^{१३.१०६.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.१०६.२}दानं बहुविधाकारं शान्तिः सत्यमहिंसता
स्वदारतुष्टिश्चोक्ता ते फलं दानस्य चैव यत्

^{१३.१०६.३}पितामहस्य विदितं किमन्यत्र तपोबलात्
तपसो यत्परं तेऽद्य तन्मे व्याख्यातुमर्हसि

^{१३.१०६.४}भीष्म उवाच

^{१३.१०६.५}तपः प्रचक्षते यावत्तावल्लोका युधिष्ठिर
मतं मम तु कौन्तेय तपो नानशनात्परम्

^{१३.१०६.६}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
भगीरथस्य संवादं ब्रह्मणश्च महात्मनः

^{१३.१०६.७}अतीत्य सुरलोकं च गवां लोकं च भारत
ऋषिलोकं च सोऽगच्छद्भगीरथ इति श्रुतिः

^{१३.१०६.८}तं दृष्ट्वा स वचः प्राह ब्रह्मा राजन्भगीरथम्
कथं भगीरथागास्त्वमिमं देशं दुरासदम्

^{१३.१०६.९}न हि देवा न गन्धर्वा न मनुष्या भगीरथ
आयान्त्यतप्ततपसः कथं वै त्वमिहागतः

^{१३.१०६.१०}भगीरथ उवाच

^{१३.१०६.११}निःशङ्कमन्नमददं ब्राह्मणेभ्यः; शतं सहस्राणि सदैव दानम्
ब्राह्मं व्रतं नित्यमास्थाय विद्धि; न त्वेवाहं तस्य फलादिहागाम्

^{१३.१०६.१२}दशैकरात्रान्दश पञ्चरात्रा;नेकादशैकादशकान्क्रतूंश्च
ज्योतिष्टोमानां च शतं यदिष्टं; फलेन तेनापि च नागतोऽहम्

^{१३.१०६.१३}यच्चावसं जाह्नवीतीरनित्यः; शतं समास्तप्यमानस्तपोऽहम्
अदां च तत्राश्वतरीसहस्रं; नारीपुरं न च तेनाहमागाम्

^{१३.१०६.१४}दशायुतानि चाश्वानामयुतानि च विंशतिम्
पुष्करेषु द्विजातिभ्यः प्रादां गाश्च सहस्रशः

^{१३.१०६.१५}सुवर्णचन्द्रोडुपधारिणीनां; कन्योत्तमानामददं स्रग्विणीनाम्
षष्टिं सहस्राणि विभूषितानां; जाम्बूनदैराभरणैर्न तेन

^{१३.१०६.१६}दशार्बुदान्यददं गोसवेज्या;स्वेकैकशो दश गा लोकनाथ
समानवत्साः पयसा समन्विताः; सुवर्णकांस्योपदुहा न तेन

^{१३.१०६.१७}अप्तोर्यामेषु नियतमेकैकस्मिन्दशाददम्
गृष्टीनां क्षीरदात्रीणां रोहिणीनां न तेन च

^{१३.१०६.१८}दोग्ध्रीणां वै गवां चैव प्रयुतानि दशैव ह
प्रादां दशगुणं ब्रह्मन्न च तेनाहमागतः

^{१३.१०६.१९}वाजिनां बाह्लिजातानामयुतान्यददं दश
कर्काणां हेममालानां न च तेनाहमागतः

^{१३.१०६.२०}कोटीश्च काञ्चनस्याष्टौ प्रादां ब्रह्मन्दश त्वहम्
एकैकस्मिन्क्रतौ तेन फलेनाहं न चागतः

^{१३.१०६.२१}वाजिनां श्यामकर्णानां हरितानां पितामह
प्रादां हेमस्रजां ब्रह्मन्कोटीर्दश च सप्त च

^{१३.१०६.२२}ईषादन्तान्महाकायान्काञ्चनस्रग्विभूषितान्
पत्नीमतः सहस्राणि प्रायच्छं दश सप्त च

^{१३.१०६.२३}अलंकृतानां देवेश दिव्यैः कनकभूषणैः
रथानां काञ्चनाङ्गानां सहस्राण्यददं दश
सप्त चान्यानि युक्तानि वाजिभिः समलंकृतैः

^{१३.१०६.२४}दक्षिणावयवाः केचिद्वेदैर्ये संप्रकीर्तिताः
वाजपेयेषु दशसु प्रादां तेनापि नाप्यहम्

^{१३.१०६.२५}शक्रतुल्यप्रभावानामिज्यया विक्रमेण च
सहस्रं निष्ककण्ठानामददं दक्षिणामहम्

