^{३.१५५.१}वैशंपायन उवाच

^{३.१५५.२}निहते राक्षसे तस्मिन्पुनर्नारायणाश्रमम्
अभ्येत्य राजा कौन्तेयो निवासमकरोत्प्रभुः

^{३.१५५.३}स समानीय तान्सर्वान्भ्रातॄनित्यब्रवीद्वचः
द्रौपद्या सहितान्काले संस्मरन्भ्रातरं जयम्

^{३.१५५.४}समाश्चतस्रोऽभिगताः शिवेन चरतां वने
कृतोद्देशश्च बीभत्सुः पञ्चमीमभितः समाम्

^{३.१५५.५}प्राप्य पर्वतराजानं श्वेतं शिखरिणां वरम्
तत्रापि च कृतोद्देशः समागमदिदृक्षुभिः

^{३.१५५.६}कृतश्च समयस्तेन पार्थेनामिततेजसा
पञ्च वर्षाणि वत्स्यामि विद्यार्थीति पुरा मयि

^{३.१५५.७}तत्र गाण्डीवधन्वानमवाप्तास्त्रमरिंदमम्
देवलोकादिमं लोकं द्रक्ष्यामः पुनरागतम्

^{३.१५५.८}इत्युक्त्वा ब्राह्मणान्सर्वानामन्त्रयत पाण्डवः
कारणं चैव तत्तेषामाचचक्षे तपस्विनाम्

^{३.१५५.९}तमुग्रतपसः प्रीताः कृत्वा पार्थं प्रदक्षिणम्
ब्राह्मणास्तेऽन्वमोदन्त शिवेन कुशलेन च

^{३.१५५.१०}सुखोदर्कमिमं क्लेशमचिराद्भरतर्षभ
क्षत्रधर्मेण धर्मज्ञ तीर्त्वा गां पालयिष्यसि

^{३.१५५.११}तत्तु राजा वचस्तेषां प्रतिगृह्य तपस्विनाम्
प्रतस्थे सह विप्रैस्तैर्भ्रातृभिश्च परंतपः

^{३.१५५.१२}द्रौपद्या सहितः श्रीमान्हैडिम्बेयादिभिस्तथा
राक्षसैरनुयातश्च लोमशेनाभिरक्षितः

^{३.१५५.१३}क्वचिज्जगाम पद्भ्यां तु राक्षसैरुह्यते क्वचित्
तत्र तत्र महातेजा भ्रातृभिः सह सुव्रतः

^{३.१५५.१४}ततो युधिष्ठिरो राजा बहून्क्लेशान्विचिन्तयन्
सिंहव्याघ्रगजाकीर्णामुदीचीं प्रययौ दिशम्

^{३.१५५.१५}अवेक्षमाणः कैलासं मैनाकं चैव पर्वतम्
गन्धमादनपादांश्च मेरुं चापि शिलोच्चयम्

^{३.१५५.१६}उपर्युपरि शैलस्य बह्वीश्च सरितः शिवाः
प्रस्थं हिमवतः पुण्यं ययौ सप्तदशेऽहनि

^{३.१५५.१७}ददृशुः पाण्डवा राजन्गन्धमादनमन्तिकात्
पृष्ठे हिमवतः पुण्ये नानाद्रुमलतायुते

^{३.१५५.१८}सलिलावर्तसंजातैः पुष्पितैश्च महीरुहैः
समावृतं पुण्यतममाश्रमं वृषपर्वणः

^{३.१५५.१९}तमुपक्रम्य राजर्षिं धर्मात्मानमरिंदमाः
पाण्डवा वृषपर्वाणमवन्दन्त गतक्लमाः

^{३.१५५.२०}अभ्यनन्दत्स राजर्षिः पुत्रवद्भरतर्षभान्
पूजिताश्चावसंस्तत्र सप्तरात्रमरिंदमाः

^{३.१५५.२१}अष्टमेऽहनि संप्राप्ते तमृषिं लोकविश्रुतम्
आमन्त्र्य वृषपर्वाणं प्रस्थानं समरोचयन्

^{३.१५५.२२}एकैकशश्च तान्विप्रान्निवेद्य वृषपर्वणे
न्यासभूतान्यथाकालं बन्धूनिव सुसत्कृतान्

^{३.१५५.२३}ततस्ते वरवस्त्राणि शुभान्याभरणानि च
न्यदधुः पाण्डवास्तस्मिन्नाश्रमे वृषपर्वणः

^{३.१५५.२४}अतीतानागते विद्वान्कुशलः सर्वधर्मवित्
अन्वशासत्स धर्मज्ञः पुत्रवद्भरतर्षभान्

