^{५.४२.१}वैशंपायन उवाच

^{५.४२.२}ततो राजा धृतराष्ट्रो मनीषी; संपूज्य वाक्यं विदुरेरितं तत्
सनत्सुजातं रहिते महात्मा; पप्रच्छ बुद्धिं परमां बुभूषन्

^{५.४२.३}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४२.४}सनत्सुजात यदीदं शृणोमि; मृत्युर्हि नास्तीति तवोपदेशम्
देवासुरा ह्याचरन्ब्रह्मचर्य;ममृत्यवे तत्कतरन्नु सत्यम्

^{५.४२.५}सनत्सुजात उवाच

^{५.४२.६}अमृत्युः कर्मणा केचिन्मृत्युर्नास्तीति चापरे
शृणु मे ब्रुवतो राजन्यथैतन्मा विशङ्किथाः

^{५.४२.७}उभे सत्ये क्षत्रियाद्यप्रवृत्ते; मोहो मृत्युः संमतो यः कवीनाम्
प्रमादं वै मृत्युमहं ब्रवीमि; सदाप्रमादममृतत्वं ब्रवीमि

^{५.४२.८}प्रमादाद्वै असुराः पराभव;न्नप्रमादाद्ब्रह्मभूता भवन्ति
न वै मृत्युर्व्याघ्र इवात्ति जन्तू;न्न ह्यस्य रूपमुपलभ्यते ह

^{५.४२.९}यमं त्वेके मृत्युमतोऽन्यमाहु;रात्मावसन्नममृतं ब्रह्मचर्यम्
पितृलोके राज्यमनुशास्ति देवः; शिवः शिवानामशिवोऽशिवानाम्

^{५.४२.१०}आस्यादेष निःसरते नराणां; क्रोधः प्रमादो मोहरूपश्च मृत्युः
ते मोहितास्तद्वशे वर्तमाना; इतः प्रेतास्तत्र पुनः पतन्ति

^{५.४२.११}ततस्तं देवा अनु विप्लवन्ते; अतो मृत्युर्मरणाख्यामुपैति
कर्मोदये कर्मफलानुरागा;स्तत्रानु यान्ति न तरन्ति मृत्युम्

^{५.४२.१२}योऽभिध्यायन्नुत्पतिष्णून्निहन्या;दनादरेणाप्रतिबुध्यमानः
स वै मृत्युर्मृत्युरिवात्ति भूत्वा; एवं विद्वान्यो विनिहन्ति कामान्

^{५.४२.१३}कामानुसारी पुरुषः कामाननु विनश्यति
कामान्व्युदस्य धुनुते यत्किंचित्पुरुषो रजः

^{५.४२.१४}तमोऽप्रकाशो भूतानां नरकोऽयं प्रदृश्यते
गृह्यन्त इव धावन्ति गच्छन्तः श्वभ्रमुन्मुखाः

^{५.४२.१५}अभिध्या वै प्रथमं हन्ति चैनं; कामक्रोधौ गृह्य चैनं तु पश्चात्
एते बालान्मृत्यवे प्रापयन्ति; धीरास्तु धैर्येण तरन्ति मृत्युम्

^{५.४२.१६}अमन्यमानः क्षत्रिय किंचिदन्य;न्नाधीयते तार्ण इवास्य व्याघ्रः
क्रोधाल्लोभान्मोहमयान्तरात्मा; स वै मृत्युस्त्वच्छरीरे य एषः

^{५.४२.१७}एवं मृत्युं जायमानं विदित्वा; ज्ञाने तिष्ठन्न बिभेतीह मृत्योः
विनश्यते विषये तस्य मृत्यु;र्मृत्योर्यथा विषयं प्राप्य मर्त्यः

^{५.४२.१८}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४२.१९}येऽस्मिन्धर्मान्नाचरन्तीह केचि;त्तथा धर्मान्केचिदिहाचरन्ति
धर्मः पापेन प्रतिहन्यते स्म; उताहो धर्मः प्रतिहन्ति पापम्

