^{१३.१०५.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.१०५.२}एको लोकः सुकृतिनां सर्वे त्वाहो पितामह
उत तत्रापि नानात्वं तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.१०५.३}भीष्म उवाच

^{१३.१०५.४}कर्मभिः पार्थ नानात्वं लोकानां यान्ति मानवाः
पुण्यान्पुण्यकृतो यान्ति पापान्पापकृतो जनाः

^{१३.१०५.५}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
गौतमस्य मुनेस्तात संवादं वासवस्य च

^{१३.१०५.६}ब्राह्मणो गौतमः कश्चिन्मृदुर्दान्तो जितेन्द्रियः
महावने हस्तिशिशुं परिद्यूनममातृकम्

^{१३.१०५.७}तं दृष्ट्वा जीवयामास सानुक्रोशो धृतव्रतः
स तु दीर्घेण कालेन बभूवातिबलो महान्

^{१३.१०५.८}तं प्रभिन्नं महानागं प्रस्रुतं सर्वतो मदम्
धृतराष्ट्रस्य रूपेण शक्रो जग्राह हस्तिनम्

^{१३.१०५.९}ह्रियमाणं तु तं दृष्ट्वा गौतमः संशितव्रतः
अभ्यभाषत राजानं धृतराष्ट्रं महातपाः

^{१३.१०५.१०}मा मे हार्षीर्हस्तिनं पुत्रमेनं; दुःखात्पुष्टं धृतराष्ट्राकृतज्ञ
मित्रं सतां सप्तपदं वदन्ति; मित्रद्रोहो नैव राजन्स्पृशेत्त्वाम्

^{१३.१०५.११}इध्मोदकप्रदातारं शून्यपालकमाश्रमे
विनीतमाचार्यकुले सुयुक्तं गुरुकर्मणि

^{१३.१०५.१२}शिष्टं दान्तं कृतज्ञं च प्रियं च सततं मम
न मे विक्रोशतो राजन्हर्तुमर्हसि कुञ्जरम्

^{१३.१०५.१३}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.१४}गवां सहस्रं भवते ददामि; दासीशतं निष्कशतानि पञ्च
अन्यच्च वित्तं विविधं महर्षे; किं ब्राह्मणस्येह गजेन कृत्यम्

^{१३.१०५.१५}गौतम उवाच

^{१३.१०५.१६}त्वामेव गावोऽभि भवन्तु राज;न्दास्यः सनिष्का विविधं च रत्नम्
अन्यच्च वित्तं विविधं नरेन्द्र; किं ब्राह्मणस्येह धनेन कृत्यम्

^{१३.१०५.१७}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.१८}ब्राह्मणानां हस्तिभिर्नास्ति कृत्यं; राजन्यानां नागकुलानि विप्र
स्वं वाहनं नयतो नास्त्यधर्मो; नागश्रेष्ठाद्गौतमास्मान्निवर्त

^{१३.१०५.१९}गौतम उवाच

^{१३.१०५.२०}यत्र प्रेतो नन्दति पुण्यकर्मा; यत्र प्रेतः शोचति पापकर्मा
वैवस्वतस्य सदने महात्मन;स्तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.२१}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.२२}ये निष्क्रिया नास्तिकाः श्रद्दधानाः; पापात्मान इन्द्रियार्थे निविष्टाः
यमस्य ते यातनां प्राप्नुवन्ति; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.२३}गौतम उवाच

^{१३.१०५.२४}वैवस्वती संयमनी जनानां; यत्रानृतं नोच्यते यत्र सत्यम्
यत्राबला बलिनं यातयन्ति; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.२५}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.२६}ज्येष्ठां स्वसारं पितरं मातरं च; गुरुं यथा मानयन्तश्चरन्ति
तथाविधानामेष लोको महर्षे; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.२७}गौतम उवाच

^{१३.१०५.२८}मन्दाकिनी वैश्रवणस्य राज्ञो; महाभोगा भोगिजनप्रवेश्या
गन्धर्वयक्षैरप्सरोभिश्च जुष्टा; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.२९}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.३०}अतिथिव्रताः सुव्रता ये जना वै; प्रतिश्रयं ददति ब्राह्मणेभ्यः
शिष्टाशिनः संविभज्याश्रितांश्च; मन्दाकिनीं तेऽपि विभूषयन्ति

^{१३.१०५.३१}गौतम उवाच

^{१३.१०५.३२}मेरोरग्रे यद्वनं भाति रम्यं; सुपुष्पितं किंनरगीतजुष्टम्
सुदर्शना यत्र जम्बूर्विशाला; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.३३}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.३४}ये ब्राह्मणा मृदवः सत्यशीला; बहुश्रुताः सर्वभूताभिरामाः
येऽधीयन्ते सेतिहासं पुराणं; मध्वाहुत्या जुह्वति च द्विजेभ्यः

^{१३.१०५.३५}तथाविधानामेष लोको महर्षे; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र
यद्विद्यते विदितं स्थानमस्ति; तद्ब्रूहि त्वं त्वरितो ह्येष यामि

