^{३.३१.१}द्रौपद्युवाच

^{३.३१.२}नमो धात्रे विधात्रे च यौ मोहं चक्रतुस्तव
पितृपैतामहे वृत्ते वोढव्ये तेऽन्यथा मतिः

^{३.३१.३}नेह धर्मानृशंस्याभ्यां न क्षान्त्या नार्जवेन च
पुरुषः श्रियमाप्नोति न घृणित्वेन कर्हिचित्

^{३.३१.४}त्वां चेद्व्यसनमभ्यागादिदं भारत दुःसहम्
यत्त्वं नार्हसि नापीमे भ्रातरस्ते महौजसः

^{३.३१.५}न हि तेऽध्यगमञ्जातु तदानीं नाद्य भारत
धर्मात्प्रियतरं किंचिदपि चेज्जीवितादिह

^{३.३१.६}धर्मार्थमेव ते राज्यं धर्मार्थं जीवितं च ते
ब्राह्मणा गुरवश्चैव जानन्त्यपि च देवताः

^{३.३१.७}भीमसेनार्जुनौ चैव माद्रेयौ च मया सह
त्यजेस्त्वमिति मे बुद्धिर्न तु धर्मं परित्यजेः

^{३.३१.८}राजानं धर्मगोप्तारं धर्मो रक्षति रक्षितः
इति मे श्रुतमार्याणां त्वां तु मन्ये न रक्षति

^{३.३१.९}अनन्या हि नरव्याघ्र नित्यदा धर्ममेव ते
बुद्धिः सततमन्वेति छायेव पुरुषं निजा

^{३.३१.१०}नावमंस्था हि सदृशान्नावराञ्श्रेयसः कुतः
अवाप्य पृथिवीं कृत्स्नां न ते शृङ्गमवर्धत

^{३.३१.११}स्वाहाकारैः स्वधाभिश्च पूजाभिरपि च द्विजान्
दैवतानि पितॄंश्चैव सततं पार्थ सेवसे

^{३.३१.१२}ब्राह्मणाः सर्वकामैस्ते सततं पार्थ तर्पिताः
यतयो मोक्षिणश्चैव गृहस्थाश्चैव भारत

^{३.३१.१३}आरण्यकेभ्यो लौहानि भाजनानि प्रयच्छसि
नादेयं ब्राह्मणेभ्यस्ते गृहे किंचन विद्यते

^{३.३१.१४}यदिदं वैश्वदेवान्ते सायंप्रातः प्रदीयते
तद्दत्त्वातिथिभृत्येभ्यो राजञ्शेषेण जीवसि

^{३.३१.१५}इष्टयः पशुबन्धाश्च काम्यनैमित्तिकाश्च ये
वर्तन्ते पाकयज्ञाश्च यज्ञकर्म च नित्यदा

^{३.३१.१६}अस्मिन्नपि महारण्ये विजने दस्युसेविते
राष्ट्रादपेत्य वसतो धार्मस्ते नावसीदति

^{३.३१.१७}अश्वमेधो राजसूयः पुण्डरीकोऽथ गोसवः
एतैरपि महायज्ञैरिष्टं ते भूरिदक्षिणैः

^{३.३१.१८}राजन्परीतया बुद्ध्या विषमेऽक्षपराजये
राज्यं वसून्यायुधानि भ्रातॄन्मां चासि निर्जितः

^{३.३१.१९}ऋजोर्मृदोर्वदान्यस्य ह्रीमतः सत्यवादिनः
कथमक्षव्यसनजा बुद्धिरापतिता तव

^{३.३१.२०}अतीव मोहमायाति मनश्च परिदूयते
निशाम्य ते दुःखमिदमिमां चापदमीदृशीम्

^{३.३१.२१}अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम्
ईश्वरस्य वशे लोकस्तिष्ठते नात्मनो यथा

^{३.३१.२२}धातैव खलु भूतानां सुखदुःखे प्रियाप्रिये
दधाति सर्वमीशानः पुरस्ताच्छुक्रमुच्चरन्

