^{३.२४५.१}वैशंपायन उवाच

^{३.२४५.२}वने निवसतां तेषां पाण्डवानां महात्मनाम्
वर्षाण्येकादशातीयुः कृच्छ्रेण भरतर्षभ

^{३.२४५.३}फलमूलाशनास्ते हि सुखार्हा दुःखमुत्तमम्
प्राप्तकालमनुध्यान्तः सेहुरुत्तमपूरुषाः

^{३.२४५.४}युधिष्ठिरस्तु राजर्षिरात्मकर्मापराधजम्
चिन्तयन्स महाबाहुर्भ्रातॄणां दुःखमुत्तमम्

^{३.२४५.५}न सुष्वाप सुखं राजा हृदि शल्यैरिवार्पितैः
दौरात्म्यमनुपश्यंस्तत्काले द्यूतोद्भवस्य हि

^{३.२४५.६}संस्मरन्परुषा वाचः सूतपुत्रस्य पाण्डवः
निःश्वासपरमो दीनो बिभ्रत्कोपविषं महत्

^{३.२४५.७}अर्जुनो यमजौ चोभौ द्रौपदी च यशस्विनी
स च भीमो महातेजाः सर्वेषामुत्तमो बली
युधिष्ठिरमुदीक्षन्तः सेहुर्दुःखमनुत्तमम्

^{३.२४५.८}अवशिष्टमल्पकालं मन्वानाः पुरुषर्षभाः
वपुरन्यदिवाकार्षुरुत्साहामर्षचेष्टितैः

^{३.२४५.९}कस्यचित्त्वथ कालस्य व्यासः सत्यवतीसुतः
आजगाम महायोगी पाण्डवानवलोककः

^{३.२४५.१०}तमागतमभिप्रेक्ष्य कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः
प्रत्युद्गम्य महात्मानं प्रत्यगृह्णाद्यथाविधि

^{३.२४५.११}तमासीनमुपासीनः शुश्रूषुर्नियतेन्द्रियः
तोषयन्प्रणिपातेन व्यासं पाण्डवनन्दनः

^{३.२४५.१२}तानवेक्ष्य कृशान्पौत्रान्वने वन्येन जीवतः
महर्षिरनुकम्पार्थमब्रवीद्बाष्पगद्गदम्

^{३.२४५.१३}युधिष्ठिर महाबाहो शृणु धर्मभृतां वर
नातप्ततपसः पुत्र प्राप्नुवन्ति महत्सुखम्

^{३.२४५.१४}सुखदुःखे हि पुरुषः पर्यायेणोपसेवते
नात्यन्तमसुखं कश्चित्प्राप्नोति पुरुषर्षभ

^{३.२४५.१५}प्रज्ञावांस्त्वेव पुरुषः संयुक्तः परया धिया
उदयास्तमयज्ञो हि न शोचति न हृष्यति

^{३.२४५.१६}सुखमापतितं सेवेद्दुःखमापतितं सहेत्
कालप्राप्तमुपासीत सस्यानामिव कर्षकः

^{३.२४५.१७}तपसो हि परं नास्ति तपसा विन्दते महत्
नासाध्यं तपसः किंचिदिति बुध्यस्व भारत

^{३.२४५.१८}सत्यमार्जवमक्रोधः संविभागो दमः शमः
अनसूयाविहिंसा च शौचमिन्द्रियसंयमः
साधनानि महाराज नराणां पुण्यकर्मणाम्

^{३.२४५.१९}अधर्मरुचयो मूढास्तिर्यग्गतिपरायणाः
कृच्छ्रां योनिमनुप्राप्य न सुखं विन्दते जनाः

^{३.२४५.२०}इह यत्क्रियते कर्म तत्परत्रोपभुज्यते
तस्माच्छरीरं युञ्जीत तपसा नियमेन च

^{३.२४५.२१}यथाशक्ति प्रयच्छेच्च संपूज्याभिप्रणम्य च
काले पात्रे च हृष्टात्मा राजन्विगतमत्सरः

^{३.२४५.२२}सत्यवादी लभेतायुरनायासमथार्जवी
अक्रोधनोऽनसूयश्च निर्वृतिं लभते पराम्

^{३.२४५.२३}दान्तः शमपरः शश्वत्परिक्लेशं न विन्दति
न च तप्यति दान्तात्मा दृष्ट्वा परगतां श्रियम्

^{३.२४५.२४}संविभक्ता च दाता च भोगवान्सुखवान्नरः
भवत्यहिंसकश्चैव परमारोग्यमश्नुते

^{३.२४५.२५}मान्यान्मानयिता जन्म कुले महति विन्दति
व्यसनैर्न तु संयोगं प्राप्नोति विजितेन्द्रियः

^{३.२४५.२६}शुभानुशयबुद्धिर्हि संयुक्तः कालधर्मणा
प्रादुर्भवति तद्योगात्कल्याणमतिरेव सः

^{३.२४५.२७}युधिष्ठिर उवाच

^{३.२४५.२८}भगवन्दानधर्माणां तपसो वा महामुने
किं स्विद्बहुगुणं प्रेत्य किं वा दुष्करमुच्यते

^{३.२४५.२९}व्यास उवाच

^{३.२४५.३०}दानान्न दुष्करतरं पृथिव्यामस्ति किंचन
अर्थे हि महती तृष्णा स च दुःखेन लभ्यते

^{३.२४५.३१}परित्यज्य प्रियान्प्राणान्धनार्थं हि महाहवम्
प्रविशन्ति नरा वीराः समुद्रमटवीं तथा

^{३.२४५.३२}कृषिगोरक्ष्यमित्येके प्रतिपद्यन्ति मानवाः
पुरुषाः प्रेष्यतामेके निर्गच्छन्ति धनार्थिनः

^{३.२४५.३३}तस्य दुःखार्जितस्यैवं परित्यागः सुदुष्करः
न दुष्करतरं दानात्तस्माद्दानं मतं मम

^{३.२४५.३४}विशेषस्त्वत्र विज्ञेयो न्यायेनोपार्जितं धनम्
पात्रे देशे च काले च साधुभ्यः प्रतिपादयेत्

^{३.२४५.३५}अन्यायसमुपात्तेन दानधर्मो धनेन यः
क्रियते न स कर्तारं त्रायते महतो भयात्

^{३.२४५.३६}पात्रे दानं स्वल्पमपि काले दत्तं युधिष्ठिर
मनसा सुविशुद्धेन प्रेत्यानन्तफलं स्मृतम्

^{३.२४५.३७}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
व्रीहिद्रोणपरित्यागाद्यत्फलं प्राप मुद्गलः