^{३.१५५.२५}तेऽनुज्ञाता महात्मानः प्रययुर्दिशमुत्तराम्
कृष्णया सहिता वीरा ब्राह्मणैश्च महात्मभिः
तान्प्रस्थितानन्वगच्छद्वृषपर्वा महीपतिः

^{३.१५५.२६}उपन्यस्य महातेजा विप्रेभ्यः पाण्डवांस्तदा
अनुसंसाध्य कौन्तेयानाशीर्भिरभिनन्द्य च
वृषपर्वा निववृते पन्थानमुपदिश्य च

^{३.१५५.२७}नानामृगगणैर्जुष्टं कौन्तेयः सत्यविक्रमः
पदातिर्भ्रातृभिः सार्धं प्रातिष्ठत युधिष्ठिरः

^{३.१५५.२८}नानाद्रुमनिरोधेषु वसन्तः शैलसानुषु
पर्वतं विविशुः श्वेतं चतुर्थेऽहनि पाण्डवाः

^{३.१५५.२९}महाभ्रघनसंकाशं सलिलोपहितं शुभम्
मणिकाञ्चनरम्यं च शैलं नानासमुच्छ्रयम्

^{३.१५५.३०}ते समासाद्य पन्थानं यथोक्तं वृषपर्वणा
अनुसस्रुर्यथोद्देशं पश्यन्तो विविधान्नगान्

^{३.१५५.३१}उपर्युपरि शैलस्य गुहाः परमदुर्गमाः
सुदुर्गमांस्ते सुबहून्सुखेनैवाभिचक्रमुः

^{३.१५५.३२}धौम्यः कृष्णा च पार्थाश्च लोमशश्च महानृषिः
अगमन्सहितास्तत्र न कश्चिदवहीयते

^{३.१५५.३३}ते मृगद्विजसंघुष्टं नानाद्विजसमाकुलम्
शाखामृगगणैश्चैव सेवितं सुमनोहरम्

^{३.१५५.३४}पुण्यं पद्मसरोपेतं सपल्वलमहावनम्
उपतस्थुर्महावीर्या माल्यवन्तं महागिरिम्

^{३.१५५.३५}ततः किंपुरुषावासं सिद्धचारणसेवितम्
ददृशुर्हृष्टरोमाणः पर्वतं गन्धमादनम्

^{३.१५५.३६}विद्याधरानुचरितं किंनरीभिस्तथैव च
गजसिंहसमाकीर्णमुदीर्णशरभायुतम्

^{३.१५५.३७}उपेतमन्यैश्च तदा मृगैर्मृदुनिनादिभिः
ते गन्धमादनवनं तन्नन्दनवनोपमम्

^{३.१५५.३८}मुदिताः पाण्डुतनया मनोहृदयनन्दनम्
विविशुः क्रमशो वीरा अरण्यं शुभकाननम्

^{३.१५५.३९}द्रौपदीसहिता वीरास्तैश्च विप्रैर्महात्मभिः
शृण्वन्तः प्रीतिजननान्वल्गून्मदकलाञ्शुभान्
श्रोत्ररम्यान्सुमधुराञ्शब्दान्खगमुखेरितान्

^{३.१५५.४०}सर्वर्तुफलभाराढ्यान्सर्वर्तुकुसुमोज्ज्वलान्
पश्यन्तः पादपांश्चापि फलभारावनामितान्

^{३.१५५.४१}आम्रानाम्रातकान्फुल्लान्नारिकेलान्सतिन्दुकान्
अजातकांस्तथा जीरान्दाडिमान्बीजपूरकान्

^{३.१५५.४२}पनसाँल्लिकुचान्मोचान्खर्जूरानाम्रवेतसान्
पारावतांस्तथा क्षौद्रान्नीपांश्चापि मनोरमान्

^{३.१५५.४३}बिल्वान्कपित्थाञ्जम्बूंश्च काश्मरीर्बदरीस्तथा
प्लक्षानुदुम्बरवटानश्वत्थान्क्षीरिणस्तथा
भल्लातकानामलकान्हरीतकबिभीतकान्

^{३.१५५.४४}इङ्गुदान्करवीरांश्च तिन्दुकांश्च महाफलान्
एतानन्यांश्च विविधान्गन्धमादनसानुषु

^{३.१५५.४५}फलैरमृतकल्पैस्तानाचितान्स्वादुभिस्तरून्
तथैव चम्पकाशोकान्केतकान्बकुलांस्तथा

^{३.१५५.४६}पुंनागान्सप्तपर्णांश्च कर्णिकारान्सकेतकान्
पाटलान्कुटजान्रम्यान्मन्दारेन्दीवरांस्तथा

