^{५.१३३.१}पुत्र उवाच

^{५.१३३.२}कृष्णायसस्येव च ते संहत्य हृदयं कृतम्
मम मातस्त्वकरुणे वैरप्रज्ञे ह्यमर्षणे

^{५.१३३.३}अहो क्षत्रसमाचारो यत्र मामपरं यथा
ईदृशं वचनं ब्रूयाद्भवती पुत्रमेकजम्

^{५.१३३.४}किं नु ते मामपश्यन्त्याः पृथिव्या अपि सर्वया
किमाभरणकृत्यं ते किं भोगैर्जीवितेन वा

^{५.१३३.५}मातोवाच

^{५.१३३.६}सर्वारम्भा हि विदुषां तात धर्मार्थकारणात्
तानेवाभिसमीक्ष्याहं संजय त्वामचूचुदम्

^{५.१३३.७}स समीक्ष्यक्रमोपेतो मुख्यः कालोऽयमागतः
अस्मिंश्चेदागते काले कार्यं न प्रतिपद्यसे
असंभावितरूपस्त्वं सुनृशंसं करिष्यसि

^{५.१३३.८}तं त्वामयशसा स्पृष्टं न ब्रूयां यदि संजय
खरीवात्सल्यमाहुस्तन्निःसामर्थ्यमहेतुकम्

^{५.१३३.९}सद्भिर्विगर्हितं मार्गं त्यज मूर्खनिषेवितम्
अविद्या वै महत्यस्ति यामिमां संश्रिताः प्रजाः

^{५.१३३.१०}तव स्याद्यदि सद्वृत्तं तेन मे त्वं प्रियो भवेः
धर्मार्थगुणयुक्तेन नेतरेण कथंचन
दैवमानुषयुक्तेन सद्भिराचरितेन च

^{५.१३३.११}यो ह्येवमविनीतेन रमते पुत्रनप्तृणा
अनुत्थानवता चापि मोघं तस्य प्रजाफलम्

^{५.१३३.१२}अकुर्वन्तो हि कर्माणि कुर्वन्तो निन्दितानि च
सुखं नैवेह नामुत्र लभन्ते पुरुषाधमाः

^{५.१३३.१३}युद्धाय क्षत्रियः सृष्टः संजयेह जयाय च
क्रूराय कर्मणे नित्यं प्रजानां परिपालने
जयन्वा वध्यमानो वा प्राप्नोतीन्द्रसलोकताम्

^{५.१३३.१४}न शक्रभवने पुण्ये दिवि तद्विद्यते सुखम्
यदमित्रान्वशे कृत्वा क्षत्रियः सुखमश्नुते

^{५.१३३.१५}मन्युना दह्यमानेन पुरुषेण मनस्विना
निकृतेनेह बहुशः शत्रून्प्रतिजिगीषया

^{५.१३३.१६}आत्मानं वा परित्यज्य शत्रून्वा विनिपात्य वै
अतोऽन्येन प्रकारेण शान्तिरस्य कुतो भवेत्

^{५.१३३.१७}इह प्राज्ञो हि पुरुषः स्वल्पमप्रियमिच्छति
यस्य स्वल्पं प्रियं लोके ध्रुवं तस्याल्पमप्रियम्

^{५.१३३.१८}प्रियाभावाच्च पुरुषो नैव प्राप्नोति शोभनम्
ध्रुवं चाभावमभ्येति गत्वा गङ्गेव सागरम्

^{५.१३३.१९}पुत्र उवाच

^{५.१३३.२०}नेयं मतिस्त्वया वाच्या मातः पुत्रे विशेषतः
कारुण्यमेवात्र पश्य भूत्वेह जडमूकवत्

^{५.१३३.२१}मातोवाच

^{५.१३३.२२}अतो मे भूयसी नन्दिर्यदेवमनुपश्यसि
चोद्यं मां चोदयस्येतद्भृशं वै चोदयामि ते

^{५.१३३.२३}अथ त्वां पूजयिष्यामि हत्वा वै सर्वसैन्धवान्
अहं पश्यामि विजयं कृत्स्नं भाविनमेव ते

