^{३.१०६.१}लोमश उवाच

^{३.१०६.२}ते तं दृष्ट्वा हयं राजन्संप्रहृष्टतनूरुहाः
अनादृत्य महात्मानं कपिलं कालचोदिताः
संक्रुद्धाः समधावन्त अश्वग्रहणकाङ्क्षिणः

^{३.१०६.३}ततः क्रुद्धो महाराज कपिलो मुनिसत्तमः
वासुदेवेति यं प्राहुः कपिलं मुनिसत्तमम्

^{३.१०६.४}स चक्षुर्विवृतं कृत्वा तेजस्तेषु समुत्सृजन्
ददाह सुमहातेजा मन्दबुद्धीन्स सागरान्

^{३.१०६.५}तान्दृष्ट्वा भस्मसाद्भूतान्नारदः सुमहातपाः
सगरान्तिकमागच्छत्तच्च तस्मै न्यवेदयत्

^{३.१०६.६}स तच्छ्रुत्वा वचो घोरं राजा मुनिमुखोद्गतम्
मुहूर्तं विमना भूत्वा स्थाणोर्वाक्यमचिन्तयत्
आत्मानमात्मनाश्वास्य हयमेवान्वचिन्तयत्

^{३.१०६.७}अंशुमन्तं समाहूय असमञ्जःसुतं तदा
पौत्रं भरतशार्दूल इदं वचनमब्रवीत्

^{३.१०६.८}षष्टिस्तानि सहस्राणि पुत्राणाममितौजसाम्
कापिलं तेज आसाद्य मत्कृते निधनं गताः

^{३.१०६.९}तव चापि पिता तात परित्यक्तो मयानघ
धर्मं संरक्षमाणेन पौराणां हितमिच्छता

^{३.१०६.१०}युधिष्ठिर उवाच

^{३.१०६.११}किमर्थं राजशार्दूलः सगरः पुत्रमात्मजम्
त्यक्तवान्दुस्त्यजं वीरं तन्मे ब्रूहि तपोधन

^{३.१०६.१२}लोमश उवाच

^{३.१०६.१३}असमञ्जा इति ख्यातः सगरस्य सुतो ह्यभूत्
यं शैब्या जनयामास पौराणां स हि दारकान्
खुरेषु क्रोशतो गृह्य नद्यां चिक्षेप दुर्बलान्

^{३.१०६.१४}ततः पौराः समाजग्मुर्भयशोकपरिप्लुताः
सगरं चाभ्ययाचन्त सर्वे प्राञ्जलयः स्थिताः

^{३.१०६.१५}त्वं नस्त्राता महाराज परचक्रादिभिर्भयैः
असमञ्जोभयाद्घोरात्ततो नस्त्रातुमर्हसि

^{३.१०६.१६}पौराणां वचनं श्रुत्वा घोरं नृपतिसत्तमः
मुहूर्तं विमना भूत्वा सचिवानिदमब्रवीत्

^{३.१०६.१७}असमञ्जाः पुरादद्य सुतो मे विप्रवास्यताम्
यदि वो मत्प्रियं कार्यमेतच्छीघ्रं विधीयताम्

^{३.१०६.१८}एवमुक्ता नरेन्द्रेण सचिवास्ते नराधिप
यथोक्तं त्वरिताश्चक्रुर्यथाज्ञापितवान्नृपः

^{३.१०६.१९}एतत्ते सर्वमाख्यातं यथा पुत्रो महात्मना
पौराणां हितकामेन सगरेण विवासितः

^{३.१०६.२०}अंशुमांस्तु महेष्वासो यदुक्तः सगरेण ह
तत्ते सर्वं प्रवक्ष्यामि कीर्त्यमानं निबोध मे

^{३.१०६.२१}सगर उवाच

^{३.१०६.२२}पितुश्च तेऽहं त्यागेन पुत्राणां निधनेन च
अलाभेन तथाश्वस्य परितप्यामि पुत्रक

^{३.१०६.२३}तस्माद्दुःखाभिसंतप्तं यज्ञविघ्नाच्च मोहितम्
हयस्यानयनात्पौत्र नरकान्मां समुद्धर

