^९.८.१संजय उवाच

^९.८.२ततः प्रववृते युद्धं कुरूणां भयवर्धनम्
सृञ्जयैः सह राजेन्द्र घोरं देवासुरोपमम्

^९.८.३नरा रथा गजौघाश्च सादिनश्च सहस्रशः
वाजिनश्च पराक्रान्ताः समाजग्मुः परस्परम्

^९.८.४नागानां भीमरूपाणां द्रवतां निस्वनो महान्
अश्रूयत यथा काले जलदानां नभस्तले

^९.८.५नागैरभ्याहताः केचित्सरथा रथिनोऽपतन्
व्यद्रवन्त रणे वीरा द्राव्यमाणा मदोत्कटैः

^९.८.६हयौघान्पादरक्षांश्च रथिनस्तत्र शिक्षिताः
शरैः संप्रेषयामासुः परलोकाय भारत

^९.८.७सादिनः शिक्षिता राजन्परिवार्य महारथान्
विचरन्तो रणेऽभ्यघ्नन्प्रासशक्त्यृष्टिभिस्तथा

^९.८.८धन्विनः पुरुषाः केचित्संनिवार्य महारथान्
एकं बहव आसाद्य प्रेषयेयुर्यमक्षयम्

^९.८.९नागं रथवरांश्चान्ये परिवार्य महारथाः
सोत्तरायुधिनं जघ्नुर्द्रवमाणा महारवम्

^{९.८.१०}तथा च रथिनं क्रुद्धं विकिरन्तं शरान्बहून्
नागा जघ्नुर्महाराज परिवार्य समन्ततः

^{९.८.११}नागो नागमभिद्रुत्य रथी च रथिनं रणे
शक्तितोमरनाराचैर्निजघ्नुस्तत्र तत्र ह

^{९.८.१२}पादातानवमृद्नन्तो रथवारणवाजिनः
रणमध्ये व्यदृश्यन्त कुर्वन्तो महदाकुलम्

^{९.८.१३}हयाश्च पर्यधावन्त चामरैरुपशोभिताः
हंसा हिमवतः प्रस्थे पिबन्त इव मेदिनीम्

^{९.८.१४}तेषां तु वाजिनां भूमिः खुरैश्चित्रा विशां पते
अशोभत यथा नारी करजक्षतविक्षता

^{९.८.१५}वाजिनां खुरशब्देन रथनेमिस्वनेन च
पत्तीनां चापि शब्देन नागानां बृंहितेन च

^{९.८.१६}वादित्राणां च घोषेण शङ्खानां निस्वनेन च
अभवन्नादिता भूमिर्निर्घातैरिव भारत

^{९.८.१७}धनुषां कूजमानानां निस्त्रिंशानां च दीप्यताम्
कवचानां प्रभाभिश्च न प्राज्ञायत किंचन

^{९.८.१८}बहवो बाहवश्छिन्ना नागराजकरोपमाः
उद्वेष्टन्ते विवेष्टन्ते वेगं कुर्वन्ति दारुणम्

^{९.८.१९}शिरसां च महाराज पततां वसुधातले
च्युतानामिव तालेभ्यः फलानां श्रूयते स्वनः

^{९.८.२०}शिरोभिः पतितैर्भाति रुधिरार्द्रैर्वसुंधरा
तपनीयनिभैः काले नलिनैरिव भारत

^{९.८.२१}उद्वृत्तनयनैस्तैस्तु गतसत्त्वैः सुविक्षतैः
व्यभ्राजत महाराज पुण्डरीकैरिवावृता

^{९.८.२२}बाहुभिश्चन्दनादिग्धैः सकेयूरैर्महाधनैः
पतितैर्भाति राजेन्द्र मही शक्रध्वजैरिव

^{९.८.२३}ऊरुभिश्च नरेन्द्राणां विनिकृत्तैर्महाहवे
हस्तिहस्तोपमैरन्यैः संवृतं तद्रणाङ्गणम्

^{९.८.२४}कबन्धशतसंकीर्णं छत्रचामरशोभितम्
सेनावनं तच्छुशुभे वनं पुष्पाचितं यथा

^{९.८.२५}तत्र योधा महाराज विचरन्तो ह्यभीतवत्
दृश्यन्ते रुधिराक्ताङ्गाः पुष्पिता इव किंशुकाः

