^{७.१३४.१}संजय उवाच

^{७.१३४.२}तथा परुषितं दृष्ट्वा सूतपुत्रेण मातुलम्
खड्गमुद्यम्य वेगेन द्रौणिरभ्यपतद्द्रुतम्

^{७.१३४.३}अश्वत्थामोवाच

^{७.१३४.४}कर्ण पश्य सुदुर्बुद्धे तिष्ठेदानीं नराधम
एष तेऽद्य शिरः कायादुद्धरामि सुदुर्मते

^{७.१३४.५}संजय उवाच

^{७.१३४.६}तमुत्पतन्तं वेगेन राजा दुर्योधनः स्वयम्
न्यवारयन्महाराज कृपश्च द्विपदां वरः

^{७.१३४.७}कर्ण उवाच

^{७.१३४.८}शूरोऽयं समरश्लाघी दुर्मतिश्च द्विजाधमः
आसादयतु मद्वीर्यं मुञ्चेमं कुरुसत्तम

^{७.१३४.९}अश्वत्थामोवाच

^{७.१३४.१०}तवैतत्क्षम्यतेऽस्माभिः सूतात्मज सुदुर्मते
दर्पमुत्सिक्तमेतत्ते फल्गुनो नाशयिष्यति

^{७.१३४.११}दुर्योधन उवाच

^{७.१३४.१२}अश्वत्थामन्प्रसीदस्व क्षन्तुमर्हसि मानद
कोपः खलु न कर्तव्यः सूतपुत्रे कथंचन

^{७.१३४.१३}त्वयि कर्णे कृपे द्रोणे मद्रराजेऽथ सौबले
महत्कार्यं समायत्तं प्रसीद द्विजसत्तम

^{७.१३४.१४}एते ह्यभिमुखाः सर्वे राधेयेन युयुत्सवः
आयान्ति पाण्डवा ब्रह्मन्नाह्वयन्तः समन्ततः

^{७.१३४.१५}संजय उवाच

^{७.१३४.१६}कर्णोऽपि रथिनां श्रेष्ठश्चापमुद्यम्य वीर्यवान्
कौरवाग्र्यैः परिवृतः शक्रो देवगणैरिव
पर्यतिष्ठत तेजस्वी स्वबाहुबलमाश्रितः

^{७.१३४.१७}ततः प्रववृते युद्धं कर्णस्य सह पाण्डवैः
संरब्धस्य महाराज सिंहनादविनादितम्

^{७.१३४.१८}ततस्ते पाण्डवा राजन्पाञ्चालाश्च यशस्विनः
दृष्ट्वा कर्णं महाबाहुमुच्चैः शब्दमथानदन्

^{७.१३४.१९}अयं कर्णः कुतः कर्णस्तिष्ठ कर्ण महारणे
युध्यस्व सहितोऽस्माभिर्दुरात्मन्पुरुषाधम

^{७.१३४.२०}अन्ये तु दृष्ट्वा राधेयं क्रोधरक्तेक्षणाब्रुवन्
हन्यतामयमुत्सिक्तः सूतपुत्रोऽल्पचेतनः

^{७.१३४.२१}सर्वैः पार्थिवशार्दूलैर्नानेनार्थोऽस्ति जीवता
अत्यन्तवैरी पार्थानां सततं पापपूरुषः

^{७.१३४.२२}एष मूलं ह्यनर्थानां दुर्योधनमते स्थितः
हतैनमिति जल्पन्तः क्षत्रियाः समुपाद्रवन्

^{७.१३४.२३}महता शरवर्षेण छादयन्तो महारथाः
वधार्थं सूतपुत्रस्य पाण्डवेयेन चोदिताः

^{७.१३४.२४}तांस्तु सर्वांस्तथा दृष्ट्वा धावमानान्महारथान्
न विव्यथे सूतपुत्रो न च त्रासमगच्छत

^{७.१३४.२५}दृष्ट्वा नगरकल्पं तमुद्धूतं सैन्यसागरम्
पिप्रीषुस्तव पुत्राणां संग्रामेष्वपराजितः