^{१३.१०६.२६}विजित्य नृपतीन्सर्वान्मखैरिष्ट्वा पितामह
अष्टभ्यो राजसूयेभ्यो न च तेनाहमागतः

^{१३.१०६.२७}स्रोतश्च यावद्गङ्गायाश्छन्नमासीज्जगत्पते
दक्षिणाभिः प्रवृत्ताभिर्मम नागां च तत्कृते

^{१३.१०६.२८}वाजिनां च सहस्रे द्वे सुवर्णशतभूषिते
वरं ग्रामशतं चाहमेकैकस्य त्रिधाददम्
तपस्वी नियताहारः शममास्थाय वाग्यतः

^{१३.१०६.२९}दीर्घकालं हिमवति गङ्गायाश्च दुरुत्सहाम्
मूर्ध्ना धारां महादेवः शिरसा यामधारयत्
न तेनाप्यहमागच्छं फलेनेह पितामह

^{१३.१०६.३०}शम्याक्षेपैरयजं यच्च देवा;न्सद्यस्कानामयुतैश्चापि यत्तत्
त्रयोदशद्वादशाहांश्च देव; सपौण्डरीकान्न च तेषां फलेन

^{१३.१०६.३१}अष्टौ सहस्राणि ककुद्मिनामहं; शुक्लर्षभाणामददं ब्राह्मणेभ्यः
एकैकं वै काञ्चनं शृङ्गमेभ्यः; पत्नीश्चैषामददं निष्ककण्ठीः

^{१३.१०६.३२}हिरण्यरत्ननिचितानददं रत्नपर्वतान्
धनधान्यसमृद्धांश्च ग्रामाञ्शतसहस्रशः

^{१३.१०६.३३}शतं शतानां गृष्टीनामददं चाप्यतन्द्रितः
इष्ट्वानेकैर्महायज्ञैर्ब्राह्मणेभ्यो न तेन च

^{१३.१०६.३४}एकादशाहैरयजं सदक्षिणै;र्द्विर्द्वादशाहैरश्वमेधैश्च देव
आर्कायणैः षोडशभिश्च ब्रह्मं;स्तेषां फलेनेह न चागतोऽस्मि

^{१३.१०६.३५}निष्कैककण्ठमददं योजनायतं; तद्विस्तीर्णं काञ्चनपादपानाम्
वनं चूतानां रत्नविभूषितानां; न चैव तेषामागतोऽहं फलेन

^{१३.१०६.३६}तुरायणं हि व्रतमप्रधृष्य;मक्रोधनोऽकरवं त्रिंशतोऽब्दान्
शतं गवामष्ट शतानि चैव; दिने दिने ह्यददं ब्राह्मणेभ्यः

^{१३.१०६.३७}पयस्विनीनामथ रोहिणीनां; तथैव चाप्यनडुहां लोकनाथ
प्रादां नित्यं ब्राह्मणेभ्यः सुरेश; नेहागतस्तेन फलेन चाहम्

^{१३.१०६.३८}त्रिंशदग्निमहं ब्रह्मन्नयजं यच्च नित्यदा
अष्टाभिः सर्वमेधैश्च नरमेधैश्च सप्तभिः

^{१३.१०६.३९}दशभिर्विश्वजिद्भिश्च शतैरष्टादशोत्तरैः
न चैव तेषां देवेश फलेनाहमिहागतः

^{१३.१०६.४०}सरय्वां बाहुदायां च गङ्गायामथ नैमिषे
गवां शतानामयुतमददं न च तेन वै

^{१३.१०६.४१}इन्द्रेण गुह्यं निहितं वै गुहायां; यद्भार्गवस्तपसेहाभ्यविन्दत्
जाज्वल्यमानमुशनस्तेजसेह; तत्साधयामास महं वरेण्यम्

^{१३.१०६.४२}ततो मे ब्राह्मणास्तुष्टास्तस्मिन्कर्मणि साधिते
सहस्रमृषयश्चासन्ये वै तत्र समागताः
उक्तस्तैरस्मि गच्छ त्वं ब्रह्मलोकमिति प्रभो

^{१३.१०६.४३}प्रीतेनोक्तः सहस्रेण ब्राह्मणानामहं प्रभो
इमं लोकमनुप्राप्तो मा भूत्तेऽत्र विचारणा

^{१३.१०६.४४}कामं यथावद्विहितं विधात्रा; पृष्टेन वाच्यं तु मया यथावत्
तपो हि नान्यच्चानशनान्मतं मे; नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद

^{१३.१०६.४५}भीष्म उवाच

^{१३.१०६.४६}इत्युक्तवन्तं तं ब्रह्मा राजानं स्म भगीरथम्
पूजयामास पूजार्हं विधिदृष्टेन कर्मणा