^{३.१०६.२४}लोमश उवाच

^{३.१०६.२५}अंशुमानेवमुक्तस्तु सगरेण महात्मना
जगाम दुःखात्तं देशं यत्र वै दारिता मही

^{३.१०६.२६}स तु तेनैव मार्गेण समुद्रं प्रविवेश ह
अपश्यच्च महात्मानं कपिलं तुरगं च तम्

^{३.१०६.२७}स दृष्ट्वा तेजसो राशिं पुराणमृषिसत्तमम्
प्रणम्य शिरसा भूमौ कार्यमस्मै न्यवेदयत्

^{३.१०६.२८}ततः प्रीतो महातेजाः कलिपोंऽशुमतोऽभवत्
उवाच चैनं धर्मात्मा वरदोऽस्मीति भारत

^{३.१०६.२९}स वव्रे तुरगं तत्र प्रथमं यज्ञकारणात्
द्वितीयमुदकं वव्रे पितॄणां पावनेप्सया

^{३.१०६.३०}तमुवाच महातेजाः कपिलो मुनिपुंगवः
ददानि तव भद्रं ते यद्यत्प्रार्थयसेऽनघ

^{३.१०६.३१}त्वयि क्षमा च धर्मश्च सत्यं चापि प्रतिष्ठितम्
त्वया कृतार्थः सगरः पुत्रवांश्च त्वया पिता

^{३.१०६.३२}तव चैव प्रभावेन स्वर्गं यास्यन्ति सागराः
पौत्रश्च ते त्रिपथगां त्रिदिवादानयिष्यति
पावनार्थं सागराणां तोषयित्वा महेश्वरम्

^{३.१०६.३३}हयं नयस्व भद्रं ते यज्ञियं नरपुंगव
यज्ञः समाप्यतां तात सगरस्य महात्मनः

^{३.१०६.३४}अंशुमानेवमुक्तस्तु कपिलेन महात्मना
आजगाम हयं गृह्य यज्ञवाटं महात्मनः

^{३.१०६.३५}सोऽभिवाद्य ततः पादौ सगरस्य महात्मनः
मूर्ध्नि तेनाप्युपाघ्रातस्तस्मै सर्वं न्यवेदयत्

^{३.१०६.३६}यथा दृष्टं श्रुतं चापि सागराणां क्षयं तथा
तं चास्मै हयमाचष्ट यज्ञवाटमुपागतम्

^{३.१०६.३७}तच्छ्रुत्वा सगरो राजा पुत्रजं दुःखमत्यजत्
अंशुमन्तं च संपूज्य समापयत तं क्रतुम्

^{३.१०६.३८}समाप्तयज्ञः सगरो देवैः सर्वैः सभाजितः
पुत्रत्वे कल्पयामास समुद्रं वरुणालयम्

^{३.१०६.३९}प्रशास्य सुचिरं कालं राज्यं राजीवलोचनः
पौत्रे भारं समावेश्य जगाम त्रिदिवं तदा

^{३.१०६.४०}अंशुमानपि धर्मात्मा महीं सागरमेखलाम्
प्रशशास महाराज यथैवास्य पितामहः

^{३.१०६.४१}तस्य पुत्रः समभवद्दिलीपो नाम धर्मवित्
तस्मै राज्यं समाधाय अंशुमानपि संस्थितः

^{३.१०६.४२}दिलीपस्तु ततः श्रुत्वा पितॄणां निधनं महत्
पर्यतप्यत दुःखेन तेषां गतिमचिन्तयत्

^{३.१०६.४३}गङ्गावतरणे यत्नं सुमहच्चाकरोन्नृपः
न चावतारयामास चेष्टमानो यथाबलम्

^{३.१०६.४४}तस्य पुत्रः समभवच्छ्रीमान्धर्मपरायणः
भगीरथ इति ख्यातः सत्यवागनसूयकः

^{३.१०६.४५}अभिषिच्य तु तं राज्ये दिलीपो वनमाश्रितः
तपःसिद्धिसमायोगात्स राजा भरतर्षभ
वनाज्जगाम त्रिदिवं कालयोगेन भारत