^{५.१४५.१}वैशंपायन उवाच

^{५.१४५.२}आगम्य हास्तिनपुरादुपप्लव्यमरिंदमः
पाण्डवानां यथावृत्तं केशवः सर्वमुक्तवान्

^{५.१४५.३}संभाष्य सुचिरं कालं मन्त्रयित्वा पुनः पुनः
स्वमेवावसथं शौरिर्विश्रामार्थं जगाम ह

^{५.१४५.४}विसृज्य सर्वान्नृपतीन्विराटप्रमुखांस्तदा
पाण्डवा भ्रातरः पञ्च भानावस्तंगते सति

^{५.१४५.५}संध्यामुपास्य ध्यायन्तस्तमेव गतमानसाः
आनाय्य कृष्णं दाशार्हं पुनर्मन्त्रममन्त्रयन्

^{५.१४५.६}युधिष्ठिर उवाच

^{५.१४५.७}त्वया नागपुरं गत्वा सभायां धृतराष्ट्रजः
किमुक्तः पुण्डरीकाक्ष तन्नः शंसितुमर्हसि

^{५.१४५.८}वासुदेव उवाच

^{५.१४५.९}मया नागपुरं गत्वा सभायां धृतराष्ट्रजः
तथ्यं पथ्यं हितं चोक्तो न च गृह्णाति दुर्मतिः

^{५.१४५.१०}युधिष्ठिर उवाच

^{५.१४५.११}तस्मिन्नुत्पथमापन्ने कुरुवृद्धः पितामहः
किमुक्तवान्हृषीकेश दुर्योधनममर्षणम्
आचार्यो वा महाबाहो भारद्वाजः किमब्रवीत्

^{५.१४५.१२}पिता यवीयानस्माकं क्षत्ता धर्मभृतां वरः
पुत्रशोकाभिसंतप्तः किमाह धृतराष्ट्रजम्

^{५.१४५.१३}किं च सर्वे नृपतयः सभायां ये समासते
उक्तवन्तो यथातत्त्वं तद्ब्रूहि त्वं जनार्दन

^{५.१४५.१४}उक्तवान्हि भवान्सर्वं वचनं कुरुमुख्ययोः
कामलोभाभिभूतस्य मन्दस्य प्राज्ञमानिनः

^{५.१४५.१५}अप्रियं हृदये मह्यं तन्न तिष्ठति केशव
तेषां वाक्यानि गोविन्द श्रोतुमिच्छाम्यहं विभो

^{५.१४५.१६}यथा च नाभिपद्येत कालस्तात तथा कुरु
भवान्हि नो गतिः कृष्ण भवान्नाथो भवान्गुरुः

^{५.१४५.१७}वासुदेव उवाच

^{५.१४५.१८}शृणु राजन्यथा वाक्यमुक्तो राजा सुयोधनः
मध्ये कुरूणां राजेन्द्र सभायां तन्निबोध मे

^{५.१४५.१९}मया वै श्राविते वाक्ये जहास धृतराष्ट्रजः
अथ भीष्मः सुसंक्रुद्ध इदं वचनमब्रवीत्

^{५.१४५.२०}दुर्योधन निबोधेदं कुलार्थे यद्ब्रवीमि ते
तच्छ्रुत्वा राजशार्दूल स्वकुलस्य हितं कुरु

^{५.१४५.२१}मम तात पिता राजञ्शंतनुर्लोकविश्रुतः
तस्याहमेक एवासं पुत्रः पुत्रवतां वरः

^{५.१४५.२२}तस्य बुद्धिः समुत्पन्ना द्वितीयः स्यात्कथं सुतः
एकपुत्रमपुत्रं वै प्रवदन्ति मनीषिणः

^{५.१४५.२३}न चोच्छेदं कुलं यायाद्विस्तीर्येत कथं यशः
तस्याहमीप्सितं बुद्ध्वा कालीं मातरमावहम्

^{५.१४५.२४}प्रतिज्ञां दुष्करां कृत्वा पितुरर्थे कुलस्य च
अराजा चोर्ध्वरेताश्च यथा सुविदितं तव
प्रतीतो निवसाम्येष प्रतिज्ञामनुपालयन्

^{५.१४५.२५}तस्यां जज्ञे महाबाहुः श्रीमान्कुरुकुलोद्वहः
विचित्रवीर्यो धर्मात्मा कनीयान्मम पार्थिवः