^{३.१५५.४७}पारिजातान्कोविदारान्देवदारुतरूंस्तथा
शालांस्तालांस्तमालांश्च प्रियालान्बकुलांस्तथा
शाल्मलीः किंशुकाशोकाञ्शिंशपांस्तरलांस्तथा

^{३.१५५.४८}चकोरैः शतपत्रैश्च भृङ्गराजैस्तथा शुकैः
कोकिलैः कलविङ्कैश्च हारीतैर्जीवजीवकैः

^{३.१५५.४९}प्रियव्रतैश्चातकैश्च तथान्यैर्विविधैः खगैः
श्रोत्ररम्यं सुमधुरं कूजद्भिश्चाप्यधिष्ठितान्

^{३.१५५.५०}सरांसि च विचित्राणि प्रसन्नसलिलानि च
कुमुदैः पुण्डरीकैश्च तथा कोकनदोत्पलैः
कह्लारैः कमलैश्चैव आचितानि समन्ततः

^{३.१५५.५१}कदम्बैश्चक्रवाकैश्च कुररैर्जलकुक्कुटैः
कारण्डवैः प्लवैर्हंसैर्बकैर्मद्गुभिरेव च
एतैश्चान्यैश्च कीर्णानि समन्ताज्जलचारिभिः

^{३.१५५.५२}हृष्टैस्तथा तामरसरसासवमदालसैः
पद्मोदरच्युतरजःकिञ्जल्कारुणरञ्जितैः

^{३.१५५.५३}मधुरस्वरैर्मधुकरैर्विरुतान्कमलाकरान्
पश्यन्तस्ते मनोरम्यान्गन्धमादनसानुषु

^{३.१५५.५४}तथैव पद्मषण्डैश्च मण्डितेषु समन्ततः
शिखण्डिनीभिः सहिताँल्लतामण्डपकेषु च
मेघतूर्यरवोद्दाममदनाकुलितान्भृशम्

^{३.१५५.५५}कृत्वैव केकामधुरं संगीतमधुरस्वरम्
चित्रान्कलापान्विस्तीर्य सविलासान्मदालसान्
मयूरान्ददृशुश्चित्रान्नृत्यतो वनलासकान्

^{३.१५५.५६}कान्ताभिः सहितानन्यानपश्यन्रमतः सुखम्
वल्लीलतासंकटेषु कटकेषु स्थितांस्तथा

^{३.१५५.५७}कांश्चिच्छकुनजातांश्च विटपेषूत्कटानपि
कलापरचिताटोपान्विचित्रमुकुटानिव
विवरेषु तरूणां च मुदितान्ददृशुश्च ते

^{३.१५५.५८}सिन्धुवारानथोद्दामान्मन्मथस्येव तोमरान्
सुवर्णकुसुमाकीर्णान्गिरीणां शिखरेषु च

^{३.१५५.५९}कर्णिकारान्विरचितान्कर्णपूरानिवोत्तमान्
अथापश्यन्कुरबकान्वनराजिषु पुष्पितान्
कामवश्योत्सुककरान्कामस्येव शरोत्करान्

^{३.१५५.६०}तथैव वनराजीनामुदारान्रचितानिव
विराजमानांस्तेऽपश्यंस्तिलकांस्तिलकानिव

^{३.१५५.६१}तथानङ्गशराकारान्सहकारान्मनोरमान्
अपश्यन्भ्रमरारावान्मञ्जरीभिर्विराजितान्

^{३.१५५.६२}हिरण्यसदृशैः पुष्पैर्दावाग्निसदृशैरपि
लोहितैरञ्जनाभैश्च वैडूर्यसदृशैरपि

^{३.१५५.६३}तथा शालांस्तमालांश्च पाटल्यो बकुलानि च
माला इव समासक्ताः शैलानां शिखरेषु च

^{३.१५५.६४}एवं क्रमेण ते वीरा वीक्षमाणाः समन्ततः
गजसंघसमाबाधं सिंहव्याघ्रसमायुतम्

^{३.१५५.६५}शरभोन्नादसंघुष्टं नानारावनिनादितम्
सर्वर्तुफलपुष्पाढ्यं गन्धमादनसानुषु

^{३.१५५.६६}पीता भास्वरवर्णाभा बभूवुर्वनराजयः
नात्र कण्टकिनः केचिन्नात्र केचिदपुष्पिताः
स्निग्धपत्रफला वृक्षा गन्धमादनसानुषु

^{३.१५५.६७}विमलस्फटिकाभानि पाण्डुरच्छदनैर्द्विजैः
राजहंसैरुपेतानि सारसाभिरुतानि च
सरांसि सरितः पार्थाः पश्यन्तः शैलसानुषु