^{१३.१०५.३६}गौतम उवाच

^{१३.१०५.३७}सुपुष्पितं किंनरराजजुष्टं; प्रियं वनं नन्दनं नारदस्य
गन्धर्वाणामप्सरसां च सद्म; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.३८}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.३९}ये नृत्तगीतकुशला जनाः सदा; ह्ययाचमानाः सहिताश्चरन्ति
तथाविधानामेष लोको महर्षे; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.४०}गौतम उवाच

^{१३.१०५.४१}यत्रोत्तराः कुरवो भान्ति रम्या; देवैः सार्धं मोदमाना नरेन्द्र
यत्राग्नियौनाश्च वसन्ति विप्रा; ह्ययोनयः पर्वतयोनयश्च

^{१३.१०५.४२}यत्र शक्रो वर्षति सर्वकामा;न्यत्र स्त्रियः कामचाराश्चरन्ति
यत्र चेर्ष्या नास्ति नारीनराणां; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.४३}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.४४}ये सर्वभूतेषु निवृत्तकामा; अमांसादा न्यस्तदण्डाश्चरन्ति
न हिंसन्ति स्थावरं जङ्गमं च; भूतानां ये सर्वभूतात्मभूताः

^{१३.१०५.४५}निराशिषो निर्ममा वीतरागा; लाभालाभे तुल्यनिन्दाप्रशंसाः
तथाविधानामेष लोको महर्षे; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.४६}गौतम उवाच

^{१३.१०५.४७}ततः परं भान्ति लोकाः सनातनाः; सुपुण्यगन्धा निर्मला वीतशोकाः
सोमस्य राज्ञः सदने महात्मन;स्तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.४८}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.४९}ये दानशीला न प्रतिगृह्णते सदा; न चाप्यर्थानाददते परेभ्यः
येषामदेयमर्हते नास्ति किंचि;त्सर्वातिथ्याः सुप्रसादा जनाश्च

^{१३.१०५.५०}ये क्षन्तारो नाभिजल्पन्ति चान्या;ञ्शक्ता भूत्वा सततं पुण्यशीलाः
तथाविधानामेष लोको महर्षे; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.५१}गौतम उवाच

^{१३.१०५.५२}ततः परं भान्ति लोकाः सनातना; विरजसो वितमस्का विशोकाः
आदित्यस्य सुमहान्तः सुवृत्ता;स्तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.५३}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.५४}स्वाध्यायशीला गुरुशुश्रूषणे रता;स्तपस्विनः सुव्रताः सत्यसंधाः
आचार्याणामप्रतिकूलभाषिणो; नित्योत्थिता गुरुकर्मस्वचोद्याः

^{१३.१०५.५५}तथाविधानामेष लोको महर्षे; विशुद्धानां भावितवाङ्मतीनाम्
सत्ये स्थितानां वेदविदां महात्मनां; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.५६}गौतम उवाच

^{१३.१०५.५७}ततः परे भान्ति लोकाः सनातनाः; सुपुण्यगन्धा विरजा विशोकाः
वरुणस्य राज्ञः सदने महात्मन;स्तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.५८}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.५९}चातुर्मास्यैर्ये यजन्ते जनाः सदा; तथेष्टीनां दशशतं प्राप्नुवन्ति
ये चाग्निहोत्रं जुह्वति श्रद्दधाना; यथान्यायं त्रीणि वर्षाणि विप्राः

^{१३.१०५.६०}स्वदारिणां धर्मधुरे महात्मनां; यथोचिते वर्त्मनि सुस्थितानाम्
धर्मात्मनामुद्वहतां गतिं तां; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.६१}गौतम उवाच

^{१३.१०५.६२}इन्द्रस्य लोका विरजा विशोका; दुरन्वयाः काङ्क्षिता मानवानाम्
तस्याहं ते भवने भूरितेजसो; राजन्निमं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.६३}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.६४}शतवर्षजीवी यश्च शूरो मनुष्यो; वेदाध्यायी यश्च यज्वाप्रमत्तः
एते सर्वे शक्रलोकं व्रजन्ति; परं गन्ता धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.६५}गौतम उवाच

^{१३.१०५.६६}प्राजापत्याः सन्ति लोका महान्तो; नाकस्य पृष्ठे पुष्कला वीतशोकाः
मनीषिताः सर्वलोकोद्भवानां; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.६७}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.६८}ये राजानो राजसूयाभिषिक्ता; धर्मात्मानो रक्षितारः प्रजानाम्
ये चाश्वमेधावभृथाप्लुताङ्गा;स्तेषां लोका धृतराष्ट्रो न तत्र

^{१३.१०५.६९}गौतम उवाच

^{१३.१०५.७०}ततः परं भान्ति लोकाः सनातनाः; सुपुण्यगन्धा विरजा वीतशोकाः
तस्मिन्नहं दुर्लभे त्वाप्रधृष्ये; गवां लोके हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.७१}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.७२}यो गोसहस्री शतदः समां समां; यो गोशती दश दद्याच्च शक्त्या
तथा दशभ्यो यश्च दद्यादिहैकां; पञ्चभ्यो वा दानशीलस्तथैकाम्

