^{६.९५.१}संजय उवाच

^{६.९५.२}प्रभातायां तु शर्वर्यां प्रातरुत्थाय वै नृपः
राज्ञः समाज्ञापयत सेनां योजयतेति ह
अद्य भीष्मो रणे क्रुद्धो निहनिष्यति सोमकान्

^{६.९५.३}दुर्योधनस्य तच्छ्रुत्वा रात्रौ विलपितं बहु
मन्यमानः स तं राजन्प्रत्यादेशमिवात्मनः

^{६.९५.४}निर्वेदं परमं गत्वा विनिन्द्य परवाच्यताम्
दीर्घं दध्यौ शांतनवो योद्धुकामोऽर्जुनं रणे

^{६.९५.५}इङ्गितेन तु तज्ज्ञात्वा गाङ्गेयेन विचिन्तितम्
दुर्योधनो महाराज दुःशासनमचोदयत्

^{६.९५.६}दुःशासन रथास्तूर्णं युज्यन्तां भीष्मरक्षिणः
द्वात्रिंशत्त्वमनीकानि सर्वाण्येवाभिचोदय

^{६.९५.७}इदं हि समनुप्राप्तं वर्षपूगाभिचिन्तितम्
पाण्डवानां ससैन्यानां वधो राज्यस्य चागमः

^{६.९५.८}तत्र कार्यमहं मन्ये भीष्मस्यैवाभिरक्षणम्
स नो गुप्तः सुखाय स्याद्धन्यात्पार्थांश्च संयुगे

^{६.९५.९}अब्रवीच्च विशुद्धात्मा नाहं हन्यां शिखण्डिनम्
स्त्रीपूर्वको ह्यसौ जातस्तस्माद्वर्ज्यो रणे मया

^{६.९५.१०}लोकस्तद्वेद यदहं पितुः प्रियचिकीर्षया
राज्यं स्फीतं महाबाहो स्त्रियश्च त्यक्तवान्पुरा

^{६.९५.११}नैव चाहं स्त्रियं जातु न स्त्रीपूर्वं कथंचन
हन्यां युधि नरश्रेष्ठ सत्यमेतद्ब्रवीमि ते

^{६.९५.१२}अयं स्त्रीपूर्वको राजञ्शिखण्डी यदि ते श्रुतः
उद्योगे कथितं यत्तत्तथा जाता शिखण्डिनी

^{६.९५.१३}कन्या भूत्वा पुमाञ्जातः स च योत्स्यति भारत
तस्याहं प्रमुखे बाणान्न मुञ्चेयं कथंचन

^{६.९५.१४}युद्धे तु क्षत्रियांस्तात पाण्डवानां जयैषिणः
सर्वानन्यान्हनिष्यामि संप्राप्तान्बाणगोचरान्

^{६.९५.१५}एवं मां भरतश्रेष्ठो गाङ्गेयः प्राह शास्त्रवित्
तत्र सर्वात्मना मन्ये भीष्मस्यैवाभिपालनम्

^{६.९५.१६}अरक्ष्यमाणं हि वृको हन्यात्सिंहं महावने
मा वृकेणेव शार्दूलं घातयेम शिखण्डिना

^{६.९५.१७}मातुलः शकुनिः शल्यः कृपो द्रोणो विविंशतिः
यत्ता रक्षन्तु गाङ्गेयं तस्मिन्गुप्ते ध्रुवो जयः

^{६.९५.१८}एतच्छ्रुत्वा तु राजानो दुर्योधनवचस्तदा
सर्वतो रथवंशेन गाङ्गेयं पर्यवारयन्

^{६.९५.१९}पुत्राश्च तव गाङ्गेयं परिवार्य ययुर्मुदा
कम्पयन्तो भुवं द्यां च क्षोभयन्तश्च पाण्डवान्

^{६.९५.२०}तै रथैश्च सुसंयुक्तैर्दन्तिभिश्च महारथाः
परिवार्य रणे भीष्मं दंशिताः समवस्थिताः

^{६.९५.२१}यथा देवासुरे युद्धे त्रिदशा वज्रधारिणम्
सर्वे ते स्म व्यतिष्ठन्त रक्षन्तस्तं महारथम्

^{६.९५.२२}ततो दुर्योधनो राजा पुनर्भ्रातरमब्रवीत्
सव्यं चक्रं युधामन्युरुत्तमौजाश्च दक्षिणम्
गोप्तारावर्जुनस्यैतावर्जुनोऽपि शिखण्डिनः

^{६.९५.२३}स रक्ष्यमाणः पार्थेन तथास्माभिर्विवर्जितः
यथा भीष्मं न नो हन्याद्दुःशासन तथा कुरु

^{६.९५.२४}भ्रातुस्तद्वचनं श्रुत्वा पुत्रो दुःशासनस्तव
भीष्मं प्रमुखतः कृत्वा प्रययौ सेनया सह

^{६.९५.२५}भीष्मं तु रथवंशेन दृष्ट्वा तमभिसंवृतम्
अर्जुनो रथिनां श्रेष्ठो धृष्टद्युम्नमुवाच ह

^{६.९५.२६}शिखण्डिनं नरव्याघ्र भीष्मस्य प्रमुखेऽनघ
स्थापयस्वाद्य पाञ्चाल्य तस्य गोप्ताहमप्युत

^{६.९५.२७}ततः शांतनवो भीष्मो निर्ययौ सेनया सह
व्यूहं चाव्यूहत महत्सर्वतोभद्रमाहवे

