^{३.१५४.१}वैशंपायन उवाच

^{३.१५४.२}ततस्तान्परिविश्वस्तान्वसतस्तत्र पाण्डवान्
गतेषु तेषु रक्षःसु भीमसेनात्मजेऽपि च

^{३.१५४.३}रहितान्भीमसेनेन कदाचित्तान्यदृच्छया
जहार धर्मराजानं यमौ कृष्णां च राक्षसः

^{३.१५४.४}ब्राह्मणो मन्त्रकुशलः सर्वास्त्रेष्वस्त्रवित्तमः
इति ब्रुवन्पाण्डवेयान्पर्युपास्ते स्म नित्यदा

^{३.१५४.५}परीक्षमाणः पार्थानां कलापानि धनूंषि च
अन्तरं समभिप्रेप्सुर्नाम्ना ख्यातो जटासुरः

^{३.१५४.६}स भीमसेने निष्क्रान्ते मृगयार्थमरिंदमे
अन्यद्रूपं समास्थाय विकृतं भैरवं महत्

^{३.१५४.७}गृहीत्वा सर्वशस्त्राणि द्रौपदीं परिगृह्य च
प्रातिष्ठत स दुष्टात्मा त्रीन्गृहीत्वा च पाण्डवान्

^{३.१५४.८}सहदेवस्तु यत्नेन ततोऽपक्रम्य पाण्डवः
आक्रन्दद्भीमसेनं वै येन यातो महाबलः

^{३.१५४.९}तमब्रवीद्धर्मराजो ह्रियमाणो युधिष्ठिरः
धर्मस्ते हीयते मूढ न चैनं समवेक्षसे

^{३.१५४.१०}येऽन्ये केचिन्मनुष्येषु तिर्यग्योनिगता अपि
गन्धर्वयक्षरक्षांसि वयांसि पशवस्तथा
मनुष्यानुपजीवन्ति ततस्त्वमुपजीवसि

^{३.१५४.११}समृद्ध्या ह्यस्य लोकस्य लोको युष्माकमृध्यते
इमं च लोकं शोचन्तमनुशोचन्ति देवताः
पूज्यमानाश्च वर्धन्ते हव्यकव्यैर्यथाविधि

^{३.१५४.१२}वयं राष्ट्रस्य गोप्तारो रक्षितारश्च राक्षस
राष्ट्रस्यारक्ष्यमाणस्य कुतो भूतिः कुतः सुखम्

^{३.१५४.१३}न च राजावमन्तव्यो रक्षसा जात्वनागसि
अणुरप्यपचारश्च नास्त्यस्माकं नराशन

^{३.१५४.१४}द्रोग्धव्यं न च मित्रेषु न विश्वस्तेषु कर्हिचित्
येषां चान्नानि भुञ्जीत यत्र च स्यात्प्रतिश्रयः

^{३.१५४.१५}स त्वं प्रतिश्रयेऽस्माकं पूज्यमानः सुखोषितः
भुक्त्वा चान्नानि दुष्प्रज्ञ कथमस्माञ्जिहीर्षसि

^{३.१५४.१६}एवमेव वृथाचारो वृथावृद्धो वृथामतिः
वृथामरणमर्हस्त्वं वृथाद्य न भविष्यसि

^{३.१५४.१७}अथ चेद्दुष्टबुद्धिस्त्वं सर्वैर्धर्मैर्विवर्जितः
प्रदाय शस्त्राण्यस्माकं युद्धेन द्रौपदीं हर

^{३.१५४.१८}अथ चेत्त्वमविज्ञाय इदं कर्म करिष्यसि
अधर्मं चाप्यकीर्तिं च लोके प्राप्स्यसि केवलम्

^{३.१५४.१९}एतामद्य परामृश्य स्त्रियं राक्षस मानुषीम्
विषमेतत्समालोड्य कुम्भेन प्राशितं त्वया

^{३.१५४.२०}ततो युधिष्ठिरस्तस्य भारिकः समपद्यत
स तु भाराभिभूतात्मा न तथा शीघ्रगोऽभवत्

^{३.१५४.२१}अथाब्रवीद्द्रौपदीं च नकुलं च युधिष्ठिरः
मा भैष्ट राक्षसान्मूढाद्गतिरस्य मया हृता

