^{५.१३२.१}विदुरोवाच

^{५.१३२.२}अथैतस्यामवस्थायां पौरुषं हातुमिच्छसि
निहीनसेवितं मार्गं गमिष्यस्यचिरादिव

^{५.१३२.३}यो हि तेजो यथाशक्ति न दर्शयति विक्रमात्
क्षत्रियो जीविताकाङ्क्षी स्तेन इत्येव तं विदुः

^{५.१३२.४}अर्थवन्त्युपपन्नानि वाक्यानि गुणवन्ति च
नैव संप्राप्नुवन्ति त्वां मुमूर्षुमिव भेषजम्

^{५.१३२.५}सन्ति वै सिन्धुराजस्य संतुष्टा बहवो जनाः
दौर्बल्यादासते मूढा व्यसनौघप्रतीक्षिणः

^{५.१३२.६}सहायोपचयं कृत्वा व्यवसाय्य ततस्ततः
अनुदुष्येयुरपरे पश्यन्तस्तव पौरुषम्

^{५.१३२.७}तैः कृत्वा सह संघातं गिरिदुर्गालयांश्चर
काले व्यसनमाकाङ्क्षन्नैवायमजरामरः

^{५.१३२.८}संजयो नामतश्च त्वं न च पश्यामि तत्त्वयि
अन्वर्थनामा भव मे पुत्र मा व्यर्थनामकः

^{५.१३२.९}सम्यग्दृष्टिर्महाप्राज्ञो बालं त्वां ब्राह्मणोऽब्रवीत्
अयं प्राप्य महत्कृच्छ्रं पुनर्वृद्धिं गमिष्यति

^{५.१३२.१०}तस्य स्मरन्ती वचनमाशंसे विजयं तव
तस्मात्तात ब्रवीमि त्वां वक्ष्यामि च पुनः पुनः

^{५.१३२.११}यस्य ह्यर्थाभिनिर्वृत्तौ भवन्त्याप्यायिताः परे
तस्यार्थसिद्धिर्नियता नयेष्वर्थानुसारिणः

^{५.१३२.१२}समृद्धिरसमृद्धिर्वा पूर्वेषां मम संजय
एवं विद्वान्युद्धमना भव मा प्रत्युपाहर

^{५.१३२.१३}नातः पापीयसीं कांचिदवस्थां शम्बरोऽब्रवीत्
यत्र नैवाद्य न प्रातर्भोजनं प्रतिदृश्यते

^{५.१३२.१४}पतिपुत्रवधादेतत्परमं दुःखमब्रवीत्
दारिद्र्यमिति यत्प्रोक्तं पर्यायमरणं हि तत्

^{५.१३२.१५}अहं महाकुले जाता ह्रदाद्ध्रदमिवागता
ईश्वरी सर्वकल्याणैर्भर्त्रा परमपूजिता

^{५.१३२.१६}महार्हमाल्याभरणां सुमृष्टाम्बरवाससम्
पुरा दृष्ट्वा सुहृद्वर्गो मामपश्यत्सुदुर्गताम्

^{५.१३२.१७}यदा मां चैव भार्यां च द्रष्टासि भृशदुर्बले
न तदा जीवितेनार्थो भविता तव संजय

^{५.१३२.१८}दासकर्मकरान्भृत्यानाचार्यर्त्विक्पुरोहितान्
अवृत्त्यास्मान्प्रजहतो दृष्ट्वा किं जीवितेन ते

^{५.१३२.१९}यदि कृत्यं न पश्यामि तवाद्येह यथा पुरा
श्लाघनीयं यशस्यं च का शान्तिर्हृदयस्य मे

^{५.१३२.२०}नेति चेद्ब्राह्मणान्ब्रूयां दीर्यते हृदयं मम
न ह्यहं न च मे भर्ता नेति ब्राह्मणमुक्तवान्

^{५.१३२.२१}वयमाश्रयणीयाः स्म नाश्रितारः परस्य च
सान्यानाश्रित्य जीवन्ती परित्यक्ष्यामि जीवितम्