^{६.९५.२८}कृपश्च कृतवर्मा च शैब्यश्चैव महारथः
शकुनिः सैन्धवश्चैव काम्बोजश्च सुदक्षिणः

^{६.९५.२९}भीष्मेण सहिताः सर्वे पुत्रैश्च तव भारत
अग्रतः सर्वसैन्यानां व्यूहस्य प्रमुखे स्थिताः

^{६.९५.३०}द्रोणो भूरिश्रवाः शल्यो भगदत्तश्च मारिष
दक्षिणं पक्षमाश्रित्य स्थिता व्यूहस्य दंशिताः

^{६.९५.३१}अश्वत्थामा सोमदत्त आवन्त्यौ च महारथौ
महत्या सेनया युक्ता वामं पक्षमपालयन्

^{६.९५.३२}दुर्योधनो महाराज त्रिगर्तैः सर्वतो वृतः
व्यूहमध्ये स्थितो राजन्पाण्डवान्प्रति भारत

^{६.९५.३३}अलम्बुसो रथश्रेष्ठः श्रुतायुश्च महारथः
पृष्ठतः सर्वसैन्यानां स्थितौ व्यूहस्य दंशितौ

^{६.९५.३४}एवमेते तदा व्यूहं कृत्वा भारत तावकाः
संनद्धाः समदृश्यन्त प्रतपन्त इवाग्नयः

^{६.९५.३५}तथा युधिष्ठिरो राजा भीमसेनश्च पाण्डवः
नकुलः सहदेवश्च माद्रीपुत्रावुभावपि
अग्रतः सर्वसैन्यानां स्थिता व्यूहस्य दंशिताः

^{६.९५.३६}धृष्टद्युम्नो विराटश्च सात्यकिश्च महारथः
स्थिताः सैन्येन महता परानीकविनाशनाः

^{६.९५.३७}शिखण्डी विजयश्चैव राक्षसश्च घटोत्कचः
चेकितानो महाबाहुः कुन्तिभोजश्च वीर्यवान्
स्थिता रणे महाराज महत्या सेनया वृताः

^{६.९५.३८}अभिमन्युर्महेष्वासो द्रुपदश्च महारथः
केकया भ्रातरः पञ्च स्थिता युद्धाय दंशिताः

^{६.९५.३९}एवं तेऽपि महाव्यूहं प्रतिव्यूह्य सुदुर्जयम्
पाण्डवाः समरे शूराः स्थिता युद्धाय मारिष

^{६.९५.४०}तावकास्तु रणे यत्ताः सहसेना नराधिपाः
अभ्युद्ययू रणे पार्थान्भीष्मं कृत्वाग्रतो नृप

^{६.९५.४१}तथैव पाण्डवा राजन्भीमसेनपुरोगमाः
भीष्मं युद्धपरिप्रेप्सुं संग्रामे विजिगीषवः

^{६.९५.४२}क्ष्वेडाः किलिकिलाशब्दान्क्रकचान्गोविषाणिकाः
भेरीमृदङ्गपणवान्नादयन्तश्च पुष्करान्
पाण्डवा अभ्यधावन्त नदन्तो भैरवान्रवान्

^{६.९५.४३}भेरीमृदङ्गशङ्खानां दुन्दुभीनां च निस्वनैः
उत्क्रुष्टसिंहनादैश्च वल्गितैश्च पृथग्विधैः

^{६.९५.४४}वयं प्रतिनदन्तस्तानभ्यगच्छाम सत्वराः
सहसैवाभिसंक्रुद्धास्तदासीत्तुमुलं महत्

^{६.९५.४५}ततोऽन्योन्यं प्रधावन्तः संप्रहारं प्रचक्रिरे
ततः शब्देन महता प्रचकम्पे वसुंधरा

^{६.९५.४६}पक्षिणश्च महाघोरं व्याहरन्तो विबभ्रमुः
सप्रभश्चोदितः सूर्यो निष्प्रभः समपद्यत

^{६.९५.४७}ववुश्च तुमुला वाताः शंसन्तः सुमहद्भयम्
घोराश्च घोरनिर्ह्रादाः शिवास्तत्र ववाशिरे
वेदयन्त्यो महाराज महद्वैशसमागतम्

^{६.९५.४८}दिशः प्रज्वलिता राजन्पांसुवर्षं पपात च
रुधिरेण समुन्मिश्रमस्थिवर्षं तथैव च

^{६.९५.४९}रुदतां वाहनानां च नेत्रेभ्यः प्रापतज्जलम्
सुस्रुवुश्च शकृन्मूत्रं प्रध्यायन्तो विशां पते

^{६.९५.५०}अन्तर्हिता महानादाः श्रूयन्ते भरतर्षभ
रक्षसां पुरुषादानां नदतां भैरवान्रवान्

^{६.९५.५१}संपतन्तः स्म दृश्यन्ते गोमायुबकवायसाः
श्वानश्च विविधैर्नादैर्भषन्तस्तत्र तस्थिरे

^{६.९५.५२}ज्वलिताश्च महोल्का वै समाहत्य दिवाकरम्
निपेतुः सहसा भूमौ वेदयाना महद्भयम्

^{६.९५.५३}महान्त्यनीकानि महासमुच्छ्रये; समागमे पाण्डवधार्तराष्ट्रयोः
प्रकाशिरे शङ्खमृदङ्गनिस्वनैः; प्रकम्पितानीव वनानि वायुना

^{६.९५.५४}नरेन्द्रनागाश्वसमाकुलाना;मभ्यायतीनामशिवे मुहूर्ते
बभूव घोषस्तुमुलश्चमूनां; वातोद्धुतानामिव सागराणाम्