^{३.१५४.२२}नातिदूरे महाबाहुर्भविता पवनात्मजः
अस्मिन्मुहूर्ते संप्राप्ते न भविष्यति राक्षसः

^{३.१५४.२३}सहदेवस्तु तं दृष्ट्वा राक्षसं मूढचेतसम्
उवाच वचनं राजन्कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्

^{३.१५४.२४}राजन्किं नाम तत्कृत्यं क्षत्रियस्यास्त्यतोऽधिकम्
यद्युद्धेऽभिमुखः प्राणांस्त्यजेच्छत्रूञ्जयेत वा

^{३.१५४.२५}एष चास्मान्वयं चैनं युध्यमानाः परंतप
सूदयेम महाबाहो देशकालो ह्ययं नृप

^{३.१५४.२६}क्षत्रधर्मस्य संप्राप्तः कालः सत्यपराक्रम
जयन्तः पात्यमाना वा प्राप्तुमर्हाम सद्गतिम्

^{३.१५४.२७}राक्षसे जीवमानेऽद्य रविरस्तमियाद्यदि
नाहं ब्रूयां पुनर्जातु क्षत्रियोऽस्मीति भारत

^{३.१५४.२८}भो भो राक्षस तिष्ठस्व सहदेवोऽस्मि पाण्डवः
हत्वा वा मां नयस्वैनान्हतो वाद्येह स्वप्स्यसि

^{३.१५४.२९}तथैव तस्मिन्ब्रुवति भीमसेनो यदृच्छया
प्रादृश्यत महाबाहुः सवज्र इव वासवः

^{३.१५४.३०}सोऽपश्यद्भ्रातरौ तत्र द्रौपदीं च यशस्विनीम्
क्षितिस्थं सहदेवं च क्षिपन्तं राक्षसं तदा

^{३.१५४.३१}मार्गाच्च राक्षसं मूढं कालोपहतचेतसम्
भ्रमन्तं तत्र तत्रैव दैवेन विनिवारितम्

^{३.१५४.३२}भ्रातॄंस्तान्ह्रियतो दृष्ट्वा द्रौपदीं च महाबलः
क्रोधमाहारयद्भीमो राक्षसं चेदमब्रवीत्

^{३.१५४.३३}विज्ञातोऽसि मया पूर्वं चेष्टञ्शस्त्रपरीक्षणे
आस्था तु त्वयि मे नास्ति यतोऽसि न हतस्तदा
ब्रह्मरूपप्रतिच्छन्नो न नो वदसि चाप्रियम्

^{३.१५४.३४}प्रियेषु चरमाणं त्वां न चैवाप्रियकारिणम्
अतिथिं ब्रह्मरूपं च कथं हन्यामनागसम्
राक्षसं मन्यमानोऽपि यो हन्यान्नरकं व्रजेत्

^{३.१५४.३५}अपक्वस्य च कालेन वधस्तव न विद्यते
नूनमद्यासि संपक्वो यथा ते मतिरीदृशी
दत्ता कृष्णापहरणे कालेनाद्भुतकर्मणा

^{३.१५४.३६}बडिशोऽयं त्वया ग्रस्तः कालसूत्रेण लम्बितः
मत्स्योऽम्भसीव स्यूतास्यः कथं मेऽद्य गमिष्यसि

^{३.१५४.३७}यं चासि प्रस्थितो देशं मनः पूर्वं गतं च ते
न तं गन्तासि गन्तासि मार्गं बकहिडिम्बयोः

^{३.१५४.३८}एवमुक्तस्तु भीमेन राक्षसः कालचोदितः
भीत उत्सृज्य तान्सर्वान्युद्धाय समुपस्थितः

^{३.१५४.३९}अब्रवीच्च पुनर्भीमं रोषात्प्रस्फुरिताधरः
न मे मूढा दिशः पाप त्वदर्थं मे विलम्बनम्

^{३.१५४.४०}श्रुता मे राक्षसा ये ये त्वया विनिहता रणे
तेषामद्य करिष्यामि तवास्रेणोदकक्रियाम्

^{३.१५४.४१}एवमुक्तस्ततो भीमः सृक्किणी परिसंलिहन्
स्मयमान इव क्रोधात्साक्षात्कालान्तकोपमः
बाहुसंरम्भमेवेच्छन्नभिदुद्राव राक्षसम्

