वृष्टिमान्
अभ्यवर्षदमेयात्मा क्षत्रियं क्षत्रियर्षभः

^{९.११.६१}सात्यकिं भीमसेनं च माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ
एकैकं पञ्चभिर्विद्ध्वा युधिष्ठिरमपीडयत्

^{९.११.६२}ततो बाणमयं जालं विततं पाण्डवोरसि
अपश्याम महाराज मेघजालमिवोद्गतम्

^{९.११.६३}तस्य शल्यो रणे क्रुद्धो बाणैः संनतपर्वभिः
दिशः प्रच्छादयामास प्रदिशश्च महारथः

^{९.११.६४}ततो युधिष्ठिरो राजा बाणजालेन पीडितः
बभूव हृतविक्रान्तो जम्भो वृत्रहणा यथा