^{५.४३.१}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४३.२}ऋचो यजूंष्यधीते यः सामवेदं च यो द्विजः
पापानि कुर्वन्पापेन लिप्यते न स लिप्यते

^{५.४३.३}सनत्सुजात उवाच

^{५.४३.४}नैनं सामान्यृचो वापि न यजूंषि विचक्षण
त्रायन्ते कर्मणः पापान्न ते मिथ्या ब्रवीम्यहम्

^{५.४३.५}न छन्दांसि वृजिनात्तारयन्ति; मायाविनं मायया वर्तमानम्
नीडं शकुन्ता इव जातपक्षा;श्छन्दांस्येनं प्रजहत्यन्तकाले

^{५.४३.६}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४३.७}न चेद्वेदा वेदविदं शक्तास्त्रातुं विचक्षण
अथ कस्मात्प्रलापोऽयं ब्राह्मणानां सनातनः

^{५.४३.८}सनत्सुजात उवाच

^{५.४३.९}अस्मिँल्लोके तपस्तप्तं फलमन्यत्र दृश्यते
ब्राह्मणानामिमे लोका ऋद्धे तपसि संयताः

^{५.४३.१०}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४३.११}कथं समृद्धमप्यृद्धं तपो भवति केवलम्
सनत्सुजात तद्ब्रूहि यथा विद्याम तद्वयम्

^{५.४३.१२}सनत्सुजात उवाच

^{५.४३.१३}क्रोधादयो द्वादश यस्य दोषा;स्तथा नृशंसादि षडत्र राजन्
धर्मादयो द्वादश चाततानाः; शास्त्रे गुणा ये विदिता द्विजानाम्

^{५.४३.१४}क्रोधः कामो लोभमोहौ विवित्सा;कृपासूया मानशोकौ स्पृहा च
ईर्ष्या जुगुप्सा च मनुष्यदोषा; वर्ज्याः सदा द्वादशैते नरेण

^{५.४३.१५}एकैकमेते राजेन्द्र मनुष्यान्पर्युपासते
लिप्समानोऽन्तरं तेषां मृगाणामिव लुब्धकः

^{५.४३.१६}विकत्थनः स्पृहयालुर्मनस्वी; बिभ्रत्कोपं चपलोऽरक्षणश्च
एते प्राप्ताः षण्नरान्पापधर्मा;न्प्रकुर्वते नोत सन्तः सुदुर्गे

^{५.४३.१७}संभोगसंविद्द्विषमेधमानो; दत्तानुतापी कृपणोऽबलीयान्
वर्गप्रशंसी वनितासु द्वेष्टा; एतेऽपरे सप्त नृशंसधर्माः

^{५.४३.१८}धर्मश्च सत्यं च दमस्तपश्च; अमात्सर्यं ह्रीस्तितिक्षानसूया
यज्ञश्च दानं च धृतिः श्रुतं च; महाव्रता द्वादश ब्राह्मणस्य

^{५.४३.१९}यस्त्वेतेभ्यः प्रवसेद्द्वादशेभ्यः; सर्वामपीमां पृथिवीं प्रशिष्यात्
त्रिभिर्द्वाभ्यामेकतो वा विशिष्टो; नास्य स्वमस्तीति स वेदितव्यः

^{५.४३.२०}दमस्त्यागोऽप्रमादश्च एतेष्वमृतमाहितम्
तानि सत्यमुखान्याहुर्ब्राह्मणा ये मनीषिणः

^{५.४३.२१}दमोऽष्टादशदोषः स्यात्प्रतिकूलं कृताकृते
अनृतं चाभ्यसूया च कामार्थौ च तथा स्पृहा

^{५.४३.२२}क्रोधः शोकस्तथा तृष्णा लोभः पैशुन्यमेव च
मत्सरश्च विवित्सा च परितापस्तथा रतिः

^{५.४३.२३}अपस्मारः सातिवादस्तथा संभावनात्मनि
एतैर्विमुक्तो दोषैर्यः स दमः सद्भिरुच्यते

^{५.४३.२४}श्रेयांस्तु षड्विधस्त्यागः प्रियं प्राप्य न हृष्यति
अप्रिये तु समुत्पन्ने व्यथां जातु न चार्च्छति

^{५.४३.२५}इष्टान्दारांश्च पुत्रांश्च न चान्यं यद्वचो भवेत्
अर्हते याचमानाय प्रदेयं तद्वचो भवेत्
अप्यवाच्यं वदत्येव स तृतीयो गुणः स्मृतः