^{५.१४५.२६}स्वर्यातेऽहं पितरि तं स्वराज्ये संन्यवेशयम्
विचित्रवीर्यं राजानं भृत्यो भूत्वा ह्यधश्चरः

^{५.१४५.२७}तस्याहं सदृशान्दारान्राजेन्द्र समुदावहम्
जित्वा पार्थिवसंघातमपि ते बहुशः श्रुतम्

^{५.१४५.२८}ततो रामेण समरे द्वन्द्वयुद्धमुपागमम्
स हि रामभयादेभिर्नागरैर्विप्रवासितः
दारेष्वतिप्रसक्तश्च यक्ष्माणं समपद्यत

^{५.१४५.२९}यदा त्वराजके राष्ट्रे न ववर्ष सुरेश्वरः
तदाभ्यधावन्मामेव प्रजाः क्षुद्भयपीडिताः

^{५.१४५.३०}प्रजा ऊचुः

^{५.१४५.३१}उपक्षीणाः प्रजाः सर्वा राजा भव भवाय नः
ईतयो नुद भद्रं ते शंतनोः कुलवर्धन

^{५.१४५.३२}पीड्यन्ते ते प्रजाः सर्वा व्याधिभिर्भृशदारुणैः
अल्पावशिष्टा गाङ्गेय ताः परित्रातुमर्हसि

^{५.१४५.३३}व्याधीन्प्रणुद्य वीर त्वं प्रजा धर्मेण पालय
त्वयि जीवति मा राष्ट्रं विनाशमुपगच्छतु

^{५.१४५.३४}भीष्म उवाच

^{५.१४५.३५}प्रजानां क्रोशतीनां वै नैवाक्षुभ्यत मे मनः
प्रतिज्ञां रक्षमाणस्य सद्वृत्तं स्मरतस्तथा

^{५.१४५.३६}ततः पौरा महाराज माता काली च मे शुभा
भृत्याः पुरोहिताचार्या ब्राह्मणाश्च बहुश्रुताः
मामूचुर्भृशसंतप्ता भव राजेति संततम्

^{५.१४५.३७}प्रतीपरक्षितं राष्ट्रं त्वां प्राप्य विनशिष्यति
स त्वमस्मद्धितार्थं वै राजा भव महामते

^{५.१४५.३८}इत्युक्तः प्राञ्जलिर्भूत्वा दुःखितो भृशमातुरः
तेभ्यो न्यवेदयं पुत्र प्रतिज्ञां पितृगौरवात्
ऊर्ध्वरेता ह्यराजा च कुलस्यार्थे पुनः पुनः

^{५.१४५.३९}ततोऽहं प्राञ्जलिर्भूत्वा मातरं संप्रसादयम्
नाम्ब शंतनुना जातः कौरवं वंशमुद्वहन्
प्रतिज्ञां वितथां कुर्यामिति राजन्पुनः पुनः

^{५.१४५.४०}विशेषतस्त्वदर्थं च धुरि मा मां नियोजय
अहं प्रेष्यश्च दासश्च तवाम्ब सुतवत्सले

^{५.१४५.४१}एवं तामनुनीयाहं मातरं जनमेव च
अयाचं भ्रातृदारेषु तदा व्यासं महामुनिम्

^{५.१४५.४२}सह मात्रा महाराज प्रसाद्य तमृषिं तदा
अपत्यार्थमयाचं वै प्रसादं कृतवांश्च सः
त्रीन्स पुत्रानजनयत्तदा भरतसत्तम

^{५.१४५.४३}अन्धः करणहीनेति न वै राजा पिता तव
राजा तु पाण्डुरभवन्महात्मा लोकविश्रुतः

^{५.१४५.४४}स राजा तस्य ते पुत्राः पितुर्दायाद्यहारिणः
मा तात कलहं कार्षी राज्यस्यार्धं प्रदीयताम्

^{५.१४५.४५}मयि जीवति राज्यं कः संप्रशासेत्पुमानिह
मावमंस्था वचो मह्यं शममिच्छामि वः सदा

^{५.१४५.४६}न विशेषोऽस्ति मे पुत्र त्वयि तेषु च पार्थिव
मतमेतत्पितुस्तुभ्यं गान्धार्या विदुरस्य च

^{५.१४५.४७}श्रोतव्यं यदि वृद्धानां मातिशङ्कीर्वचो मम
नाशयिष्यसि मा सर्वमात्मानं पृथिवीं तथा