^{३.१५४.४२}राक्षसोऽपि तदा भीमं युद्धार्थिनमवस्थितम्
अभिदुद्राव संरब्धो बलो वज्रधरं यथा

^{३.१५४.४३}वर्तमाने तदा ताभ्यां बाहुयुद्धे सुदारुणे
माद्रीपुत्रावभिक्रुद्धावुभावप्यभ्यधावताम्

^{३.१५४.४४}न्यवारयत्तौ प्रहसन्कुन्तीपुत्रो वृकोदरः
शक्तोऽहं राक्षसस्येति प्रेक्षध्वमिति चाब्रवीत्

^{३.१५४.४५}आत्मना भ्रातृभिश्चाहं धर्मेण सुकृतेन च
इष्टेन च शपे राजन्सूदयिष्यामि राक्षसम्

^{३.१५४.४६}इत्येवमुक्त्वा तौ वीरौ स्पर्धमानौ परस्परम्
बाहुभिः समसज्जेतामुभौ रक्षोवृकोदरौ

^{३.१५४.४७}तयोरासीत्संप्रहारः क्रुद्धयोर्भीमरक्षसोः
अमृष्यमाणयोः संख्ये देवदानवयोरिव

^{३.१५४.४८}आरुज्यारुज्य तौ वृक्षानन्योन्यमभिजघ्नतुः
जीमूताविव घर्मान्ते विनदन्तौ महाबलौ

^{३.१५४.४९}बभञ्जतुर्महावृक्षानूरुभिर्बलिनां वरौ
अन्योन्येनाभिसंरब्धौ परस्परजयैषिणौ

^{३.१५४.५०}तद्वृक्षयुद्धमभवन्महीरुहविनाशनम्
वालिसुग्रीवयोर्भ्रात्रोः पुरेव कपिसिंहयोः

^{३.१५४.५१}आविध्याविध्य तौ वृक्षान्मुहूर्तमितरेतरम्
ताडयामासतुरुभौ विनदन्तौ मुहुर्मुहुः

^{३.१५४.५२}तस्मिन्देशे यदा वृक्षाः सर्व एव निपातिताः
पुञ्जीकृताश्च शतशः परस्परवधेप्सया

^{३.१५४.५३}तदा शिलाः समादाय मुहूर्तमिव भारत
महाभ्रैरिव शैलेन्द्रौ युयुधाते महाबलौ

^{३.१५४.५४}उग्राभिरुग्ररूपाभिर्बृहतीभिः परस्परम्
वज्रैरिव महावेगैराजघ्नतुरमर्षणौ

^{३.१५४.५५}अभिहत्य च भूयस्तावन्योन्यं बलदर्पितौ
भुजाभ्यां परिगृह्याथ चकर्षाते गजाविव

^{३.१५४.५६}मुष्टिभिश्च महाघोरैरन्योन्यमभिपेततुः
तयोश्चटचटाशब्दो बभूव सुमहात्मनोः

^{३.१५४.५७}ततः संहृत्य मुष्टिं तु पञ्चशीर्षमिवोरगम्
वेगेनाभ्यहनद्भीमो राक्षसस्य शिरोधराम्

^{३.१५४.५८}ततः श्रान्तं तु तद्रक्षो भीमसेनभुजाहतम्
सुपरिश्रान्तमालक्ष्य भीमसेनोऽभ्यवर्तत

^{३.१५४.५९}तत एनं महाबाहुर्बाहुभ्याममरोपमः
समुत्क्षिप्य बलाद्भीमो निष्पिपेष महीतले

^{३.१५४.६०}तस्य गात्राणि सर्वाणि चूर्णयामास पाण्डवः
अरत्निना चाभिहत्य शिरः कायादपाहरत्

^{३.१५४.६१}संदष्टोष्ठं विवृत्ताक्षं फलं वृन्तादिव च्युतम्
जटासुरस्य तु शिरो भीमसेनबलाद्धृतम्
पपात रुधिरादिग्धं संदष्टदशनच्छदम्

^{३.१५४.६२}तं निहत्य महेष्वासो युधिष्ठिरमुपागमत्
स्तूयमानो द्विजाग्र्यैस्तैर्मरुद्भिरिव वासवः