^{३.३१.२३}यथा दारुमयी योषा नरवीर समाहिता
ईरयत्यङ्गमङ्गानि तथा राजन्निमाः प्रजाः

^{३.३१.२४}आकाश इव भूतानि व्याप्य सर्वाणि भारत
ईश्वरो विदधातीह कल्याणं यच्च पापकम्

^{३.३१.२५}शकुनिस्तन्तुबद्धो वा नियतोऽयमनीश्वरः
ईश्वरस्य वशे तिष्ठन्नान्येषां नात्मनः प्रभुः

^{३.३१.२६}मणिः सूत्र इव प्रोतो नस्योत इव गोवृषः
धातुरादेशमन्वेति तन्मयो हि तदर्पणः

^{३.३१.२७}नात्माधीनो मनुष्योऽयं कालं भवति कंचन
स्रोतसो मध्यमापन्नः कूलाद्वृक्ष इव च्युतः

^{३.३१.२८}अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्मनः सुखदुःखयोः
ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्स्वर्गं नरकमेव च

^{३.३१.२९}यथा वायोस्तृणाग्राणि वशं यान्ति बलीयसः
धातुरेवं वशं यान्ति सर्वभूतानि भारत

^{३.३१.३०}आर्यकर्मणि युञ्जानः पापे वा पुनरीश्वरः
व्याप्य भूतानि चरते न चायमिति लक्ष्यते

^{३.३१.३१}हेतुमात्रमिदं धातुः शरीरं क्षेत्रसंज्ञितम्
येन कारयते कर्म शुभाशुभफलं विभुः

^{३.३१.३२}पश्य मायाप्रभावोऽयमीश्वरेण यथा कृतः
यो हन्ति भूतैर्भूतानि मोहयित्वात्ममायया

^{३.३१.३३}अन्यथा परिदृष्टानि मुनिभिर्वेददर्शिभिः
अन्यथा परिवर्तन्ते वेगा इव नभस्वतः

^{३.३१.३४}अन्यथैव हि मन्यन्ते पुरुषास्तानि तानि च
अन्यथैव प्रभुस्तानि करोति विकरोति च

^{३.३१.३५}यथा काष्ठेन वा काष्ठमश्मानं चाश्मना पुनः
अयसा चाप्ययश्छिन्द्यान्निर्विचेष्टमचेतनम्

^{३.३१.३६}एवं स भगवान्देवः स्वयम्भूः प्रपितामहः
हिनस्ति भूतैर्भूतानि छद्म कृत्वा युधिष्ठिर

^{३.३१.३७}संप्रयोज्य वियोज्यायं कामकारकरः प्रभुः
क्रीडते भगवान्भूतैर्बालः क्रीडनकैरिव

^{३.३१.३८}न मातृपितृवद्राजन्धाता भूतेषु वर्तते
रोषादिव प्रवृत्तोऽयं यथायमितरो जनः

^{३.३१.३९}आर्याञ्शीलवतो दृष्ट्वा ह्रीमतो वृत्तिकर्शितान्
अनार्यान्सुखिनश्चैव विह्वलामीव चिन्तया

^{३.३१.४०}तवेमामापदं दृष्ट्वा समृद्धिं च सुयोधने
धातारं गर्हये पार्थ विषमं योऽनुपश्यति

^{३.३१.४१}आर्यशास्त्रातिगे क्रूरे लुब्धे धर्मापचायिनि
धार्तराष्ट्रे श्रियं दत्त्वा धाता किं फलमश्नुते

^{३.३१.४२}कर्म चेत्कृतमन्वेति कर्तारं नान्यमृच्छति
कर्मणा तेन पापेन लिप्यते नूनमीश्वरः

^{३.३१.४३}अथ कर्म कृतं पापं न चेत्कर्तारमृच्छति
कारणं बलमेवेह जनाञ्शोचामि दुर्बलान्