^{५.१३२.२२}अपारे भव नः पारमप्लवे भव नः प्लवः
कुरुष्व स्थानमस्थाने मृतान्संजीवयस्व नः

^{५.१३२.२३}सर्वे ते शत्रवः सह्या न चेज्जीवितुमिच्छसि
अथ चेदीदृशीं वृत्तिं क्लीबामभ्युपपद्यसे

^{५.१३२.२४}निर्विण्णात्मा हतमना मुञ्चैतां पापजीविकाम्
एकशत्रुवधेनैव शूरो गच्छति विश्रुतिम्

^{५.१३२.२५}इन्द्रो वृत्रवधेनैव महेन्द्रः समपद्यत
माहेन्द्रं च ग्रहं लेभे लोकानां चेश्वरोऽभवत्

^{५.१३२.२६}नाम विश्राव्य वा संख्ये शत्रूनाहूय दंशितान्
सेनाग्रं वापि विद्राव्य हत्वा वा पुरुषं वरम्

^{५.१३२.२७}यदैव लभते वीरः सुयुद्धेन महद्यशः
तदैव प्रव्यथन्तेऽस्य शत्रवो विनमन्ति च

^{५.१३२.२८}त्यक्त्वात्मानं रणे दक्षं शूरं कापुरुषा जनाः
अवशाः पूरयन्ति स्म सर्वकामसमृद्धिभिः

^{५.१३२.२९}राज्यं वाप्युग्रविभ्रंशं संशयो जीवितस्य वा
प्रलब्धस्य हि शत्रोर्वै शेषं कुर्वन्ति साधवः

^{५.१३२.३०}स्वर्गद्वारोपमं राज्यमथ वाप्यमृतोपमम्
रुद्धमेकायने मत्वा पतोल्मुक इवारिषु

^{५.१३२.३१}जहि शत्रून्रणे राजन्स्वधर्ममनुपालय
मा त्वा पश्येत्सुकृपणं शत्रुः श्रीमान्कदाचन

^{५.१३२.३२}अस्मदीयैश्च शोचद्भिर्नदद्भिश्च परैर्वृतम्
अपि त्वां नानुपश्येयं दीना दीनमवस्थितम्

^{५.१३२.३३}उष्य सौवीरकन्याभिः श्लाघस्वार्थैर्यथा पुरा
मा च सैन्धवकन्यानामवसन्नो वशं गमः

^{५.१३२.३४}युवा रूपेण संपन्नो विद्ययाभिजनेन च
यस्त्वादृशो विकुर्वीत यशस्वी लोकविश्रुतः
वोढव्ये धुर्यनडुवन्मन्ये मरणमेव तत्

^{५.१३२.३५}यदि त्वामनुपश्यामि परस्य प्रियवादिनम्
पृष्ठतोऽनुव्रजन्तं वा का शान्तिर्हृदयस्य मे

^{५.१३२.३६}नास्मिञ्जातु कुले जातो गच्छेद्योऽन्यस्य पृष्ठतः
न त्वं परस्यानुधुरं तात जीवितुमर्हसि

^{५.१३२.३७}अहं हि क्षत्रहृदयं वेद यत्परिशाश्वतम्
पूर्वैः पूर्वतरैः प्रोक्तं परैः परतरैरपि

^{५.१३२.३८}यो वै कश्चिदिहाजातः क्षत्रियः क्षत्रधर्मवित्
भयाद्वृत्तिसमीक्षो वा न नमेदिह कस्यचित्

^{५.१३२.३९}उद्यच्छेदेव न नमेदुद्यमो ह्येव पौरुषम्
अप्यपर्वणि भज्येत न नमेदिह कस्यचित्

^{५.१३२.४०}मातङ्गो मत्त इव च परीयात्सुमहामनाः
ब्राह्मणेभ्यो नमेन्नित्यं धर्मायैव च संजय

^{५.१३२.४१}नियच्छन्नितरान्वर्णान्विनिघ्नन्सर्वदुष्कृतः
ससहायोऽसहायो वा यावज्जीवं तथा भवेत्