^{३.१८८.१}वैशंपायन उवाच

^{३.१८८.२}एवमुक्तास्तु ते पार्था यमौ च पुरुषर्षभौ
द्रौपद्या कृष्णया सार्धं नमश्चक्रुर्जनार्दनम्

^{३.१८८.३}स चैतान्पुरुषव्याघ्र साम्ना परमवल्गुना
सान्त्वयामास मानार्हान्मन्यमानो यथाविधि

^{३.१८८.४}युधिष्ठिरस्तु कौन्तेयो मार्कण्डेयं महामुनिम्
पुनः पप्रच्छ साम्राज्ये भविष्यां जगतो गतिम्

^{३.१८८.५}आश्चर्यभूतं भवतः श्रुतं नो वदतां वर
मुने भार्गव यद्वृत्तं युगादौ प्रभवाप्ययौ

^{३.१८८.६}अस्मिन्कलियुगेऽप्यस्ति पुनः कौतूहलं मम
समाकुलेषु धर्मेषु किं नु शेषं भविष्यति

^{३.१८८.७}किंवीर्या मानवास्तत्र किमाहारविहारिणः
किमायुषः किंवसना भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.८}कां च काष्ठां समासाद्य पुनः संपत्स्यते कृतम्
विस्तरेण मुने ब्रूहि विचित्राणीह भाषसे

^{३.१८८.९}इत्युक्तः स मुनिश्रेष्ठः पुनरेवाभ्यभाषत
रमयन्वृष्णिशार्दूलं पाण्डवांश्च महामुनिः

^{३.१८८.१०}मार्कण्डेय उवाच

^{३.१८८.११}भविष्यं सर्वलोकस्य वृत्तान्तं भरतर्षभ
कलुषं कालमासाद्य कथ्यमानं निबोध मे

^{३.१८८.१२}कृते चतुष्पात्सकलो निर्व्याजोपाधिवर्जितः
वृषः प्रतिष्ठितो धर्मो मनुष्येष्वभवत्पुरा

^{३.१८८.१३}अधर्मपादविद्धस्तु त्रिभिरंशैः प्रतिष्ठितः
त्रेतायां द्वापरेऽर्धेन व्यामिश्रो धर्म उच्यते

^{३.१८८.१४}त्रिभिरंशैरधर्मस्तु लोकानाक्रम्य तिष्ठति
चतुर्थांशेन धर्मस्तु मनुष्यानुपतिष्ठति

^{३.१८८.१५}आयुर्वीर्यमथो बुद्धिर्बलं तेजश्च पाण्डव
मनुष्याणामनुयुगं ह्रसतीति निबोध मे

^{३.१८८.१६}राजानो ब्राह्मणा वैश्याः शूद्राश्चैव युधिष्ठिर
व्याजैर्धर्मं चरिष्यन्ति धर्मवैतंसिका नराः

^{३.१८८.१७}सत्यं संक्षेप्स्यते लोके नरैः पण्डितमानिभिः
सत्यहान्या ततस्तेषामायुरल्पं भविष्यति

^{३.१८८.१८}आयुषः प्रक्षयाद्विद्यां न शक्ष्यन्त्युपशिक्षितुम्
विद्याहीनानविज्ञानाल्लोभोऽप्यभिभविष्यति

^{३.१८८.१९}लोभक्रोधपरा मूढाः कामसक्ताश्च मानवाः
वैरबद्धा भविष्यन्ति परस्परवधेप्सवः

^{३.१८८.२०}ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः संकीर्यन्तः परस्परम्
शूद्रतुल्या भविष्यन्ति तपःसत्यविवर्जिताः

^{३.१८८.२१}अन्त्या मध्या भविष्यन्ति मध्याश्चान्तावसायिनः
ईदृशो भविता लोको युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.२२}वस्त्राणां प्रवरा शाणी धान्यानां कोरदूषकाः
भार्यामित्राश्च पुरुषा भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.२३}मत्स्यामिषेण जीवन्तो दुहन्तश्चाप्यजैडकम्
गोषु नष्टासु पुरुषा भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.२४}अन्योन्यं परिमुष्णन्तो हिंसयन्तश्च मानवाः
अजपा नास्तिकाः स्तेना भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.२५}सरित्तीरेषु कुद्दालैर्वापयिष्यन्ति चौषधीः
ताश्चाप्यल्पफलास्तेषां भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.२६}श्राद्धे दैवे च पुरुषा ये च नित्यं धृतव्रताः
तेऽपि लोभसमायुक्ता भोक्ष्यन्तीह परस्परम्