^{७.१३४.२६}सायकौघेन बलवान्क्षिप्रकारी महाबलः
वारयामास तत्सैन्यं समन्ताद्भरतर्षभ

^{७.१३४.२७}ततस्तु शरवर्षेण पार्थिवास्तमवारयन्
धनूंषि ते विधुन्वानाः शतशोऽथ सहस्रशः
अयोधयन्त राधेयं शक्रं दैत्यगणा इव

^{७.१३४.२८}शरवर्षं तु तत्कर्णः पार्थिवैः समुदीरितम्
शरवर्षेण महता समन्ताद्व्यकिरत्प्रभो

^{७.१३४.२९}तद्युद्धमभवत्तेषां कृतप्रतिकृतैषिणाम्
यथा देवासुरे युद्धे शक्रस्य सह दानवैः

^{७.१३४.३०}तत्राद्भुतमपश्याम सूतपुत्रस्य लाघवम्
यदेनं समरे यत्ता नाप्नुवन्त परे युधि

^{७.१३४.३१}निवार्य च शरौघांस्तान्पार्थिवानां महारथः
युगेष्वीषासु छत्रेषु ध्वजेषु च हयेषु च
आत्मनामाङ्कितान्बाणान्राधेयः प्राहिणोच्छितान्

^{७.१३४.३२}ततस्ते व्याकुलीभूता राजानः कर्णपीडिताः
बभ्रमुस्तत्र तत्रैव गावः शीतार्दिता इव

^{७.१३४.३३}हयानां वध्यमानानां गजानां रथिनां तथा
तत्र तत्राभ्यवेक्षामः संघान्कर्णेन पातितान्

^{७.१३४.३४}शिरोभिः पतितै राजन्बाहुभिश्च समन्ततः
आस्तीर्णा वसुधा सर्वा शूराणामनिवर्तिनाम्

^{७.१३४.३५}हतैश्च हन्यमानैश्च निष्टनद्भिश्च सर्वशः
बभूवायोधनं रौद्रं वैवस्वतपुरोपमम्

^{७.१३४.३६}ततो दुर्योधनो राजा दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्
अश्वत्थामानमासाद्य तदा वाक्यमुवाच ह

^{७.१३४.३७}युध्यतेऽसौ रणे कर्णो दंशितः सर्वपार्थिवैः
पश्यैतां द्रवतीं सेनां कर्णसायकपीडिताम्
कार्त्तिकेयेन विध्वस्तामासुरीं पृतनामिव

^{७.१३४.३८}दृष्ट्वैतां निर्जितां सेनां रणे कर्णेन धीमता
अभियात्येष बीभत्सुः सूतपुत्रजिघांसया

^{७.१३४.३९}तद्यथा पश्यमानानां सूतपुत्रं महारथम्
न हन्यात्पाण्डवः संख्ये तथा नीतिर्विधीयताम्

^{७.१३४.४०}ततो द्रौणिः कृपः शल्यो हार्दिक्यश्च महारथः
प्रत्युद्ययुस्तदा पार्थं सूतपुत्रपरीप्सया

^{७.१३४.४१}आयान्तं दृश्य कौन्तेयं वृत्रं देवचमूमिव
प्रत्युद्ययौ तदा कर्णो यथा शक्रः प्रतापवान्

^{७.१३४.४२}धृतराष्ट्र उवाच

^{७.१३४.४३}संरब्धं फल्गुनं दृष्ट्वा कालान्तकयमोपमम्
कर्णो वैकर्तनः सूत प्रत्यपद्यत्किमुत्तरम्

^{७.१३४.४४}स ह्यस्पर्धत पार्थेन नित्यमेव महारथः
आशंसते च बीभत्सुं युद्धे जेतुं सुदारुणे

^{७.१३४.४५}स तु तं सहसा प्राप्तं नित्यमत्यन्तवैरिणम्
कर्णो वैकर्तनः सूत किमुत्तरमपद्यत

^{७.१३४.४६}संजय उवाच

^{७.१३४.४७}आयान्तं पाण्डवं दृष्ट्वा गजः प्रतिगजं यथा
असंभ्रान्ततरः कर्णः पर्त्युदीयाद्धनंजयम्

