^{९.३७.१}जनमेजय उवाच

^{९.३७.२}सप्तसारस्वतं कस्मात्कश्च मङ्कणको मुनिः
कथं सिद्धश्च भगवान्कश्चास्य नियमोऽभवत्

^{९.३७.३}कस्य वंशे समुत्पन्नः किं चाधीतं द्विजोत्तम
एतदिच्छाम्यहं श्रोतुं विधिवद्द्विजसत्तम

^{९.३७.४}वैशंपायन उवाच

^{९.३७.५}राजन्सप्त सरस्वत्यो याभिर्व्याप्तमिदं जगत्
आहूता बलवद्भिर्हि तत्र तत्र सरस्वती

^{९.३७.६}सुप्रभा काञ्चनाक्षी च विशाला मानसह्रदा
सरस्वती ओघवती सुवेणुर्विमलोदका

^{९.३७.७}पितामहस्य महतो वर्तमाने महीतले
वितते यज्ञवाटे वै समेतेषु द्विजातिषु

^{९.३७.८}पुण्याहघोषैर्विमलैर्वेदानां निनदैस्तथा
देवेषु चैव व्यग्रेषु तस्मिन्यज्ञविधौ तदा

^{९.३७.९}तत्र चैव महाराज दीक्षिते प्रपितामहे
यजतस्तत्र सत्रेण सर्वकामसमृद्धिना

^{९.३७.१०}मनसा चिन्तिता ह्यर्था धर्मार्थकुशलैस्तदा
उपतिष्ठन्ति राजेन्द्र द्विजातींस्तत्र तत्र ह

^{९.३७.११}जगुश्च तत्र गन्धर्वा ननृतुश्चाप्सरोगणाः
वादित्राणि च दिव्यानि वादयामासुरञ्जसा

^{९.३७.१२}तस्य यज्ञस्य संपत्त्या तुतुषुर्देवता अपि
विस्मयं परमं जग्मुः किमु मानुषयोनयः

^{९.३७.१३}वर्तमाने तथा यज्ञे पुष्करस्थे पितामहे
अब्रुवन्नृषयो राजन्नायं यज्ञो महाफलः
न दृश्यते सरिच्छ्रेष्ठा यस्मादिह सरस्वती

^{९.३७.१४}तच्छ्रुत्वा भगवान्प्रीतः सस्माराथ सरस्वतीम्
पितामहेन यजता आहूता पुष्करेषु वै
सुप्रभा नाम राजेन्द्र नाम्ना तत्र सरस्वती

^{९.३७.१५}तां दृष्ट्वा मुनयस्तुष्टा वेगयुक्तां सरस्वतीम्
पितामहं मानयन्तीं क्रतुं ते बहु मेनिरे

^{९.३७.१६}एवमेषा सरिच्छ्रेष्ठा पुष्करेषु सरस्वती
पितामहार्थं संभूता तुष्ट्यर्थं च मनीषिणाम्

^{९.३७.१७}नैमिषे मुनयो राजन्समागम्य समासते
तत्र चित्राः कथा ह्यासन्वेदं प्रति जनेश्वर

^{९.३७.१८}तत्र ते मुनयो ह्यासन्नानास्वाध्यायवेदिनः
ते समागम्य मुनयः सस्मरुर्वै सरस्वतीम्

^{९.३७.१९}सा तु ध्याता महाराज ऋषिभिः सत्रयाजिभिः
समागतानां राजेन्द्र सहायार्थं महात्मनाम्
आजगाम महाभागा तत्र पुण्या सरस्वती

^{९.३७.२०}नैमिषे काञ्चनाक्षी तु मुनीनां सत्रयाजिनाम्
आगता सरितां श्रेष्ठा तत्र भारत पूजिता

^{९.३७.२१}गयस्य यजमानस्य गयेष्वेव महाक्रतुम्
आहूता सरितां श्रेष्ठा गययज्ञे सरस्वती

^{९.३७.२२}विशालां तु गयेष्वाहुरृषयः संशितव्रताः
सरित्सा हिमवत्पार्श्वात्प्रसूता शीघ्रगामिनी

^{९.३७.२३}औद्दालकेस्तथा यज्ञे यजतस्तत्र भारत
समेते सर्वतः स्फीते मुनीनां मण्डले तदा

^{९.३७.२४}उत्तरे कोसलाभागे पुण्ये राजन्महात्मनः
औद्दालकेन यजता पूर्वं ध्याता सरस्वती

^{९.३७.२५}आजगाम सरिच्छ्रेष्ठा तं देशमृषिकारणात्
पूज्यमाना मुनिगणैर्वल्कलाजिनसंवृतैः
मनोह्रदेति विख्याता सा हि तैर्मनसा हृता

^{९.३७.२६}सुवेणुरृषभद्वीपे पुण्ये राजर्षिसेविते
कुरोश्च यजमानस्य कुरुक्षेत्रे महात्मनः
आजगाम महाभागा सरिच्छ्रेष्ठा सरस्वती

^{९.३७.२७}ओघवत्यपि राजेन्द्र वसिष्ठेन महात्मना
समाहूता कुरुक्षेत्रे दिव्यतोया सरस्वती

^{९.३७.२८}दक्षेण यजता चापि गङ्गाद्वारे सरस्वती
विमलोदा भगवती ब्रह्मणा यजता पुनः
समाहूता ययौ तत्र पुण्ये हैमवते गिरौ