^{३.१५५.६८}पद्मोत्पलविचित्राणि सुखस्पर्शजलानि च
गन्धवन्ति च माल्यानि रसवन्ति फलानि च
अतीव वृक्षा राजन्ते पुष्पिताः शैलसानुषु

^{३.१५५.६९}एते चान्ये च बहवस्तत्र काननजा द्रुमाः
लताश्च विविधाकाराः पत्रपुष्पफलोच्चयाः

^{३.१५५.७०}युधिष्ठिरस्तु तान्वृक्षान्पश्यमानो नगोत्तमे
भीमसेनमिदं वाक्यमब्रवीन्मधुराक्षरम्

^{३.१५५.७१}पश्य भीम शुभान्देशान्देवाक्रीडान्समन्ततः
अमानुषगतिं प्राप्ताः संसिद्धाः स्म वृकोदर

^{३.१५५.७२}लताभिश्चैव बह्वीभिः पुष्पिताः पादपोत्तमाः
संश्लिष्टाः पार्थ शोभन्ते गन्धमादनसानुषु

^{३.१५५.७३}शिखण्डिनीभिश्चरतां सहितानां शिखण्डिनाम्
नर्दतां शृणु निर्घोषं भीम पर्वतसानुषु

^{३.१५५.७४}चकोराः शतपत्राश्च मत्तकोकिलशारिकाः
पत्रिणः पुष्पितानेतान्संश्लिष्यन्ति महाद्रुमान्

^{३.१५५.७५}रक्तपीतारुणाः पार्थ पादपाग्रगता द्विजाः
परस्परमुदीक्षन्ते बहवो जीवजीवकाः

^{३.१५५.७६}हरितारुणवर्णानां शाद्वलानां समन्ततः
सारसाः प्रतिदृश्यन्ते शैलप्रस्रवणेष्वपि

^{३.१५५.७७}वदन्ति मधुरा वाचः सर्वभूतमनोनुगाः
भृङ्गराजोपचक्राश्च लोहपृष्ठाश्च पत्रिणः

^{३.१५५.७८}चतुर्विषाणाः पद्माभाः कुञ्जराः सकरेणवः
एते वैडूर्यवर्णाभं क्षोभयन्ति महत्सरः

^{३.१५५.७९}बहुतालसमुत्सेधाः शैलशृङ्गात्परिच्युताः
नानाप्रस्रवणेभ्यश्च वारिधाराः पतन्त्यमूः

^{३.१५५.८०}भास्कराभप्रभा भीम शारदाभ्रघनोपमाः
शोभयन्ति महाशैलं नानारजतधातवः

^{३.१५५.८१}क्वचिदञ्जनवर्णाभाः क्वचित्काञ्चनसंनिभाः
धातवो हरितालस्य क्वचिद्धिङ्गुलकस्य च

^{३.१५५.८२}मनःशिलागुहाश्चैव संध्याभ्रनिकरोपमाः
शशलोहितवर्णाभाः क्वचिद्गैरिकधातवः

^{३.१५५.८३}सितासिताभ्रप्रतिमा बालसूर्यसमप्रभाः
एते बहुविधाः शैलं शोभयन्ति महाप्रभाः

^{३.१५५.८४}गन्धर्वाः सह कान्ताभिर्यथोक्तं वृषपर्वणा
दृश्यन्ते शैलशृङ्गेषु पार्थ किंपुरुषैः सह

^{३.१५५.८५}गीतानां तलतालानां यथा साम्नां च निस्वनः
श्रूयते बहुधा भीम सर्वभूतमनोहरः

^{३.१५५.८६}महागङ्गामुदीक्षस्व पुण्यां देवनदीं शुभाम्
कलहंसगणैर्जुष्टामृषिकिंनरसेविताम्

^{३.१५५.८७}धातुभिश्च सरिद्भिश्च किंनरैर्मृगपक्षिभिः
गन्धर्वैरप्सरोभिश्च काननैश्च मनोरमैः

^{३.१५५.८८}व्यालैश्च विविधाकारैः शतशीर्षैः समन्ततः
उपेतं पश्य कौन्तेय शैलराजमरिंदम

^{३.१५५.८९}ते प्रीतमनसः शूराः प्राप्ता गतिमनुत्तमाम्
नातृप्यन्पर्वतेन्द्रस्य दर्शनेन परंतपाः

^{३.१५५.९०}उपेतमथ माल्यैश्च फलवद्भिश्च पादपैः
आर्ष्टिषेणस्य राजर्षेराश्रमं ददृशुस्तदा

^{३.१५५.९१}ततस्तं तीव्रतपसं कृशं धमनिसंततम्
पारगं सर्वधर्माणामार्ष्टिषेणमुपागमन्