^{३.१८८.२७}पिता पुत्रस्य भोक्ता च पितुः पुत्रस्तथैव च
अतिक्रान्तानि भोज्यानि भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.२८}न व्रतानि चरिष्यन्ति ब्राह्मणा वेदनिन्दकाः
न यक्ष्यन्ति न होष्यन्ति हेतुवादविलोभिताः

^{३.१८८.२९}निम्ने कृषिं करिष्यन्ति योक्ष्यन्ति धुरि धेनुकाः
एकहायनवत्सांश्च वाहयिष्यन्ति मानवाः

^{३.१८८.३०}पुत्रः पितृवधं कृत्वा पिता पुत्रवधं तथा
निरुद्वेगो बृहद्वादी न निन्दामुपलप्स्यते

^{३.१८८.३१}म्लेच्छभूतं जगत्सर्वं निष्क्रियं यज्ञवर्जितम्
भविष्यति निरानन्दमनुत्सवमथो तथा

^{३.१८८.३२}प्रायशः कृपणानां हि तथा बन्धुमतामपि
विधवानां च वित्तानि हरिष्यन्तीह मानवाः

^{३.१८८.३३}अल्पवीर्यबलाः स्तब्धा लोभमोहपरायणाः
तत्कथादानसंतुष्टा दुष्टानामपि मानवाः
परिग्रहं करिष्यन्ति पापाचारपरिग्रहाः

^{३.१८८.३४}संघातयन्तः कौन्तेय राजानः पापबुद्धयः
परस्परवधोद्युक्ता मूर्खाः पण्डितमानिनः
भविष्यन्ति युगस्यान्ते क्षत्रिया लोककण्टकाः

^{३.१८८.३५}अरक्षितारो लुब्धाश्च मानाहंकारदर्पिताः
केवलं दण्डरुचयो भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.३६}आक्रम्याक्रम्य साधूनां दारांश्चैव धनानि च
भोक्ष्यन्ते निरनुक्रोशा रुदतामपि भारत

^{३.१८८.३७}न कन्यां याचते कश्चिन्नापि कन्या प्रदीयते
स्वयंग्राहा भविष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.३८}राजानश्चाप्यसंतुष्टाः परार्थान्मूढचेतसः
सर्वोपायैर्हरिष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.३९}म्लेच्छीभूतं जगत्सर्वं भविष्यति च भारत
हस्तो हस्तं परिमुषेद्युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.४०}सत्यं संक्षिप्यते लोके नरैः पण्डितमानिभिः
स्थविरा बालमतयो बालाः स्थविरबुद्धयः

^{३.१८८.४१}भीरवः शूरमानीनः शूरा भीरुविषादिनः
न विश्वसन्ति चान्योन्यं युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.४२}एकाहार्यं जगत्सर्वं लोभमोहव्यवस्थितम्
अधर्मो वर्धति महान्न च धर्मः प्रवर्तते

^{३.१८८.४३}ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्या न शिष्यन्ति जनाधिप
एकवर्णस्तदा लोको भविष्यति युगक्षये

^{३.१८८.४४}न क्षंस्यति पिता पुत्रं पुत्रश्च पितरं तथा
भार्या च पतिशुश्रूषां न करिष्यति काचन

^{३.१८८.४५}ये यवान्ना जनपदा गोधूमान्नास्तथैव च
तान्देशान्संश्रयिष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.४६}स्वैराहाराश्च पुरुषा योषितश्च विशां पते
अन्योन्यं न सहिष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.४७}म्लेच्छभूतं जगत्सर्वं भविष्यति युधिष्ठिर
न श्राद्धैर्हि पितॄंश्चापि तर्पयिष्यन्ति मानवाः

^{३.१८८.४८}न कश्चित्कस्यचिच्छ्रोता न कश्चित्कस्यचिद्गुरुः
तमोग्रस्तस्तदा लोको भविष्यति नराधिप

^{३.१८८.४९}परमायुश्च भविता तदा वर्षाणि षोडश
ततः प्राणान्विमोक्ष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.५०}पञ्चमे वाथ षष्ठे वा वर्षे कन्या प्रसूयते
सप्तवर्षाष्टवर्षाश्च प्रजास्यन्ति नरास्तदा

^{३.१८८.५१}पत्यौ स्त्री तु तदा राजन्पुरुषो वा स्त्रियं प्रति
युगान्ते राजशार्दूल न तोषमुपयास्यति