^{९.८.२६}मातङ्गाश्चाप्यदृश्यन्त शरतोमरपीडिताः
पतन्तस्तत्र तत्रैव छिन्नाभ्रसदृशा रणे

^{९.८.२७}गजानीकं महाराज वध्यमानं महात्मभिः
व्यदीर्यत दिशः सर्वा वातनुन्ना घना इव

^{९.८.२८}ते गजा घनसंकाशाः पेतुरुर्व्यां समन्ततः
वज्ररुग्णा इव बभुः पर्वता युगसंक्षये

^{९.८.२९}हयानां सादिभिः सार्धं पतितानां महीतले
राशयः संप्रदृश्यन्ते गिरिमात्रास्ततस्ततः

^{९.८.३०}संजज्ञे रणभूमौ तु परलोकवहा नदी
शोणितोदा रथावर्ता ध्वजवृक्षास्थिशर्करा

^{९.८.३१}भुजनक्रा धनुःस्रोता हस्तिशैला हयोपला
मेदोमज्जाकर्दमिनी छत्रहंसा गदोडुपा

^{९.८.३२}कवचोष्णीषसंछन्ना पताकारुचिरद्रुमा
चक्रचक्रावलीजुष्टा त्रिवेणूदण्डकावृता

^{९.८.३३}शूराणां हर्षजननी भीरूणां भयवर्धिनी
प्रावर्तत नदी रौद्रा कुरुसृञ्जयसंकुला

^{९.८.३४}तां नदीं पितृलोकाय वहन्तीमतिभैरवाम्
तेरुर्वाहननौभिस्ते शूराः परिघबाहवः

^{९.८.३५}वर्तमाने तथा युद्धे निर्मर्यादे विशां पते
चतुरङ्गक्षये घोरे पूर्वं देवासुरोपमे

^{९.८.३६}अक्रोशन्बान्धवानन्ये तत्र तत्र परंतप
क्रोशद्भिर्बान्धवैश्चान्ये भयार्ता न निवर्तिरे

^{९.८.३७}निर्मर्यादे तथा युद्धे वर्तमाने भयानके
अर्जुनो भीमसेनश्च मोहयां चक्रतुः परान्

^{९.८.३८}सा वध्यमाना महती सेना तव जनाधिप
अमुह्यत्तत्र तत्रैव योषिन्मदवशादिव

^{९.८.३९}मोहयित्वा च तां सेनां भीमसेनधनंजयौ
दध्मतुर्वारिजौ तत्र सिंहनादं च नेदतुः

^{९.८.४०}श्रुत्वैव तु महाशब्दं धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ
धर्मराजं पुरस्कृत्य मद्रराजमभिद्रुतौ

^{९.८.४१}तत्राश्चर्यमपश्याम घोररूपं विशां पते
शल्येन संगताः शूरा यदयुध्यन्त भागशः

^{९.८.४२}माद्रीपुत्रौ सरभसौ कृतास्त्रौ युद्धदुर्मदौ
अभ्ययातां त्वरायुक्तौ जिगीषन्तौ बलं तव

^{९.८.४३}ततो न्यवर्तत बलं तावकं भरतर्षभ
शरैः प्रणुन्नं बहुधा पाण्डवैर्जितकाशिभिः

^{९.८.४४}वध्यमाना चमूः सा तु पुत्राणां प्रेक्षतां तव
भेजे दिशो महाराज प्रणुन्ना दृढधन्विभिः
हाहाकारो महाञ्जज्ञे योधानां तव भारत

^{९.८.४५}तिष्ठ तिष्ठेति वागासीद्द्रावितानां महात्मनाम्
क्षत्रियाणां तदान्योन्यं संयुगे जयमिच्छताम्
आद्रवन्नेव भग्नास्ते पाण्डवैस्तव सैनिकाः

^{९.८.४६}त्यक्त्वा युद्धे प्रियान्पुत्रान्भ्रातॄनथ पितामहान्
मातुलान्भागिनेयांश्च तथा संबन्धिबान्धवान्

^{९.८.४७}हयान्द्विपांस्त्वरयन्तो योधा जग्मुः समन्ततः
आत्मत्राणकृतोत्साहास्तावका भरतर्षभ