^{१३.१०४.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.१०४.२}ब्राह्मणस्वानि ये मन्दा हरन्ति भरतर्षभ
नृशंसकारिणो मूढाः क्व ते गच्छन्ति मानवाः

^{१३.१०४.३}भीष्म उवाच

^{१३.१०४.४}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
चण्डालस्य च संवादं क्षत्रबन्धोश्च भारत

^{१३.१०४.५}राजन्य उवाच

^{१३.१०४.६}वृद्धरूपोऽसि चण्डाल बालवच्च विचेष्टसे
श्वखराणां रजःसेवी कस्मादुद्विजसे गवाम्

^{१३.१०४.७}साधुभिर्गर्हितं कर्म चण्डालस्य विधीयते
कस्माद्गोरजसा ध्वस्तमपां कुण्डे निषिञ्चसि

^{१३.१०४.८}चण्डाल उवाच

^{१३.१०४.९}ब्राह्मणस्य गवां राजन्ह्रियतीनां रजः पुरा
सोममुद्ध्वंसयामास तं सोमं येऽपिबन्द्विजाः

^{१३.१०४.१०}दीक्षितश्च स राजापि क्षिप्रं नरकमाविशत्
सह तैर्याजकैः सर्वैर्ब्रह्मस्वमुपजीव्य तत्

^{१३.१०४.११}येऽपि तत्रापिबन्क्षीरं घृतं दधि च मानवाः
ब्राह्मणाः सहराजन्याः सर्वे नरकमाविशन्

^{१३.१०४.१२}जघ्नुस्ताः पयसा पुत्रांस्तथा पौत्रान्विधुन्वतीः
पशूनवेक्षमाणाश्च साधुवृत्तेन दंपती

^{१३.१०४.१३}अहं तत्रावसं राजन्ब्रह्मचारी जितेन्द्रियः
तासां मे रजसा ध्वस्तं भैक्षमासीन्नराधिप

^{१३.१०४.१४}चण्डालोऽहं ततो राजन्भुक्त्वा तदभवं मृतः
ब्रह्मस्वहारी च नृपः सोऽप्रतिष्ठां गतिं ययौ

^{१३.१०४.१५}तस्माद्धरेन्न विप्रस्वं कदाचिदपि किंचन
ब्रह्मस्वरजसा ध्वस्तं भुक्त्वा मां पश्य यादृशम्

^{१३.१०४.१६}तस्मात्सोमोऽप्यविक्रेयः पुरुषेण विपश्चिता
विक्रयं हीह सोमस्य गर्हयन्ति मनीषिणः

^{१३.१०४.१७}ये चैनं क्रीणते राजन्ये च विक्रीणते जनाः
ते तु वैवस्वतं प्राप्य रौरवं यान्ति सर्वशः

^{१३.१०४.१८}सोमं तु रजसा ध्वस्तं विक्रीयाद्बुद्धिपूर्वकम्
श्रोत्रियो वार्धुषी भूत्वा चिररात्राय नश्यति
नरकं त्रिंशतं प्राप्य श्वविष्ठामुपजीवति

^{१३.१०४.१९}श्वचर्यामतिमानं च सखिदारेषु विप्लवम्
तुलयाधारयद्धर्मो ह्यतिमानोऽतिरिच्यते

^{१३.१०४.२०}श्वानं वै पापिनं पश्य विवर्णं हरिणं कृशम्
अतिमानेन भूतानामिमां गतिमुपागतम्

^{१३.१०४.२१}अहं वै विपुले जातः कुले धनसमन्विते
अन्यस्मिञ्जन्मनि विभो ज्ञानविज्ञानपारगः

^{१३.१०४.२२}अभवं तत्र जानानो ह्येतान्दोषान्मदात्तदा
संरब्ध एव भूतानां पृष्ठमांसान्यभक्षयम्

^{१३.१०४.२३}सोऽहं तेन च वृत्तेन भोजनेन च तेन वै
इमामवस्थां संप्राप्तः पश्य कालस्य पर्ययम्

^{१३.१०४.२४}आदीप्तमिव चैलान्तं भ्रमरैरिव चार्दितम्
धावमानं सुसंरब्धं पश्य मां रजसान्वितम्

^{१३.१०४.२५}स्वाध्यायैस्तु महत्पापं तरन्ति गृहमेधिनः
दानैः पृथग्विधैश्चापि यथा प्राहुर्मनीषिणः

^{१३.१०४.२६}तथा पापकृतं विप्रमाश्रमस्थं महीपते
सर्वसङ्गविनिर्मुक्तं छन्दांस्युत्तारयन्त्युत

^{१३.१०४.२७}अहं तु पापयोन्यां वै प्रसूतः क्षत्रियर्षभ
निश्चयं नाधिगच्छामि कथं मुच्येयमित्युत

^{१३.१०४.२८}जातिस्मरत्वं तु मम केनचित्पूर्वकर्मणा
शुभेन येन मोक्षं वै प्राप्तुमिच्छाम्यहं नृप

^{१३.१०४.२९}त्वमिमं मे प्रपन्नाय संशयं ब्रूहि पृच्छते
चण्डालत्वात्कथमहं मुच्येयमिति सत्तम

^{१३.१०४.३०}राजन्य उवाच

^{१३.१०४.३१}चण्डाल प्रतिजानीहि येन मोक्षमवाप्स्यसि
ब्राह्मणार्थे त्यजन्प्राणान्गतिमिष्टामवाप्स्यसि

^{१३.१०४.३२}दत्त्वा शरीरं क्रव्याद्भ्यो रणाग्नौ द्विजहेतुकम्
हुत्वा प्राणान्प्रमोक्षस्ते नान्यथा मोक्षमर्हसि

^{१३.१०४.३३}भीष्म उवाच

^{१३.१०४.३४}इत्युक्तः स तदा राजन्ब्रह्मस्वार्थे परंतप
हुत्वा रणमुखे प्राणान्गतिमिष्टामवाप ह

^{१३.१०४.३५}तस्माद्रक्ष्यं त्वया पुत्र ब्रह्मस्वं भरतर्षभ
यदीच्छसि महाबाहो शाश्वतीं गतिमुत्तमाम्