^{३.१८८.५२}अल्पद्रव्या वृथालिङ्गा हिंसा च प्रभविष्यति
न कश्चित्कस्यचिद्दाता भविष्यति युगक्षये

^{३.१८८.५३}अट्टशूला जनपदाः शिवशूलाश्चतुष्पथाः
केशशूलाः स्त्रियश्चापि भविष्यन्ति युगक्षये

^{३.१८८.५४}म्लेच्छाः क्रूराः सर्वभक्षा दारुणाः सर्वकर्मसु
भाविनः पश्चिमे काले मनुष्या नात्र संशयः

^{३.१८८.५५}क्रयविक्रयकाले च सर्वः सर्वस्य वञ्चनम्
युगान्ते भरतश्रेष्ठ वृत्तिलोभात्करिष्यति

^{३.१८८.५६}ज्ञानानि चाप्यविज्ञाय करिष्यन्ति क्रियास्तथा
आत्मच्छन्देन वर्तन्ते युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.५७}स्वभावात्क्रूरकर्माणश्चान्योन्यमभिशङ्किनः
भवितारो जनाः सर्वे संप्राप्ते युगसंक्षये

^{३.१८८.५८}आरामांश्चैव वृक्षांश्च नाशयिष्यन्ति निर्व्यथाः
भविता संक्षयो लोके जीवितस्य च देहिनाम्

^{३.१८८.५९}तथा लोभाभिभूताश्च चरिष्यन्ति महीमिमाम्
ब्राह्मणाश्च भविष्यन्ति ब्रह्मस्वानि च भुञ्जते

^{३.१८८.६०}हाहाकृता द्विजाश्चैव भयार्ता वृषलार्दिताः
त्रातारमलभन्तो वै भ्रमिष्यन्ति महीमिमाम्

^{३.१८८.६१}जीवितान्तकरा रौद्राः क्रूराः प्राणिविहिंसकाः
यदा भविष्यन्ति नरास्तदा संक्षेप्स्यते युगम्

^{३.१८८.६२}आश्रयिष्यन्ति च नदीः पर्वतान्विषमाणि च
प्रधावमाना वित्रस्ता द्विजाः कुरुकुलोद्वह

^{३.१८८.६३}दस्युप्रपीडिता राजन्काका इव द्विजोत्तमाः
कुराजभिश्च सततं करभारप्रपीडिताः

^{३.१८८.६४}धैर्यं त्यक्त्वा महीपाल दारुणे युगसंक्षये
विकर्माणि करिष्यन्ति शूद्राणां परिचारकाः

^{३.१८८.६५}शूद्रा धर्मं प्रवक्ष्यन्ति ब्राह्मणाः पर्युपासकाः
श्रोतारश्च भविष्यन्ति प्रामाण्येन व्यवस्थिताः

^{३.१८८.६६}विपरीतश्च लोकोऽयं भविष्यत्यधरोत्तरः
एडूकान्पूजयिष्यन्ति वर्जयिष्यन्ति देवताः
शूद्राः परिचरिष्यन्ति न द्विजान्युगसंक्षये

^{३.१८८.६७}आश्रमेषु महर्षीणां ब्राह्मणावसथेषु च
देवस्थानेषु चैत्येषु नागानामालयेषु च

^{३.१८८.६८}एडूकचिह्ना पृथिवी न देवगृहभूषिता
भविष्यति युगे क्षीणे तद्युगान्तस्य लक्षणम्

^{३.१८८.६९}यदा रौद्रा धर्महीना मांसादाः पानपास्तथा
भविष्यन्ति नरा नित्यं तदा संक्षेप्स्यते युगम्

^{३.१८८.७०}पुष्पे पुष्पं यदा राजन्फले फलमुपाश्रितम्
प्रजास्यति महाराज तदा संक्षेप्स्यते युगम्

^{३.१८८.७१}अकालवर्षी पर्जन्यो भविष्यति गते युगे
अक्रमेण मनुष्याणां भविष्यति तदा क्रिया
विरोधमथ यास्यन्ति वृषला ब्राह्मणैः सह

^{३.१८८.७२}मही म्लेच्छसमाकीर्णा भविष्यति ततोऽचिरात्
करभारभयाद्विप्रा भजिष्यन्ति दिशो दश

^{३.१८८.७३}निर्विशेषा जनपदा नरावृष्टिभिरर्दिताः
आश्रमानभिपत्स्यन्ति फलमूलोपजीविनः