^{७.१३४.४८}तमापतन्तं वेगेन वैकर्तनमजिह्मगैः
वारयामास तेजस्वी पाण्डवः शत्रुतापनः

^{७.१३४.४९}तं कर्णः शरजालेन छादयामास मारिष
विव्याध च सुसंक्रुद्धः शरैस्त्रिभिरजिह्मगैः

^{७.१३४.५०}तस्य तल्लाघवं पार्थो नामृष्यत महाबलः
तस्मै बाणाञ्शिलाधौतान्प्रसन्नाग्रानजिह्मगान्

^{७.१३४.५१}प्राहिणोत्सूतपुत्राय त्रिंशतं शत्रुतापनः
विव्याध चैनं संरब्धो बाणेनैकेन वीर्यवान्

^{७.१३४.५२}सव्ये भुजाग्रे बलवान्नाराचेन हसन्निव
तस्य विद्धस्य वेगेन कराच्चापं पपात ह

^{७.१३४.५३}पुनरादाय तच्चापं निमेषार्धान्महाबलः
छादयामास बाणौघैः फल्गुनं कृतहस्तवत्

^{७.१३४.५४}शरवृष्टिं तु तां मुक्तां सूतपुत्रेण भारत
व्यधमच्छरवर्षेण स्मयन्निव धनंजयः

^{७.१३४.५५}तौ परस्परमासाद्य शरवर्षेण पार्थिव
छादयेतां महेष्वासौ कृतप्रतिकृतैषिणौ

^{७.१३४.५६}तदद्भुतमभूद्युद्धं कर्णपाण्डवयोर्मृधे
क्रुद्धयोर्वाशिताहेतोर्वन्ययोर्गजयोरिव

^{७.१३४.५७}ततः पार्थो महेष्वासो दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्
मुष्टिदेशे धनुस्तस्य चिच्छेद त्वरयान्वितः

^{७.१३४.५८}अश्वांश्च चतुरो भल्लैरनयद्यमसादनम्
सारथेश्च शिरः कायादहरच्छत्रुतापनः

^{७.१३४.५९}अथैनं छिन्नधन्वानं हताश्वं हतसारथिम्
विव्याध सायकैः पार्थश्चतुर्भिः पाण्डुनन्दनः

^{७.१३४.६०}हताश्वात्तु रथात्तूर्णमवप्लुत्य नरर्षभः
आरुरोह रथं तूर्णं कृपस्य शरपीडितः

^{७.१३४.६१}राधेयं निर्जितं दृष्ट्वा तावका भरतर्षभ
धनंजयशरैर्नुन्नाः प्राद्रवन्त दिशो दश

^{७.१३४.६२}द्रवतस्तान्समालोक्य राजा दुर्योधनो नृप
निवर्तयामास तदा वाक्यं चेदमुवाच ह

^{७.१३४.६३}अलं द्रुतेन वः शूरास्तिष्ठध्वं क्षत्रियर्षभाः
एष पार्थवधायाहं स्वयं गच्छामि संयुगे
अहं पार्थान्हनिष्यामि सपाञ्चालान्ससोमकान्

^{७.१३४.६४}अद्य मे युध्यमानस्य सह गाण्डीवधन्वना
द्रक्ष्यन्ति विक्रमं पार्थाः कालस्येव युगक्षये

^{७.१३४.६५}अद्य मद्बाणजालानि विमुक्तानि सहस्रशः
द्रक्ष्यन्ति समरे योधाः शलभानामिवायतीः

^{७.१३४.६६}अद्य बाणमयं वर्षं सृजतो मम धन्विनः
जीमूतस्येव घर्मान्ते द्रक्ष्यन्ति युधि सैनिकाः

^{७.१३४.६७}जेष्याम्यद्य रणे पार्थं सायकैर्नतपर्वभिः
तिष्ठध्वं समरे शूरा भयं त्यजत फल्गुनात्

^{७.१३४.६८}न हि मद्वीर्यमासाद्य फल्गुनः प्रसहिष्यति
यथा वेलां समासाद्य सागरो मकरालयः

^{७.१३४.६९}इत्युक्त्वा प्रययौ राजा सैन्येन महता वृतः
फल्गुनं प्रति दुर्धर्षः क्रोधसंरक्तलोचनः

