^{६.११६.१}संजय उवाच

^{६.११६.२}व्युष्टायां तु महाराज रजन्यां सर्वपार्थिवाः
पाण्डवा धार्तराष्ट्राश्च अभिजग्मुः पितामहम्

^{६.११६.३}तं वीरशयने वीरं शयानं कुरुसत्तमम्
अभिवाद्योपतस्थुर्वै क्षत्रियाः क्षत्रियर्षभम्

^{६.११६.४}कन्याश्चन्दनचूर्णैश्च लाजैर्माल्यैश्च सर्वशः
स्त्रियो बालास्तथा वृद्धाः प्रेक्षकाश्च पृथग्जनाः
समभ्ययुः शांतनवं भूतानीव तमोनुदम्

^{६.११६.५}तूर्याणि गणिका वारास्तथैव नटनर्तकाः
उपानृत्यञ्जगुश्चैव वृद्धं कुरुपितामहम्

^{६.११६.६}उपारम्य च युद्धेभ्यः संनाहान्विप्रमुच्य च
आयुधानि च निक्षिप्य सहिताः कुरुपाण्डवाः

^{६.११६.७}अन्वासत दुराधर्षं देवव्रतमरिंदमम्
अन्योन्यं प्रीतिमन्तस्ते यथापूर्वं यथावयः

^{६.११६.८}सा पार्थिवशताकीर्णा समितिर्भीष्मशोभिता
शुशुभे भारती दीप्ता दिवीवादित्यमण्डलम्

^{६.११६.९}विबभौ च नृपाणां सा पितामहमुपासताम्
देवानामिव देवेशं पितामहमुपासताम्

^{६.११६.१०}भीष्मस्तु वेदनां धैर्यान्निगृह्य भरतर्षभ
अभितप्तः शरैश्चैव नातिहृष्टमनाब्रवीत्

^{६.११६.११}शराभितप्तकायोऽहं शरसंतापमूर्छितः
पानीयमभिकाङ्क्षेऽहं राज्ञस्तान्प्रत्यभाषत

^{६.११६.१२}ततस्ते क्षत्रिया राजन्समाजह्रुः समन्ततः
भक्ष्यानुच्चावचांस्तत्र वारिकुम्भांश्च शीतलान्

^{६.११६.१३}उपनीतं च तद्दृष्ट्वा भीष्मः शांतनवोऽब्रवीत्
नाद्य तात मया शक्यं भोगान्कांश्चन मानुषान्

^{६.११६.१४}उपभोक्तुं मनुष्येभ्यः शरशय्यागतो ह्यहम्
प्रतीक्षमाणस्तिष्ठामि निवृत्तिं शशिसूर्ययोः

^{६.११६.१५}एवमुक्त्वा शांतनवो दीनवाक्सर्वपार्थिवान्
धनंजयं महाबाहुमभ्यभाषत भारत

^{६.११६.१६}अथोपेत्य महाबाहुरभिवाद्य पितामहम्
अतिष्ठत्प्राञ्जलिः प्रह्वः किं करोमीति चाब्रवीत्

^{६.११६.१७}तं दृष्ट्वा पाण्डवं राजन्नभिवाद्याग्रतः स्थितम्
अभ्यभाषत धर्मात्मा भीष्मः प्रीतो धनंजयम्

^{६.११६.१८}दह्यतेऽदः शरीरं मे संस्यूतोऽस्मि महेषुभिः
मर्माणि परिदूयन्ते वदनं मम शुष्यति

^{६.११६.१९}ह्लादनार्थं शरीरस्य प्रयच्छापो ममार्जुन
त्वं हि शक्तो महेष्वास दातुमम्भो यथाविधि

^{६.११६.२०}अर्जुनस्तु तथेत्युक्त्वा रथमारुह्य वीर्यवान्
अधिज्यं बलवत्कृत्वा गाण्डीवं व्याक्षिपद्धनुः

^{६.११६.२१}तस्य ज्यातलनिर्घोषं विस्फूर्जितमिवाशनेः
वित्रेसुः सर्वभूतानि श्रुत्वा सर्वे च पार्थिवाः

^{६.११६.२२}ततः प्रदक्षिणं कृत्वा रथेन रथिनां वरः
शयानं भरतश्रेष्ठं सर्वशस्त्रभृतां वरम्

^{६.११६.२३}संधाय च शरं दीप्तमभिमन्त्र्य महायशाः
पर्जन्यास्त्रेण संयोज्य सर्वलोकस्य पश्यतः
अविध्यत्पृथिवीं पार्थः पार्श्वे भीष्मस्य दक्षिणे

^{६.११६.२४}उत्पपात ततो धारा विमला वारिणः शिवा
शीतस्यामृतकल्पस्य दिव्यगन्धरसस्य च

^{६.११६.२५}अतर्पयत्ततः पार्थः शीतया वारिधारया
भीष्मं कुरूणामृषभं दिव्यकर्मपराक्रमः

^{६.११६.२६}कर्मणा तेन पार्थस्य शक्रष्येव विकुर्वतः
विस्मयं परमं जग्मुस्ततस्ते वसुधाधिपाः

^{६.११६.२७}तत्कर्म प्रेक्ष्य बीभत्सोरतिमानुषमद्भुतम्
संप्रावेपन्त कुरवो गावः शीतार्दिता इव

^{६.११६.२८}विस्मयाच्चोत्तरीयाणि व्याविध्यन्सर्वतो नृपाः
शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषैस्तुमुलं सर्वतोऽभवत्

^{६.११६.२९}तृप्तः शांतनवश्चापि राजन्बीभत्सुमब्रवीत्
सर्वपार्थिववीराणां संनिधौ पूजयन्निव