^{३.१८८.७४}एवं पर्याकुले लोके मर्यादा न भविष्यति
न स्थास्यन्त्युपदेशे च शिष्या विप्रियकारिणः

^{३.१८८.७५}आचार्योपनिधिश्चैव वत्स्यते तदनन्तरम्
अर्थयुक्त्या प्रवत्स्यन्ति मित्रसंबन्धिबान्धवाः
अभावः सर्वभूतानां युगान्ते च भविष्यति

^{३.१८८.७६}दिशः प्रज्वलिताः सर्वा नक्षत्राणि चलानि च
ज्योतींषि प्रतिकूलानि वाताः पर्याकुलास्तथा
उल्कापाताश्च बहवो महाभयनिदर्शकाः

^{३.१८८.७७}षड्भिरन्यैश्च सहितो भास्करः प्रतपिष्यति
तुमुलाश्चापि निर्ह्रादा दिग्दाहाश्चापि सर्वशः
कबन्धान्तर्हितो भानुरुदयास्तमये तदा

^{३.१८८.७८}अकालवर्षी च तदा भविष्यति सहस्रदृक्
सस्यानि च न रोक्ष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.७९}अभीक्ष्णं क्रूरवादिन्यः परुषा रुदितप्रियाः
भर्तॄणां वचने चैव न स्थास्यन्ति तदा स्त्रियः

^{३.१८८.८०}पुत्राश्च मातापितरौ हनिष्यन्ति युगक्षये
सूदयिष्यन्ति च पतीन्स्त्रियः पुत्रानपाश्रिताः

^{३.१८८.८१}अपर्वणि महाराज सूर्यं राहुरुपैष्यति
युगान्ते हुतभुक्चापि सर्वतः प्रज्वलिष्यति

^{३.१८८.८२}पानीयं भोजनं चैव याचमानास्तदाध्वगाः
न लप्स्यन्ते निवासं च निरस्ताः पथि शेरते

^{३.१८८.८३}निर्घातवायसा नागाः शकुनाः समृगद्विजाः
रूक्षा वाचो विमोक्ष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.८४}मित्रसंबन्धिनश्चापि संत्यक्ष्यन्ति नरास्तदा
जनं परिजनं चापि युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.८५}अथ देशान्दिशश्चापि पत्तनानि पुराणि च
क्रमशः संश्रयिष्यन्ति युगान्ते पर्युपस्थिते

^{३.१८८.८६}हा तात हा सुतेत्येवं तदा वाचः सुदारुणाः
विक्रोशमानश्चान्योन्यं जनो गां पर्यटिष्यति

^{३.१८८.८७}ततस्तुमुलसंघाते वर्तमाने युगक्षये
द्विजातिपूर्वको लोकः क्रमेण प्रभविष्यति

^{३.१८८.८८}ततः कालान्तरेऽन्यस्मिन्पुनर्लोकविवृद्धये
भविष्यति पुनर्दैवमनुकूलं यदृच्छया

^{३.१८८.८९}यदा चन्द्रश्च सूर्यश्च तथा तिष्यबृहस्पती
एकराशौ समेष्यन्ति प्रपत्स्यति तदा कृतम्

^{३.१८८.९०}कालवर्षी च पर्जन्यो नक्षत्राणि शुभानि च
प्रदक्षिणा ग्रहाश्चापि भविष्यन्त्यनुलोमगाः
क्षेमं सुभिक्षमारोग्यं भविष्यति निरामयम्

^{३.१८८.९१}कल्किर्विष्णुयशा नाम द्विजः कालप्रचोदितः
उत्पत्स्यते महावीर्यो महाबुद्धिपराक्रमः

^{३.१८८.९२}संभूतः संभलग्रामे ब्राह्मणावसथे शुभे
मनसा तस्य सर्वाणि वाहनान्यायुधानि च
उपस्थास्यन्ति योधाश्च शस्त्राणि कवचानि च

^{३.१८८.९३}स धर्मविजयी राजा चक्रवर्ती भविष्यति
स चेमं संकुलं लोकं प्रसादमुपनेष्यति

^{३.१८८.९४}उत्थितो ब्राह्मणो दीप्तः क्षयान्तकृदुदारधीः
स संक्षेपो हि सर्वस्य युगस्य परिवर्तकः

^{३.१८८.९५}स सर्वत्र गतान्क्षुद्रान्ब्राह्मणैः परिवारितः
उत्सादयिष्यति तदा सर्वान्म्लेच्छगणान्द्विजः