३. वनपर्व
३.४५.१वैशंपायन उवाच

३.४५.२ततो देवाः सगन्धर्वाः समादायार्घ्यमुत्तमम्
शक्रस्य मतमाज्ञाय पार्थमानर्चुरञ्जसा

३.४५.३पाद्यमाचमनीयं च प्रतिग्राह्य नृपात्मजम्
प्रवेशयामासुरथो पुरंदरनिवेशनम्

३.४५.४एवं संपूजितो जिष्णुरुवास भवने पितुः
उपशिक्षन्महास्त्राणि ससंहाराणि पाण्डवः

३.४५.५शक्रस्य हस्ताद्दयितं वज्रमस्त्रं दुरुत्सहम्
अशनीश्च महानादा मेघबर्हिणलक्षणाः

३.४५.६गृहीतास्त्रस्तु कौन्तेयो भ्रातॄन्सस्मार पाण्डवः
पुरंदरनियोगाच्च पञ्चाब्दमवसत्सुखी

३.४५.७ततः शक्रोऽब्रवीत्पार्थं कृतास्त्रं काल आगते
नृत्तं गीतं च कौन्तेय चित्रसेनादवाप्नुहि

३.४५.८वादित्रं देवविहितं नृलोके यन्न विद्यते
तदर्जयस्व कौन्तेय श्रेयो वै ते भविष्यति

३.४५.९सखायं प्रददौ चास्य चित्रसेनं पुरंदरः
स तेन सह संगम्य रेमे पार्थो निरामयः

३.४५.१०कदाचिदटमानस्तु महर्षिरुत लोमशः
जगाम शक्रभवनं पुरंदरदिदृक्षया

३.४५.११स समेत्य नमस्कृत्य देवराजं महामुनिः
ददर्शार्धासनगतं पाण्डवं वासवस्य ह

३.४५.१२ततः शक्राभ्यनुज्ञात आसने विष्टरोत्तरे
निषसाद द्विजश्रेष्ठः पूज्यमानो महर्षिभिः

३.४५.१३तस्य दृष्ट्वाभवद्बुद्धिः पार्थमिन्द्रासने स्थितम्
कथं नु क्षत्रियः पार्थः शक्रासनमवाप्तवान्

३.४५.१४किं त्वस्य सुकृतं कर्म लोका वा के विनिर्जिताः
य एवमुपसंप्राप्तः स्थानं देवनमस्कृतम्

३.४५.१५तस्य विज्ञाय संकल्पं शक्रो वृत्रनिषूदनः
लोमशं प्रहसन्वाक्यमिदमाह शचीपतिः

३.४५.१६ब्रह्मर्षे श्रूयतां यत्ते मनसैतद्विवक्षितम्
नायं केवलमर्त्यो वै क्षत्रियत्वमुपागतः

३.४५.१७महर्षे मम पुत्रोऽयं कुन्त्यां जातो महाभुजः
अस्त्रहेतोरिह प्राप्तः कस्माच्चित्कारणान्तरात्

३.४५.१८अहो नैनं भवान्वेत्ति पुराणमृषिसत्तमम्
शृणु मे वदतो ब्रह्मन्योऽयं यच्चास्य कारणम्

३.४५.१९नरनारायणौ यौ तौ पुराणावृषिसत्तमौ
ताविमावभिजानीहि हृषीकेशधनंजयौ

३.४५.२०यन्न शक्यं सुरैर्द्रष्टुमृषिभिर्वा महात्मभिः
तदाश्रमपदं पुण्यं बदरी नाम विश्रुतम्

३.४५.२१स निवासोऽभवद्विप्र विष्णोर्जिष्णोस्तथैव च
यतः प्रववृते गङ्गा सिद्धचारणसेविता

३.४५.२२तौ मन्नियोगाद्ब्रह्मर्षे क्षितौ जातौ महाद्युती
भूमेर्भारावतरणं महावीर्यौ करिष्यतः

३.४५.२३उद्वृत्ता ह्यसुराः केचिन्निवातकवचा इति
विप्रियेषु स्थितास्माकं वरदानेन मोहिताः

३.४५.२४तर्कयन्ते सुरान्हन्तुं बलदर्पसमन्विताः
देवान्न गणयन्ते च तथा दत्तवरा हि ते

३.४५.२५पातालवासिनो रौद्रा दनोः पुत्रा महाबलाः
सर्वे देवनिकाया हि नालं योधयितुं स्म तान्

३.४५.२६योऽसौ भूमिगतः श्रीमान्विष्णुर्मधुनिषूदनः
कपिलो नाम देवोऽसौ भगवानजितो हरिः

३.४५.२७येन पूर्वं महात्मानः खनमाना रसातलम्
दर्शनादेव निहताः सगरस्यात्मजा विभो

३.४५.२८तेन कार्यं महत्कार्यमस्माकं द्विजसत्तम
पार्थेन च महायुद्धे समेताभ्यामसंशयम्

३.४५.२९अयं तेषां समस्तानां शक्तः प्रतिसमासने
तान्निहत्य रणे शूरः पुनर्यास्यति मानुषान्

३.४५.३०भवांश्चास्मन्नियोगेन यातु तावन्महीतलम्
काम्यके द्रक्ष्यसे वीरं निवसन्तं युधिष्ठिरम्

३.४५.३१स वाच्यो मम संदेशाद्धर्मात्मा सत्यसंगरः
नोत्कण्ठा फल्गुने कार्या कृतास्त्रः शीघ्रमेष्यति

३.४५.३२नाशुद्धबाहुवीर्येण नाकृतास्त्रेण वा रणे
भीष्मद्रोणादयो युद्धे शक्याः प्रतिसमासितुम्

३.४५.३३गृहीतास्त्रो गुडाकेशो महाबाहुर्महामनाः
नृत्तवादित्रगीतानां दिव्यानां पारमेयिवान्

३.४५.३४भवानपि विविक्तानि तीर्थानि मनुजेश्वर
भ्रातृभिः सहितः सर्वैर्द्रष्टुमर्हत्यरिंदम

३.४५.३५तीर्थेष्वाप्लुत्य पुण्येषु विपाप्मा विगतज्वरः
राज्यं भोक्ष्यसि राजेन्द्र सुखी विगतकल्मषः

३.४५.३६भवांश्चैनं द्विजश्रेष्ठ पर्यटन्तं महीतले
त्रातुमर्हति विप्राग्र्य तपोबलसमन्वितः

३.४५.३७गिरिदुर्गेषु हि सदा देशेषु विषमेषु च
वसन्ति राक्षसा रौद्रास्तेभ्यो रक्षेत्सदा भवान्

३.४५.३८स तथेति प्रतिज्ञाय लोमशः सुमहातपाः
काम्यकं वनमुद्दिश्य समुपायान्महीतलम्

३.४५.३९ददर्श तत्र कौन्तेयं धर्मराजमरिंदमम्
तापसैर्भ्रातृभिश्चैव सर्वतः परिवारितम्