^{५.४२.२०}सनत्सुजात उवाच

^{५.४२.२१}उभयमेव तत्रोपभुज्यते फलं; धर्मस्यैवेतरस्य च
धर्मेणाधर्मं प्रणुदतीह विद्वा;न्धर्मो बलीयानिति तस्य विद्धि

^{५.४२.२२}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४२.२३}यानिमानाहुः स्वस्य धर्मस्य लोका;न्द्विजातीनां पुण्यकृतां सनातनान्
तेषां परिक्रमान्कथयन्तस्ततोऽन्या;न्नैतद्विद्वन्नैव कृतं च कर्म

^{५.४२.२४}सनत्सुजात उवाच

^{५.४२.२५}येषां बले न विस्पर्धा बले बलवतामिव
ते ब्राह्मणा इतः प्रेत्य स्वर्गलोके प्रकाशते

^{५.४२.२६}यत्र मन्येत भूयिष्ठं प्रावृषीव तृणोलपम्
अन्नं पानं च ब्राह्मणस्तज्जीवन्नानुसंज्वरेत्

^{५.४२.२७}यत्राकथयमानस्य प्रयच्छत्यशिवं भयम्
अतिरिक्तमिवाकुर्वन्स श्रेयान्नेतरो जनः

^{५.४२.२८}यो वाकथयमानस्य आत्मानं नानुसंज्वरेत्
ब्रह्मस्वं नोपभुञ्जेद्वा तदन्नं संमतं सताम्

^{५.४२.२९}यथा स्वं वान्तमश्नाति श्वा वै नित्यमभूतये
एवं ते वान्तमश्नन्ति स्ववीर्यस्योपजीवनात्

^{५.४२.३०}नित्यमज्ञातचर्या मे इति मन्येत ब्राह्मणः
ज्ञातीनां तु वसन्मध्ये नैव विद्येत किंचन

^{५.४२.३१}को ह्येवमन्तरात्मानं ब्राह्मणो हन्तुमर्हति
तस्माद्धि किंचित्क्षत्रिय ब्रह्मावसति पश्यति

^{५.४२.३२}अश्रान्तः स्यादनादानात्संमतो निरुपद्रवः
शिष्टो न शिष्टवत्स स्याद्ब्राह्मणो ब्रह्मवित्कविः

^{५.४२.३३}अनाढ्या मानुषे वित्ते आढ्या वेदेषु ये द्विजाः
ते दुर्धर्षा दुष्प्रकम्प्या विद्यात्तान्ब्रह्मणस्तनुम्

^{५.४२.३४}सर्वान्स्विष्टकृतो देवान्विद्याद्य इह कश्चन
न समानो ब्राह्मणस्य यस्मिन्प्रयतते स्वयम्

^{५.४२.३५}यमप्रयतमानं तु मानयन्ति स मानितः
न मान्यमानो मन्येत नामानादभिसंज्वरेत्

^{५.४२.३६}विद्वांसो मानयन्तीह इति मन्येत मानितः
अधर्मविदुषो मूढा लोकशास्त्रविशारदाः
न मान्यं मानयिष्यन्ति इति मन्येदमानितः

^{५.४२.३७}न वै मानं च मौनं च सहितौ चरतः सदा
अयं हि लोको मानस्य असौ मानस्य तद्विदुः

^{५.४२.३८}श्रीः सुखस्येह संवासः सा चापि परिपन्थिनी
ब्राह्मी सुदुर्लभा श्रीर्हि प्रज्ञाहीनेन क्षत्रिय

^{५.४२.३९}द्वाराणि तस्या हि वदन्ति सन्तो; बहुप्रकाराणि दुरावराणि
सत्यार्जवे ह्रीर्दमशौचविद्याः; षण्मानमोहप्रतिबाधनानि