^{१४.२०.१}वासुदेव उवाच

^{१४.२०.२}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
दंपत्योः पार्थ संवादमभयं नाम नामतः

^{१४.२०.३}ब्राह्मणी ब्राह्मणं कंचिज्ज्ञानविज्ञानपारगम्
दृष्ट्वा विविक्त आसीनं भार्या भर्तारमब्रवीत्

^{१४.२०.४}कं नु लोकं गमिष्यामि त्वामहं पतिमाश्रिता
न्यस्तकर्माणमासीनं कीनाशमविचक्षणम्

^{१४.२०.५}भार्याः पतिकृताँल्लोकानाप्नुवन्तीति नः श्रुतम्
त्वामहं पतिमासाद्य कां गमिष्यामि वै गतिम्

^{१४.२०.६}एवमुक्तः स शान्तात्मा तामुवाच हसन्निव
सुभगे नाभ्यसूयामि वाक्यस्यास्य तवानघे

^{१४.२०.७}ग्राह्यं दृश्यं च श्राव्यं च यदिदं कर्म विद्यते
एतदेव व्यवस्यन्ति कर्म कर्मेति कर्मिणः

^{१४.२०.८}मोहमेव नियच्छन्ति कर्मणा ज्ञानवर्जिताः
नैष्कर्म्यं न च लोकेऽस्मिन्मौर्तमित्युपलभ्यते

^{१४.२०.९}कर्मणा मनसा वाचा शुभं वा यदि वाशुभम्
जन्मादिमूर्तिभेदानां कर्म भूतेषु वर्तते

^{१४.२०.१०}रक्षोभिर्वध्यमानेषु दृश्यद्रव्येषु कर्मसु
आत्मस्थमात्मना तेन दृष्टमायतनं मया

^{१४.२०.११}यत्र तद्ब्रह्म निर्द्वंद्वं यत्र सोमः सहाग्निना
व्यवायं कुरुते नित्यं धीरो भूतानि धारयन्

^{१४.२०.१२}यत्र ब्रह्मादयो युक्तास्तदक्षरमुपासते
विद्वांसः सुव्रता यत्र शान्तात्मानो जितेन्द्रियाः

^{१४.२०.१३}घ्राणेन न तदाघ्रेयं न तदाद्यं च जिह्वया
स्पर्शेन च न तत्स्पृश्यं मनसा त्वेव गम्यते

^{१४.२०.१४}चक्षुषा न विषह्यं च यत्किंचिच्छ्रवणात्परम्
अगन्धमरसस्पर्शमरूपाशब्दमव्ययम्

^{१४.२०.१५}यतः प्रवर्तते तन्त्रं यत्र च प्रतितिष्ठति
प्राणोऽपानः समानश्च व्यानश्चोदान एव च

^{१४.२०.१६}तत एव प्रवर्तन्ते तमेव प्रविशन्ति च
समानव्यानयोर्मध्ये प्राणापानौ विचेरतुः

^{१४.२०.१७}तस्मिन्सुप्ते प्रलीयेते समानो व्यान एव च
अपानप्राणयोर्मध्ये उदानो व्याप्य तिष्ठति
तस्माच्छयानं पुरुषं प्राणापानौ न मुञ्चतः

^{१४.२०.१८}प्राणानायम्यते येन तमुदानं प्रचक्षते
तस्मात्तपो व्यवस्यन्ति तद्भवं ब्रह्मवादिनः

^{१४.२०.१९}तेषामन्योन्यभक्षाणां सर्वेषां देहचारिणाम्
अग्निर्वैश्वानरो मध्ये सप्तधा विहितोऽन्तरा

^{१४.२०.२०}घ्राणं जिह्वा च चक्षुश्च त्वक्च श्रोत्रं च पञ्चमम्
मनो बुद्धिश्च सप्तैता जिह्वा वैश्वानरार्चिषः

^{१४.२०.२१}घ्रेयं पेयं च दृश्यं च स्पृश्यं श्रव्यं तथैव च
मन्तव्यमथ बोद्धव्यं ताः सप्त समिधो मम

^{१४.२०.२२}घ्राता भक्षयिता द्रष्टा स्प्रष्टा श्रोता च पञ्चमः
मन्ता बोद्धा च सप्तैते भवन्ति परमर्त्विजः

^{१४.२०.२३}घ्रेये पेये च दृश्ये च स्पृश्ये श्रव्ये तथैव च
हवींष्यग्निषु होतारः सप्तधा सप्त सप्तसु
सम्यक्प्रक्षिप्य विद्वांसो जनयन्ति स्वयोनिषु

^{१४.२०.२४}पृथिवी वायुराकाशमापो ज्योतिश्च पञ्चमम्
मनो बुद्धिश्च सप्तैते योनिरित्येव शब्दिताः

^{१४.२०.२५}हविर्भूता गुणाः सर्वे प्रविशन्त्यग्निजं मुखम्
अन्तर्वासमुषित्वा च जायन्ते स्वासु योनिषु
तत्रैव च निरुध्यन्ते प्रलये भूतभावने

^{१४.२०.२६}ततः संजायते गन्धस्ततः संजायते रसः
ततः संजायते रूपं ततः स्पर्शोऽभिजायते

^{१४.२०.२७}ततः संजायते शब्दः संशयस्तत्र जायते
ततः संजायते निष्ठा जन्मैतत्सप्तधा विदुः

^{१४.२०.२८}अनेनैव प्रकारेण प्रगृहीतं पुरातनैः
पूर्णाहुतिभिरापूर्णास्तेऽभिपूर्यन्ति तेजसा