^{५.१३३.२४}पुत्र उवाच

^{५.१३३.२५}अकोशस्यासहायस्य कुतः स्विद्विजयो मम
इत्यवस्थां विदित्वेमामात्मनात्मनि दारुणाम्
राज्याद्भावो निवृत्तो मे त्रिदिवादिव दुष्कृतेः

^{५.१३३.२६}ईदृशं भवती कंचिदुपायमनुपश्यति
तन्मे परिणतप्रज्ञे सम्यक्प्रब्रूहि पृच्छते
करिष्यामि हि तत्सर्वं यथावदनुशासनम्

^{५.१३३.२७}मातोवाच

^{५.१३३.२८}पुत्रात्मा नावमन्तव्यः पूर्वाभिरसमृद्धिभिः
अभूत्वा हि भवन्त्यर्था भूत्वा नश्यन्ति चापरे

^{५.१३३.२९}अमर्षेणैव चाप्यर्था नारब्धव्याः सुबालिशैः
सर्वेषां कर्मणां तात फले नित्यमनित्यता

^{५.१३३.३०}अनित्यमिति जानन्तो न भवन्ति भवन्ति च
अथ ये नैव कुर्वन्ति नैव जातु भवन्ति ते

^{५.१३३.३१}ऐकगुण्यमनीहायामभावः कर्मणां फलम्
अथ द्वैगुण्यमीहायां फलं भवति वा न वा

^{५.१३३.३२}यस्य प्रागेव विदिता सर्वार्थानामनित्यता
नुदेद्वृद्धिसमृद्धी स प्रतिकूले नृपात्मज

^{५.१३३.३३}उत्थातव्यं जागृतव्यं योक्तव्यं भूतिकर्मसु
भविष्यतीत्येव मनः कृत्वा सततमव्यथैः
मङ्गलानि पुरस्कृत्य ब्राह्मणैश्चेश्वरैः सह

^{५.१३३.३४}प्राज्ञस्य नृपतेराशु वृद्धिर्भवति पुत्रक
अभिवर्तति लक्ष्मीस्तं प्राचीमिव दिवाकरः

^{५.१३३.३५}निदर्शनान्युपायांश्च बहून्युद्धर्षणानि च
अनुदर्शितरूपोऽसि पश्यामि कुरु पौरुषम्
पुरुषार्थमभिप्रेतं समाहर्तुमिहार्हसि

^{५.१३३.३६}क्रुद्धाँल्लुब्धान्परिक्षीणानवक्षिप्तान्विमानितान्
स्पर्धिनश्चैव ये केचित्तान्युक्त उपधारय

^{५.१३३.३७}एतेन त्वं प्रकारेण महतो भेत्स्यसे गणान्
महावेग इवोद्धूतो मातरिश्वा बलाहकान्

^{५.१३३.३८}तेषामग्रप्रदायी स्याः कल्योत्थायी प्रियंवदः
ते त्वां प्रियं करिष्यन्ति पुरो धास्यन्ति च ध्रुवम्

^{५.१३३.३९}यदैव शत्रुर्जानीयात्सपत्नं त्यक्तजीवितम्
तदैवास्मादुद्विजते सर्पाद्वेश्मगतादिव

^{५.१३३.४०}तं विदित्वा पराक्रान्तं वशे न कुरुते यदि
निर्वादैर्निर्वदेदेनमन्ततस्तद्भविष्यति

^{५.१३३.४१}निर्वादादास्पदं लब्ध्वा धनवृद्धिर्भविष्यति
धनवन्तं हि मित्राणि भजन्ते चाश्रयन्ति च

^{५.१३३.४२}स्खलितार्थं पुनस्तात संत्यजन्त्यपि बान्धवाः
अप्यस्मिन्नाश्रयन्ते च जुगुप्सन्ति च तादृशम्

^{५.१३३.४३}शत्रुं कृत्वा यः सहायं विश्वासमुपगच्छति
अतः संभाव्यमेवैतद्यद्राज्यं प्राप्नुयादिति