^{५.४३.२६}त्यक्तैर्द्रव्यैर्यो भवति नोपयुङ्क्ते च कामतः
न च कर्मसु तद्धीनः शिष्यबुद्धिर्नरो यथा
सर्वैरेव गुणैर्युक्तो द्रव्यवानपि यो भवेत्

^{५.४३.२७}अप्रमादोऽष्टदोषः स्यात्तान्दोषान्परिवर्जयेत्
इन्द्रियेभ्यश्च पञ्चभ्यो मनसश्चैव भारत
अतीतानागतेभ्यश्च मुक्तो ह्येतैः सुखी भवेत्

^{५.४३.२८}दोषैरेतैर्विमुक्तं तु गुणैरेतैः समन्वितम्
एतत्समृद्धमप्यृद्धं तपो भवति केवलम्
यन्मां पृच्छसि राजेन्द्र किं भूयः श्रोतुमिच्छसि

^{५.४३.२९}धृतराष्ट्र उवाच

^{५.४३.३०}आख्यानपञ्चमैर्वेदैर्भूयिष्ठं कथ्यते जनः
तथैवान्ये चतुर्वेदास्त्रिवेदाश्च तथापरे

^{५.४३.३१}द्विवेदाश्चैकवेदाश्च अनृचश्च तथापरे
तेषां तु कतमः स स्याद्यमहं वेद ब्राह्मणम्

^{५.४३.३२}सनत्सुजात उवाच

^{५.४३.३३}एकस्य वेदस्याज्ञानाद्वेदास्ते बहवोऽभवन्
सत्यस्यैकस्य राजेन्द्र सत्ये कश्चिदवस्थितः
एवं वेदमनुत्साद्य प्रज्ञां महति कुर्वते

^{५.४३.३४}दानमध्ययनं यज्ञो लोभादेतत्प्रवर्तते
सत्यात्प्रच्यवमानानां संकल्पो वितथो भवेत्

^{५.४३.३५}ततो यज्ञः प्रतायेत सत्यस्यैवावधारणात्
मनसान्यस्य भवति वाचान्यस्योत कर्मणा
संकल्पसिद्धः पुरुषः संकल्पानधितिष्ठति

^{५.४३.३६}अनैभृत्येन वै तस्य दीक्षितव्रतमाचरेत्
नामैतद्धातुनिर्वृत्तं सत्यमेव सतां परम्
ज्ञानं वै नाम प्रत्यक्षं परोक्षं जायते तपः

^{५.४३.३७}विद्याद्बहु पठन्तं तु बहुपाठीति ब्राह्मणम्
तस्मात्क्षत्रिय मा मंस्था जल्पितेनैव ब्राह्मणम्
य एव सत्यान्नापैति स ज्ञेयो ब्राह्मणस्त्वया

^{५.४३.३८}छन्दांसि नाम क्षत्रिय तान्यथर्वा; जगौ पुरस्तादृषिसर्ग एषः
छन्दोविदस्ते य उ तानधीत्य; न वेद्यवेदस्य विदुर्न वेद्यम्

^{५.४३.३९}न वेदानां वेदिता कश्चिदस्ति; कश्चिद्वेदान्बुध्यते वापि राजन्
यो वेद वेदान्न स वेद वेद्यं; सत्ये स्थितो यस्तु स वेद वेद्यम्

^{५.४३.४०}अभिजानामि ब्राह्मणमाख्यातारं विचक्षणम्
यश्छिन्नविचिकित्सः सन्नाचष्टे सर्वसंशयान्

^{५.४३.४१}तस्य पर्येषणं गच्छेत्प्राचीनं नोत दक्षिणम्
नार्वाचीनं कुतस्तिर्यङ्नादिशं तु कथंचन

^{५.४३.४२}तूष्णींभूत उपासीत न चेष्टेन्मनसा अपि
अभ्यावर्तेत ब्रह्मास्य अन्तरात्मनि वै श्रितम्

^{५.४३.४३}मौनाद्धि स मुनिर्भवति नारण्यवसनान्मुनिः
अक्षरं तत्तु यो वेद स मुनिः श्रेष्ठ उच्यते

^{५.४३.४४}सर्वार्थानां व्याकरणाद्वैयाकरण उच्यते
प्रत्यक्षदर्शी लोकानां सर्वदर्शी भवेन्नरः

^{५.४३.४५}सत्ये वै ब्राह्मणस्तिष्ठन्ब्रह्म पश्यति क्षत्रिय
वेदानां चानुपूर्व्येण एतद्विद्वन्ब्रवीमि ते