^{७.१३४.७०}तं प्रयान्तं महाबाहुं दृष्ट्वा शारद्वतस्तदा
अश्वत्थामानमासाद्य वाक्यमेतदुवाच ह

^{७.१३४.७१}एष राजा महाबाहुरमर्षी क्रोधमूर्छितः
पतंगवृत्तिमास्थाय फल्गुनं योद्धुमिच्छति

^{७.१३४.७२}यावन्नः पश्यमानानां प्राणान्पार्थेन संगतः
न जह्यात्पुरुषव्याघ्रस्तावद्वारय कौरवम्

^{७.१३४.७३}यावत्फल्गुनबाणानां गोचरं नाधिगच्छति
कौरवः पार्थिवो वीरस्तावद्वारय तं द्रुतम्

^{७.१३४.७४}यावत्पार्थशरैर्घोरैर्निर्मुक्तोरगसंनिभैः
न भस्मीक्रियते राजा तावद्युद्धान्निवार्यताम्

^{७.१३४.७५}अयुक्तमिव पश्यामि तिष्ठत्स्वस्मासु मानद
स्वयं युद्धाय यद्राजा पार्थं यात्यसहायवान्

^{७.१३४.७६}दुर्लभं जीवितं मन्ये कौरव्यस्य किरीटिना
युध्यमानस्य पार्थेन शार्दूलेनेव हस्तिनः

^{७.१३४.७७}मातुलेनैवमुक्तस्तु द्रौणिः शस्त्रभृतां वरः
दुर्योधनमिदं वाक्यं त्वरितं समभाषत

^{७.१३४.७८}मयि जीवति गान्धारे न युद्धं गन्तुमर्हसि
मामनादृत्य कौरव्य तव नित्यं हितैषिणम्

^{७.१३४.७९}न हि ते संभ्रमः कार्यः पार्थस्य विजयं प्रति
अहमावारयिष्यामि पार्थं तिष्ठ सुयोधन

^{७.१३४.८०}दुर्योधन उवाच

^{७.१३४.८१}आचार्यः पाण्डुपुत्रान्वै पुत्रवत्परिरक्षति
त्वमप्युपेक्षां कुरुषे तेषु नित्यं द्विजोत्तम

^{७.१३४.८२}मम वा मन्दभाग्यत्वान्मन्दस्ते विक्रमो युधि
धर्मराजप्रियार्थं वा द्रौपद्या वा न विद्म तत्

^{७.१३४.८३}धिगस्तु मम लुब्धस्य यत्कृते सर्वबान्धवाः
सुखार्हाः परमं दुःखं प्राप्नुवन्त्यपराजिताः

^{७.१३४.८४}को हि शस्त्रभृतां मुख्यो महेश्वरसमो युधि
शत्रून्न क्षपयेच्छक्तो यो न स्याद्गौतमीसुतः

^{७.१३४.८५}अश्वत्थामन्प्रसीदस्व नाशयैतान्ममाहितान्
तवास्त्रगोचरे शक्ताः स्थातुं देवापि नानघ

^{७.१३४.८६}पाञ्चालान्सोमकांश्चैव जहि द्रौणे सहानुगान्
वयं शेषान्हनिष्यामस्त्वयैव परिरक्षिताः

^{७.१३४.८७}एते हि सोमका विप्र पाञ्चालाश्च यशस्विनः
मम सैन्येषु संरब्धा विचरन्ति दवाग्निवत्

^{७.१३४.८८}तान्वारय महाबाहो केकयांश्च नरोत्तम
पुरा कुर्वन्ति निःशेषं रक्ष्यमाणाः किरीटिना

^{७.१३४.८९}आदौ वा यदि वा पश्चात्तवेदं कर्म मारिष
त्वमुत्पन्नो महाबाहो पाञ्चालानां वधं प्रति

^{७.१३४.९०}करिष्यसि जगत्सर्वमपाञ्चालं किलाच्युत
एवं सिद्धाब्रुवन्वाचो भविष्यति च तत्तथा

^{७.१३४.९१}न तेऽस्त्रगोचरे शक्ताः स्थातुं देवाः सवासवाः
किमु पार्थाः सपाञ्चालाः सत्यमेतद्वचो मम