^{१३.१०५.७३}ये जीर्यन्ते ब्रह्मचर्येण विप्रा; ब्राह्मीं वाचं परिरक्षन्ति चैव
मनस्विनस्तीर्थयात्रापरायणा;स्ते तत्र मोदन्ति गवां विमाने

^{१३.१०५.७४}प्रभासं मानसं पुण्यं पुष्कराणि महत्सरः
पुण्यं च नैमिषं तीर्थं बाहुदां करतोयिनीम्

^{१३.१०५.७५}गयां गयशिरश्चैव विपाशां स्थूलवालुकाम्
तूष्णींगङ्गां दशगङ्गां महाह्रदमथापि च

^{१३.१०५.७६}गौतमीं कौशिकीं पाकां महात्मानो धृतव्रताः
सरस्वतीदृषद्वत्यौ यमुनां ये प्रयान्ति च

^{१३.१०५.७७}तत्र ते दिव्यसंस्थाना दिव्यमाल्यधराः शिवाः
प्रयान्ति पुण्यगन्धाढ्या धृतराष्ट्रो न तत्र वै

^{१३.१०५.७८}गौतम उवाच

^{१३.१०५.७९}यत्र शीतभयं नास्ति न चोष्णभयमण्वपि
न क्षुत्पिपासे न ग्लानिर्न दुःखं न सुखं तथा

^{१३.१०५.८०}न द्वेष्यो न प्रियः कश्चिन्न बन्धुर्न रिपुस्तथा
न जरामरणे वापि न पुण्यं न च पातकम्

^{१३.१०५.८१}तस्मिन्विरजसि स्फीते प्रज्ञासत्त्वव्यवस्थिते
स्वयंभुभवने पुण्ये हस्तिनं मे यतिष्यति

^{१३.१०५.८२}धृतराष्ट्र उवाच

^{१३.१०५.८३}निर्मुक्ताः सर्वसङ्गेभ्यो कृतात्मानो यतव्रताः
अध्यात्मयोगसंस्थाने युक्ताः स्वर्गगतिं गताः

^{१३.१०५.८४}ते ब्रह्मभवनं पुण्यं प्राप्नुवन्तीह सात्त्विकाः
न तत्र धृतराष्ट्रस्ते शक्यो द्रष्टुं महामुने

^{१३.१०५.८५}गौतम उवाच

^{१३.१०५.८६}रथन्तरं यत्र बृहच्च गीयते; यत्र वेदी पुण्डरीकैः स्तृणोति
यत्रोपयाति हरिभिः सोमपीथी; तत्र त्वाहं हस्तिनं यातयिष्ये

^{१३.१०५.८७}बुध्यामि त्वां वृत्रहणं शतक्रतुं; व्यतिक्रमन्तं भुवनानि विश्वा
कच्चिन्न वाचा वृजिनं कदाचि;दकार्षं ते मनसोऽभिषङ्गात्

^{१३.१०५.८८}शक्र उवाच

^{१३.१०५.८९}यस्मादिमं लोकपथं प्रजाना;मन्वागमं पदवादे गजस्य
तस्माद्भवान्प्रणतं मानुशास्तु; ब्रवीषि यत्तत्करवाणि सर्वम्

^{१३.१०५.९०}गौतम उवाच

^{१३.१०५.९१}श्वेतं करेणुं मम पुत्रनागं; यं मेऽहार्षीर्दशवर्षाणि बालम्
यो मे वने वसतोऽभूद्द्वितीय;स्तमेव मे देहि सुरेन्द्र नागम्

^{१३.१०५.९२}शक्र उवाच

^{१३.१०५.९३}अयं सुतस्ते द्विजमुख्य नाग;श्चाघ्रायते त्वामभिवीक्षमाणः
पादौ च ते नासिकयोपजिघ्रते; श्रेयो मम ध्याहि नमश्च तेऽस्तु

^{१३.१०५.९४}गौतम उवाच

^{१३.१०५.९५}शिवं सदैवेह सुरेन्द्र तुभ्यं; ध्यायामि पूजां च सदा प्रयुञ्जे
ममापि त्वं शक्र शिवं ददस्व; त्वया दत्तं प्रतिगृह्णामि नागम्

^{१३.१०५.९६}शक्र उवाच

^{१३.१०५.९७}येषां वेदा निहिता वै गुहायां; मनीषिणां सत्त्ववतां महात्मनाम्
तेषां त्वयैकेन महात्मनास्मि; बुद्धस्तस्मात्प्रीतिमांस्तेऽहमद्य

^{१३.१०५.९८}हन्तैहि ब्राह्मण क्षिप्रं सह पुत्रेण हस्तिना
प्राप्नुहि त्वं शुभाँल्लोकानह्नाय च चिराय च

^{१३.१०५.९९}भीष्म उवाच

^{१३.१०५.१००}स गौतमं पुरस्कृत्य सह पुत्रेण हस्तिना
दिवमाचक्रमे वज्री सद्भिः सह दुरासदम्