^{१३.९१.१}युधिष्ठिर उवाच

^{१३.९१.२}केन संकल्पितं श्राद्धं कस्मिन्काले किमात्मकम्
भृग्वङ्गिरसके काले मुनिना कतरेण वा

^{१३.९१.३}कानि श्राद्धेषु वर्ज्यानि तथा मूलफलानि च
धान्यजातिश्च का वर्ज्या तन्मे ब्रूहि पितामह

^{१३.९१.४}भीष्म उवाच

^{१३.९१.५}यथा श्राद्धं संप्रवृत्तं यस्मिन्काले यदात्मकम्
येन संकल्पितं चैव तन्मे शृणु जनाधिप

^{१३.९१.६}स्वायंभुवोऽत्रिः कौरव्य परमर्षिः प्रतापवान्
तस्य वंशे महाराज दत्तात्रेय इति स्मृतः

^{१३.९१.७}दत्तात्रेयस्य पुत्रोऽभून्निमिर्नाम तपोधनः
निमेश्चाप्यभवत्पुत्रः श्रीमान्नाम श्रिया वृतः

^{१३.९१.८}पूर्णे वर्षसहस्रान्ते स कृत्वा दुष्करं तपः
कालधर्मपरीतात्मा निधनं समुपागतः

^{१३.९१.९}निमिस्तु कृत्वा शौचानि विधिदृष्टेन कर्मणा
संतापमगमत्तीव्रं पुत्रशोकपरायणः

^{१३.९१.१०}अथ कृत्वोपहार्याणि चतुर्दश्यां महामतिः
तमेव गणयञ्शोकं विरात्रे प्रत्यबुध्यत

^{१३.९१.११}तस्यासीत्प्रतिबुद्धस्य शोकेन पिहितात्मनः
मनः संहृत्य विषये बुद्धिर्विस्तरगामिनी

^{१३.९१.१२}ततः संचिन्तयामास श्राद्धकल्पं समाहितः
यानि तस्यैव भोज्यानि मूलानि च फलानि च

^{१३.९१.१३}उक्तानि यानि चान्यानि यानि चेष्टानि तस्य ह
तानि सर्वाणि मनसा विनिश्चित्य तपोधनः

^{१३.९१.१४}अमावास्यां महाप्राज्ञ विप्रानानाय्य पूजितान्
दक्षिणावर्तिकाः सर्वा बृसीः स्वयमथाकरोत्

^{१३.९१.१५}सप्त विप्रांस्ततो भोज्ये युगपत्समुपानयत्
ऋते च लवणं भोज्यं श्यामाकान्नं ददौ प्रभुः

^{१३.९१.१६}दक्षिणाग्रास्ततो दर्भा विष्टरेषु निवेशिताः
पादयोश्चैव विप्राणां ये त्वन्नमुपभुञ्जते

^{१३.९१.१७}कृत्वा च दक्षिणाग्रान्वै दर्भान्सुप्रयतः शुचिः
प्रददौ श्रीमते पिण्डं नामगोत्रमुदाहरन्

^{१३.९१.१८}तत्कृत्वा स मुनिश्रेष्ठो धर्मसंकरमात्मनः
पश्चात्तापेन महता तप्यमानोऽभ्यचिन्तयत्

^{१३.९१.१९}अकृतं मुनिभिः पूर्वं किं मयैतदनुष्ठितम्
कथं नु शापेन न मां दहेयुर्ब्राह्मणा इति

^{१३.९१.२०}ततः संचिन्तयामास वंशकर्तारमात्मनः
ध्यातमात्रस्तथा चात्रिराजगाम तपोधनः

^{१३.९१.२१}अथात्रिस्तं तथा दृष्ट्वा पुत्रशोकेन कर्शितम्
भृशमाश्वासयामास वाग्भिरिष्टाभिरव्ययः

^{१३.९१.२२}निमे संकल्पितस्तेऽयं पितृयज्ञस्तपोधनः
मा ते भूद्भीः पूर्वदृष्टो धर्मोऽयं ब्रह्मणा स्वयम्

^{१३.९१.२३}सोऽयं स्वयंभुविहितो धर्मः संकल्पितस्त्वया
ऋते स्वयंभुवः कोऽन्यः श्राद्धेयं विधिमाहरेत्

^{१३.९१.२४}आख्यास्यामि च ते भूयः श्राद्धेयं विधिमुत्तमम्
स्वयंभुविहितं पुत्र तत्कुरुष्व निबोध मे