^{६.११६.३०}नैतच्चित्रं महाबाहो त्वयि कौरवनन्दन
कथितो नारदेनासि पूर्वर्षिरमितद्युतिः

^{६.११६.३१}वासुदेवसहायस्त्वं महत्कर्म करिष्यसि
यन्नोत्सहति देवेन्द्रः सह देवैरपि ध्रुवम्

^{६.११६.३२}विदुस्त्वां निधनं पार्थ सर्वक्षत्रस्य तद्विदः
धनुर्धराणामेकस्त्वं पृथिव्यां प्रवरो नृषु

^{६.११६.३३}मनुष्या जगति श्रेष्ठाः पक्षिणां गरुडो वरः
सरसां सागरः श्रेष्ठो गौर्वरिष्ठा चतुष्पदाम्

^{६.११६.३४}आदित्यस्तेजसां श्रेष्ठो गिरीणां हिमवान्वरः
जातीनां ब्राह्मणः श्रेष्ठः श्रेष्ठस्त्वमसि धन्विनाम्

^{६.११६.३५}न वै श्रुतं धार्तराष्ट्रेण वाक्यं; संबोध्यमानं विदुरेण चैव
द्रोणेन रामेण जनार्दनेन; मुहुर्मुहुः संजयेनापि चोक्तम्

^{६.११६.३६}परीतबुद्धिर्हि विसंज्ञकल्पो; दुर्योधनो नाभ्यनन्दद्वचो मे
स शेष्यते वै निहतश्चिराय; शास्त्रातिगो भीमबलाभिभूतः

^{६.११६.३७}ततः श्रुत्वा तद्वचः कौरवेन्द्रो; दुर्योधनो दीनमना बभूव
तमब्रवीच्छांतनवोऽभिवीक्ष्य; निबोध राजन्भव वीतमन्युः

^{६.११६.३८}दृष्टं दुर्योधनेदं ते यथा पार्थेन धीमता
जलस्य धारा जनिता शीतस्यामृतगन्धिनः
एतस्य कर्ता लोकेऽस्मिन्नान्यः कश्चन विद्यते

^{६.११६.३९}आग्नेयं वारुणं सौम्यं वायव्यमथ वैष्णवम्
ऐन्द्रं पाशुपतं ब्राह्मं पारमेष्ठ्यं प्रजापतेः
धातुस्त्वष्टुश्च सवितुर्दिव्यान्यस्त्राणि सर्वशः

^{६.११६.४०}सर्वस्मिन्मानुषे लोके वेत्त्येको हि धनंजयः
कृष्णो वा देवकीपुत्रो नान्यो वै वेद कश्चन
न शक्याः पाण्डवास्तात युद्धे जेतुं कथंचन

^{६.११६.४१}अमानुषाणि कर्माणि यस्यैतानि महात्मनः
तेन सत्त्ववता संख्ये शूरेणाहवशोभिना
कृतिना समरे राजन्संधिस्ते तात युज्यताम्

^{६.११६.४२}यावत्कृष्णो महाबाहुः स्वाधीनः कुरुसंसदि
तावत्पार्थेन शूरेण संधिस्ते तात युज्यताम्

^{६.११६.४३}यावच्चमूं न ते शेषां शरैः संनतपर्वभिः
नाशयत्यर्जुनस्तावत्संधिस्ते तात युज्यताम्

^{६.११६.४४}यावत्तिष्ठन्ति समरे हतशेषाः सहोदराः
नृपाश्च बहवो राजंस्तावत्संधिः प्रयुज्यताम्

^{६.११६.४५}न निर्दहति ते यावत्क्रोधदीप्तेक्षणश्चमूम्
युधिष्ठिरो हि तावद्वै संधिस्ते तात युज्यताम्

^{६.११६.४६}नकुलः सहदेवश्च भीमसेनश्च पाण्डवः
यावच्चमूं महाराज नाशयन्ति न सर्वशः
तावत्ते पाण्डवैः सार्धं सौभ्रात्रं तात रोचताम्

^{६.११६.४७}युद्धं मदन्तमेवास्तु तात संशाम्य पाण्डवैः
एतत्ते रोचतां वाक्यं यदुक्तोऽसि मयानघ
एतत्क्षेममहं मन्ये तव चैव कुलस्य च

^{६.११६.४८}त्यक्त्वा मन्युमुपशाम्यस्व पार्थैः; पर्याप्तमेतद्यत्कृतं फल्गुनेन
भीष्मस्यान्तादस्तु वः सौहृदं वा; संप्रश्लेषः साधु राजन्प्रसीद

^{६.११६.४९}राज्यस्यार्धं दीयतां पाण्डवाना;मिन्द्रप्रस्थं धर्मराजोऽनुशास्तु
मा मित्रध्रुक्पार्थिवानां जघन्यः; पापां कीर्तिं प्राप्स्यसे कौरवेन्द्र

^{६.११६.५०}ममावसानाच्छान्तिरस्तु प्रजानां; संगच्छन्तां पार्थिवाः प्रीतिमन्तः
पिता पुत्रं मातुलं भागिनेयो; भ्राता चैव भ्रातरं प्रैतु राजन्

^{६.११६.५१}न चेदेवं प्राप्तकालं वचो मे; मोहाविष्टः प्रतिपत्स्यस्यबुद्ध्या
भीष्मस्यान्तादेतदन्ताः स्थ सर्वे; सत्यामेतां भारतीमीरयामि

^{६.११६.५२}एतद्वाक्यं सौहृदादापगेयो; मध्ये राज्ञां भारतं श्रावयित्वा
तूष्णीमासीच्छल्यसंतप्तमर्मा; यत्वात्मानं वेदनां संनिगृह्य