^{९.३७.२९}एकीभूतास्ततस्तास्तु तस्मिंस्तीर्थे समागताः
सप्तसारस्वतं तीर्थं ततस्तत्प्रथितं भुवि

^{९.३७.३०}इति सप्त सरस्वत्यो नामतः परिकीर्तिताः
सप्तसारस्वतं चैव तीर्थं पुण्यं तथा स्मृतम्

^{९.३७.३१}शृणु मङ्कणकस्यापि कौमारब्रह्मचारिणः
आपगामवगाढस्य राजन्प्रक्रीडितं महत्

^{९.३७.३२}दृष्ट्वा यदृच्छया तत्र स्त्रियमम्भसि भारत
स्नायन्तीं रुचिरापाङ्गीं दिग्वाससमनिन्दिताम्
सरस्वत्यां महाराज चस्कन्दे वीर्यमम्भसि

^{९.३७.३३}तद्रेतः स तु जग्राह कलशे वै महातपाः
सप्तधा प्रविभागं तु कलशस्थं जगाम ह
तत्रर्षयः सप्त जाता जज्ञिरे मरुतां गणाः

^{९.३७.३४}वायुवेगो वायुबलो वायुहा वायुमण्डलः
वायुज्वालो वायुरेता वायुचक्रश्च वीर्यवान्
एवमेते समुत्पन्ना मरुतां जनयिष्णवः

^{९.३७.३५}इदमन्यच्च राजेन्द्र शृण्वाश्चर्यतरं भुवि
महर्षेश्चरितं यादृक्त्रिषु लोकेषु विश्रुतम्

^{९.३७.३६}पुरा मङ्कणकः सिद्धः कुशाग्रेणेति नः श्रुतम्
क्षतः किल करे राजंस्तस्य शाकरसोऽस्रवत्
स वि शाकरसं दृष्ट्वा हर्षाविष्टः प्रनृत्तवान्

^{९.३७.३७}ततस्तस्मिन्प्रनृत्ते वै स्थावरं जङ्गमं च यत्
प्रनृत्तमुभयं वीर तेजसा तस्य मोहितम्

^{९.३७.३८}ब्रह्मादिभिः सुरै राजन्नृषिभिश्च तपोधनैः
विज्ञप्तो वै महादेव ऋषेरर्थे नराधिप
नायं नृत्येद्यथा देव तथा त्वं कर्तुमर्हसि

^{९.३७.३९}ततो देवो मुनिं दृष्ट्वा हर्षाविष्टमतीव ह
सुराणां हितकामार्थं महादेवोऽभ्यभाषत

^{९.३७.४०}भो भो ब्राह्मण धर्मज्ञ किमर्थं नरिनर्त्सि वै
हर्षस्थानं किमर्थं वै तवेदं मुनिसत्तम
तपस्विनो धर्मपथे स्थितस्य द्विजसत्तम

^{९.३७.४१}ऋषिरुवाच

^{९.३७.४२}किं न पश्यसि मे ब्रह्मन्कराच्छाकरसं स्रुतम्
यं दृष्ट्वा वै प्रनृत्तोऽहं हर्षेण महता विभो

^{९.३७.४३}तं प्रहस्याब्रवीद्देवो मुनिं रागेण मोहितम्
अहं न विस्मयं विप्र गच्छामीति प्रपश्य माम्

^{९.३७.४४}एवमुक्त्वा मुनिश्रेष्ठं महादेवेन धीमता
अङ्गुल्यग्रेण राजेन्द्र स्वाङ्गुष्ठस्ताडितोऽभवत्

^{९.३७.४५}ततो भस्म क्षताद्राजन्निर्गतं हिमसंनिभम्
तद्दृष्ट्वा व्रीडितो राजन्स मुनिः पादयोर्गतः

^{९.३७.४६}ऋषिरुवाच

^{९.३७.४७}नान्यं देवादहं मन्ये रुद्रात्परतरं महत्
सुरासुरस्य जगतो गतिस्त्वमसि शूलधृक्

^{९.३७.४८}त्वया सृष्टमिदं विश्वं वदन्तीह मनीषिणः
त्वामेव सर्वं विशति पुनरेव युगक्षये

^{९.३७.४९}देवैरपि न शक्यस्त्वं परिज्ञातुं कुतो मया
त्वयि सर्वे स्म दृश्यन्ते सुरा ब्रह्मादयोऽनघ

^{९.३७.५०}सर्वस्त्वमसि देवानां कर्ता कारयिता च ह
त्वत्प्रसादात्सुराः सर्वे मोदन्तीहाकुतोभयाः

^{९.३७.५१}एवं स्तुत्वा महादेवं स ऋषिः प्रणतोऽब्रवीत्
भगवंस्त्वत्प्रसादाद्वै तपो मे न क्षरेदिति

^{९.३७.५२}ततो देवः प्रीतमनास्तमृषिं पुनरब्रवीत्
तपस्ते वर्धतां विप्र मत्प्रसादात्सहस्रधा
आश्रमे चेह वत्स्यामि त्वया सार्धमहं सदा

^{९.३७.५३}सप्तसारस्वते चास्मिन्यो मामर्चिष्यते नरः
न तस्य दुर्लभं किंचिद्भवितेह परत्र च
सारस्वतं च लोकं ते गमिष्यन्ति न संशयः

^{९.३७.५४}एतन्मङ्कणकस्यापि चरितं भूरितेजसः
स हि पुत्रः सजन्यायामुत्पन्नो मातरिश्वना