^{१३.९१.२५}कृत्वाग्निकरणं पूर्वं मन्त्रपूर्वं तपोधन
ततोऽर्यम्णे च सोमाय वरुणाय च नित्यशः

^{१३.९१.२६}विश्वेदेवाश्च ये नित्यं पितृभिः सह गोचराः
तेभ्यः संकल्पिता भागाः स्वयमेव स्वयंभुवा

^{१३.९१.२७}स्तोतव्या चेह पृथिवी निवापस्येह धारिणी
वैष्णवी काश्यपी चेति तथैवेहाक्षयेति च

^{१३.९१.२८}उदकानयने चैव स्तोतव्यो वरुणो विभुः
ततोऽग्निश्चैव सोमश्च आप्याय्याविह तेऽनघ

^{१३.९१.२९}देवास्तु पितरो नाम निर्मिता वै स्वयंभुवा
ऊष्मपाः सुमहाभागास्तेषां भागाः प्रकल्पिताः

^{१३.९१.३०}ते श्राद्धेनार्च्यमाना वै विमुच्यन्ते ह किल्बिषात्
सप्तकः पितृवंशस्तु पूर्वदृष्टः स्वयंभुवा

^{१३.९१.३१}विश्वे चाग्निमुखा देवाः संख्याताः पूर्वमेव ते
तेषां नामानि वक्ष्यामि भागार्हाणां महात्मनाम्

^{१३.९१.३२}सहः कृतिर्विपाप्मा च पुण्यकृत्पावनस्तथा
ग्राम्निः क्षेमः समूहश्च दिव्यसानुस्तथैव च

^{१३.९१.३३}विवस्वान्वीर्यवान्ह्रीमान्कीर्तिमान्कृत एव च
विपूर्वः सोमपूर्वश्च सूर्यश्रीश्चेति नामतः

^{१३.९१.३४}सोमपः सूर्यसावित्रो दत्तात्मा पुष्करीयकः
उष्णीनाभो नभोदश्च विश्वायुर्दीप्तिरेव च

^{१३.९१.३५}चमूहरः सुवेषश्च व्योमारिः शंकरो भवः
ईशः कर्ता कृतिर्दक्षो भुवनो दिव्यकर्मकृत्

^{१३.९१.३६}गणितः पञ्चवीर्यश्च आदित्यो रश्मिमांस्तथा
सप्तकृत्सोमवर्चाश्च विश्वकृत्कविरेव च

^{१३.९१.३७}अनुगोप्ता सुगोप्ता च नप्ता चेश्वर एव च
जितात्मा मुनिवीर्यश्च दीप्तलोमा भयंकरः

^{१३.९१.३८}अतिकर्मा प्रतीतश्च प्रदाता चांशुमांस्तथा
शैलाभः परमक्रोधी धीरोष्णी भूपतिस्तथा

^{१३.९१.३९}स्रजी वज्री वरी चैव विश्वेदेवाः सनातनाः
कीर्तितास्ते महाभागाः कालस्य गतिगोचराः

^{१३.९१.४०}अश्राद्धेयानि धान्यानि कोद्रवाः पुलकास्तथा
हिङ्गु द्रव्येषु शाकेषु पलाण्डुं लशुनं तथा

^{१३.९१.४१}पलाण्डुः सौभञ्जनकस्तथा गृञ्जनकादयः
कूष्माण्डजात्यलाबुं च कृष्णं लवणमेव च

^{१३.९१.४२}ग्राम्यं वाराहमांसं च यच्चैवाप्रोक्षितं भवेत्
कृष्णाजाजी विडश्चैव शीतपाकी तथैव च
अङ्कुराद्यास्तथा वर्ज्या इह शृङ्गाटकानि च

^{१३.९१.४३}वर्जयेल्लवणं सर्वं तथा जम्बूफलानि च
अवक्षुतावरुदितं तथा श्राद्धेषु वर्जयेत्

^{१३.९१.४४}निवापे हव्यकव्ये वा गर्हितं च श्वदर्शनम्
पितरश्चैव देवाश्च नाभिनन्दन्ति तद्धविः

^{१३.९१.४५}चण्डालश्वपचौ वर्ज्यौ निवापे समुपस्थिते
काषायवासी कुष्ठी वा पतितो ब्रह्महापि वा

^{१३.९१.४६}संकीर्णयोनिर्विप्रश्च संबन्धी पतितश्च यः
वर्जनीया बुधैरेते निवापे समुपस्थिते

^{१३.९१.४७}इत्येवमुक्त्वा भगवान्स्ववंशजमृषिं पुरा
पितामहसभां दिव्यां जगामात्रिस्तपोधनः